Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Η ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΤΗΣ ΝΑΖΙΣΤΙΚΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ

Οι πόλεμοι ανέκαθεν αποτελούσαν προσφιλές θέμα των διαφόρων εντύπων και είναι λογικό ότι μπορούσαν με την κατάλληλη επιλογή να επηρεάζουν τους αναγνώστες τους.

Όταν στη Γερμανία οι Ναζί ήρθαν στην εξουσία, συνειδητοποίησαν, όσο κανείς άλλος μέχρι τότε, τη σημασία της προπαγάνδας για τον επηρεασμό των μαζών και τη δυναμική που είχαν η φωτογραφία και ο κινηματογράφος στην επιβολή των ιδεών τους. Ξεπέρασαν τους Σοβιετικούς και δημιούργησαν μέχρι και ειδικό Υπουργείο Προπαγάνδας, το οποίο ανέλαβε ο Γκέμπελς. Λίγο πριν από την έναρξη του πολέμου δημιούργησαν στις ένοπλες δυνάμεις τις Μονάδες ή Λόχους Προπαγάνδας. Σε αυτές υπηρετούσαν έμπειροι φωτογράφοι, κινηματογραφιστές, δημοσιογράφοι, εκφωνητές, ανταποκριτές, ζωγράφοι, ακόμα και σκιτσογράφοι. Πέρα από την όποια ιδιότητα είχαν, ήταν παράλληλα και μάχιμοι στρατιώτες της πρώτης γραμμής. Ήταν οι «ΡΚ», δηλαδή οι άνδρες των Μονάδων Προπαγάνδας. Σε αυτές υπηρέτησαν πάνω από 12.000 (!) άνδρες, και το ποσοστό αυτών που σκοτώθηκαν σε μάχες ήταν αντίστοιχο με αυτό των άλλων Όπλων.

Είναι η πρώτη φορά που, ύστερα από 17 χρόνια έρευνας, ο Α. Ξανθάκης παρουσιάζει στον πρώτο τόμο του βιβλίου «Φωτογραφία και Προπαγάνδα. Μονάδες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού, 1939-1945» τις ειδικές αυτές μονάδες: τον τρόπο λειτουργίας τους, την εκπαίδευση των ανδρών τους, τα μηχανήματα και τα μέσα μεταφοράς που χρησιμοποιήθηκαν και τέλος τις φωτογραφίες τις οποίες αυτές δημιούργησαν.

Ο δεύτερος τόμος («Μονάδες Προπαγάνδας του Γερμανικού Στρατού στην Ελλάδα, 1941-1944») αναφέρεται και ασχολείται με τον τρόπο με τον οποίο οι άνδρες των μονάδων αυτών «είδαν» και κατέγραψαν την Κατοχή. Πρόκειται για μια προσέγγιση που για πρώτη φορά γίνεται από αυτή την οπτική γωνία. Υπολογίζεται ότι στην Ελλάδα ήρθαν τουλάχιστον 120 ΡΚ, των οποίων βιογραφικά δημοσιεύονται στο παράρτημα του δεύτερου τόμου.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο συγγραφέας παρακινήθηκε να ασχοληθεί με τους ΡΚ στην Ελλάδα από μια φωτογραφία που τον επηρέασε καθοριστικά. Πρόκειται για μια εικόνα που τράβηξε ο στρατιωτικός φωτογράφος Eberhard von der Heyden, της γέφυρας του Ισθμού της Κορίνθου, λίγο μετά την κατάληψή της (26.4.1941) από Γερμανούς αλεξιπτωτιστές, ενώ βρίσκονταν πάνω σ’ αυτήν μαζί του. Δευτερόλεπτα αργότερα τα εκρηκτικά που βρίσκονταν στη γέφυρα ανατινάχθηκαν από μια βολή πυροβόλου, με συνέπεια να σκοτωθούν όλοι οι στρατιώτες και ο φωτογράφος μαζί τους. Η μηχανή του, όμως, εκτινάχθηκε στη διπλανή όχθη της γέφυρας και οι Γερμανοί, μεθοδικοί όπως είναι πάντα, τη βρήκαν και εμφάνισαν και εκτύπωσαν την τελευταία φωτογραφία της ζωής του.

Ο συγγραφέας εντυπωσιάστηκε από το δραματικό αυτό γεγονός και άρχισε μια μακροχρόνια έρευνα για το Γερμανό αυτόν, που προερχόταν από μια μεγαλοαστική οικογένεια. Εντόπισε το κενοτάφιό του στο Γερμανικό Νεκροταφείο στον Διόνυσο και βρήκε πληροφορίες για το έργο του πριν από τον πόλεμο. Αυτό ήταν και το ερέθισμα για να επεκτείνει την έρευνά του για τους ΡΚ στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Το βιβλίο βλέπει λοιπόν την Ελλάδα της Κατοχής μέσα από τα μάτια των Γερμανών κατακτητών της.

Έτσι, οι δύο τόμοι του βιβλίου αποτελούν μια όσο το δυνατόν ολοκληρωμένη καταγραφή της γερμανικής προπαγάνδας μέσα από το φακό και την εικόνα, τόσο επί γερμανικού όσο και επί ελληνικού έδαφος.

                                                                      Εκδόσεις ‘Μίλητος’

Βιογραφικό σημείωμα

Άλκης Ξ. Ξανθάκης

Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης είναι ιστορικός φωτογραφίας, φωτογράφος και δάσκαλος. Διευθύνει τη σχολή φωτογραφίας του ΑΚΤΟ, την πρώτη σχολή φωτογραφίας που ιδρύθηκε στην Ελλάδα το 1968, όπου και διδάσκει. Είναι συλλέκτης παλαιών φωτογραφικών μηχανών και η συλλογή του αριθμεί σήμερα περισσότερες από 1.500. Θεωρείται ειδήμων στην ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας, ενώ το βιβλίο του Ιστορία της ελληνικής φωτογραφίας 1839-1970 (Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών) παραμένει το μοναδικό εργαλείο αναφοράς για όλους τους μελετητές (11 εκδόσεις). Το 2009, ύστερα από συμπληρωματικές έρευνες είκοσι επτά ετών, το βιβλίο κυκλοφόρησε ξαναγραμμένο, σε νέα μορφή. Έργο ζωής μπορεί να χαρακτηριστεί και το Λεξικό Φωτογράφων 1839-1960. Έλληνες φωτογράφοι και ξένοι φωτογράφοι στην Ελλάδα, το οποίο χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση και κυκλοφόρησε σε τρίγλωσσο DVD, από το Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο (ΕΛΙΑ)/ ΜΙΕΤ, το 2006,

Ο Άλκης Ξ. Ξανθάκης είναι ιδρυτικό μέλος της European Society for the History of Photography και σύμβουλος φωτογραφίας σε μουσεία. Παράλληλα αρθρογραφεί σε ελληνικά και ξένα έντυπα και είναι μόνιμος συνεργάτης του περιοδικού Φωτογράφος. Το 1995 η Διεθνής Φωτογραφική Ομοσπονδία του απένειμε την τιμητική διάκριση ESFIAP και δίπλωμα για την προσφορά του στην ιστορική φωτογραφική έρευνα, για το σχετικό συγγραφικό έργο του και την εκπαίδευση.

Την περίοδο 2004-2008 διετέλεσε μέλος του Δ.Σ. του Οργανισμού Προβολής Ελληνικού Πολιτισμού (Ο.Π.Ε.Π.).

Ως φωτογράφος εργάζεται κυρίως στην εικαστική ασπρόμαυρη φωτογραφία και χρησιμοποιεί τις μεθόδους του διχρωμικού καλίου και της κυανοτυπίας, δύο μη αργυρούχες τεχνικές του 19ου αιώνα. Έχει παρουσιάσει φωτογραφικά έργα του σε ατομικές εκθέσεις του στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει εκδώσει 17 βιβλία.

Έργα του:

-          Φωτογραφική τεχνική. Ασπρόμαυρη και έγχρωμη φωτογραφία. Αθήνα, 1972.

-          Η τεχνική του ερασιτεχνικού κινηματογράφου. Αθήνα 1977.

-          Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1960. Ε.Λ.Ι.Α., 1981-1996, Καστανιώτης, 1997-2007, Πάπυρος, Αθήνα 2008.

-          History of Greek Photography: 1839-1960. Ε.Λ.Ι.Α., Αθήνα 1988.

-          Φίλιππος Μαργαρίτης. Ο πρώτος Έλληνας φωτογράφος. Φωτογράφος, Αθήνα 1990 (Βραβείο «Αναστάς Γιοβάνοβιτς» (ανώτατη φωτογραφική διάκριση της Γιουγκοσλαβικής Φωτογραφικής Ομοσπονδίας, 1993).

-          Ιστορία της φωτογραφικής αισθητικής 1939-1970. Αιγόκερως, Αθήνα 1994.

-          Χίος. Εκατό χρόνια φωτογραφίας, 1850-1950 (σε συνεργασία με τον Μιχάλη Τσάγκαρη). Σύνολο, Αθήνα 1996.

-          Chios. 100 Years of Photography (in collaboration with Micael G. Tsangaris), Synolo Publications, Athens 2002.

-          Ρήσεις και αντι-ρήσεις. Καστανιώτης, Αθήνα 1996.

-          Οπτική ενέργεια (σε συνεργασία με την Ντόρα Μηναΐδη). Δ.Ε.Η., Αθήνα1996.

-          Η Ελλάδα του 19ου αιώνα με τον φακό του Πέτρου Μωραΐτη, Ποταμός, Αθήνα 2001.

-          Λακωνίας Περιήγησις. Παυσανία «Λακωνικά» (σε συνεργασία με τη Μεταξία Παπαποστόλου). Κοχλίας, Αθήνα 2002.

-          Αττικής Περιήγησις. Παυσανία «Αττικά». Κοχλίας, Αθήνα 2003.

-          Το γυμνό στην ελληνική φωτογραφία. Κοχλίας, Αθήνα 2004.

-          Λεξικό Φωτογράφων 1839-1960. Έλληνες φωτογράφοι και ξένοι φωτογράφοι στην Ελλάδα, (τρίγλωσσο DVD), ΕΛΙΑ)/ ΜΙΕΤ, 2006,

-          Nelly’s. Η φωτογράφος μιας νέας αισθητικής, Τα Νέα, Σύγχρονοι Έλληνες αισθητικοί, Αθήνα 2009.

-          Ιστορία της Ελληνικής Φωτογραφίας 1839-1970, Πάπυρος, Αθήνα 2008.

   Εκθέσεις φωτογραφίας 

-         Mamiya Gallery, Αθήνα Δεκ. 1975 - Ιαν. 1976.

-         «Γυμνό» (ομαδική), Γκαλερί «F», Αθήνα, Νοέμ. 1983.

-         Ελληνοαμερικανική Ένωση (τεχνική διχρωμικού καλίου), Δεκ. 1989.

-         Κρουαζιερόπλοιο «Renaissance», «Γύρος των 7 θαλασσών» (τεχνική διχρωμικού καλίου), Ιούλιος 1990.

-         Αίθουσα «Τέχνη» (τεχνική διχρωμικού καλίου), Θεσσαλονίκη, Φεβρ. 1991.

-         «Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναϊδη), περίπτερο Δ.Ε.Η., Διεθνής Έκθεση Θεσσαλονίκης, Σεπτ. 1996.

-         «Ρήσεις και Αντι-Ρήσεις», Ελληνοαμερικανική Ένωση, Αθήνα, Νοέμ. 1996.

-          «Οπτική Ενέργεια» (μαζί με την Ντόρα Μηναϊδη), Τεχνόπολη (Γκάζι), Δήμος Αθηναίων, Μάρτιος 1997.

-         «Herba Αθήνα. Χαίρε Κωνσταντινούπολη» (ομαδική), Κωνσταντινούπολη, Ιούνιος 1999.   

-         «Herba Αθήνα. Χαίρε Κωνσταντινούπολη» (ομαδική), Βρυξέλες 1999.

-         «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Σπάρτης, Σεπτ. 2002.

-         «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων, Αθήνα, Φεβρ. 2003.

-         «Λακωνίας Περιήγησις» (έγχρωμες φωτογραφίες και κυανοτυπίες), Πνευματικό Κέντρο Δήμου Πειραιώς, Πειραιάς, Οκτ. 2004.