Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΦΕΜΙΝΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Μαρία Σβώλου

«Η θέση του Φεμινισμού στην Ελλάδα»

(Μάρτιος 1924)

Μια μεγάλη επανάσταση συντελείται σ’ όλον τον κόσμο, γύρω μας.

Δεν μπορούμε να σχηματίσουμε καθαρήν αντίληψη γι’ αυτήν, γιατί ξετυλίγεται αργά και κάτω από τα μάτια μας. Όμως δεν θάταν ίσως τολμηρό να πη κανείς πως θα φέρη τόσες μεγάλες κοινωνικές μεταβολές, όσες η Γαλλική Επανάσταση και ότι θάχη έναν πνευματικό και ψυχικόν αντίχτυπο ανάλογο προς τις πιο μεγάλες θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις…

…Η ανθρωπότης αληθινά χρειάστηκε χιλιετηρίδες ολόκληρες για να χειραφετηθή  από την πρωτόγονη θρησκευτική αντίληψη που έβαζε έναν άνθρωπο απόλυτο ρυθμιστή της ζωής των λαών. Κι εχρειάσθηκε τις χιλιετηρίδες αυτές για να φτάση στην πρώτη έννοια της ισότητας και να ζητήση την πραχτική της εφαρμογή με την καθιέρωση της προσωπικής ελευθερίας. Και πέρασαν ακόμα αιώνες πολλοί για να εγκολπωθή την πολιτική ελευθερία σαν άλλη όψη της ισότητας, και να φθάση τέλος στην έννοια της οικονομικής ισότητας που γι’ αυτήν αγωνίζεται τόσο εντατικά σήμερα.

Μέσα στη σταθερή αυτή πρόοδο της ανθρώπινης συνείδησης, έχει την αρχή του και ο Φεμινισμός, ο αγώνας για τη χειραφέτηση της γυναίκας που ακολούθησε την απελευθέρωση των δούλων και συγχρονίστηκε με τη χειραφέτηση του παιδιού. Και έτσι πρέπει να τον νοιώσουμε τον αγώνα αυτόν σαν μια συνέχεια της αιώνιας προσπάθειας του ανθρώπου να καλλιτερέψη τη ζωή του καταχτώντας νέες ηθικές αξίες και όχι σαν ένα προσωπικό κίνημα που έχει την αιτία τους τις οικονομικές συνθήκες του περασμένου αιώνα και που θα σβύση τάχα, μόλις λείψουν οι συνθήκες αυτές…

… Ο Φεμινισμός δεν εξαντλείται με τις ωρισμένες διεκδικήσεις της γυναίκας μέσα στη σημερινή κοινωνία. Ο Φεμινισμός στην ουσία του είναι ανακατάταξη του ανθρωπίνου παράγοντος και έτσι θάχη αποτέλεσμα μια κολοσσιαία πρόοδο σ’ όλη την ανθρωπότητα…

… Η νομική θέση των προσώπων σε ωρισμένες ιστορικές στιγμές είναι το απαύγασμα των κοινωνικών όρων της υπάρξεώς τους. Και για την γυναίκα και ιδιαίτερα την Ελληνίδα, η νομική αυτή ανισοτέλεια που είδαμε, είναι η φυσική συνέπεια της κοινωνικής της υποτέλειας. Κάτω από τις ωραίες απριοριστικές εξηγήσεις του φαινομένου αυτού που δίναμε συνήθως, μια σκληρή αλήθεια υπάρχει. Η Ελληνίδα ήταν ως τώρα από το λίκνο της ως τον τάφο της ένα κατ’ εξοχήν ετεροσυντήρητο πλάσμα. Δεν ήταν οικονομική μονάς, ήταν οικονομικό βάρος. Ήταν το αμείλιχτο δημόσιο χρέος της ελληνικής οικογένειας. Την διέτρεφαν και αν ακόμα γερνούσε ανύπαντρη, ο πατέρας, ο αδελφός και κάποτε και ο θείος ή ο γαμπρός. Την προίκιζαν πάλι τα ίδια πρόσωπα με μύριες στερήσεις της δικής τους ζωής, δουλεύοντας σκληρά ολόκληρα τα νειάτα τους για να την παντρέψουν όπως πρέπει. Ακόμα κι αν δυστυχούσε στο γάμο της ή χήρευε και δεν είχε περιουσία, γύριζε πάλι στους ίδιους γονείς ή συγγενείς κι’ αυτοί πάλι θάπρεπε να τη ζήσουν, με το δικό τους μόχθο, με τη δική τους θυσία. Αλλ’ από τις συστηματικές αυτές θυσίες που για νάναι πατροπαράδοτες δεν ήταν λιγώτερο βαριές, σχηματίζεται ο σιδερένιος κλοιός της σκλαβιάς της γυναίκας, μέσα στον οποίο αυτή η ανθρώπινη αξία της μηδενίζεται…

…Μόνο η ισότητα σαν μπη στην οικογένεια θα δόση το καίριο πλήγμα κατά του ατομικισμού. Και θάταν το μεγαλύτερο ίσως  ευεργέτημα που μπορούσε να γίνη στον Ελληνικό λαό –τον στενά ατομικιστικό και εγωιστικά αδιάφορο για κάθε ομαδική ενέργεια και δράση, τα σπουδαιότερα δηλαδή γνωρίσματα του κοινωνικού ανθρώπου.

Μέσα στην οικογένεια διαμορφωμένη σε μια μικρή κοινωνική κοινότητα όπου καθένας θα νοιώθη πως τα όρια της ατομικής ελευθερίας τελειώνουν εκεί που αρχίζει η περιοχή της ελευθερίας του διπλανού του, θα πάρη ο νεοέλληνας την αληθινή κοινωνική ανατροφή, θα αισθανθή την έννοια της αλληλεγγύης όχι στη στενότατή της έκφραση, όχι σαν τον οικογενειακό δεσμό που διατηρείται από υποχρέωση, μα σαν αυθόρμητη υποταγή των ατομικών θελήσεων στη συνισταμένη των θελήσεων αυτών, στη γενική θέληση.

… Και σιγά-σιγά η γυναίκα, που έχει μόνο προορισμό ν’ αρέση στον άντρα, η γυναίκα κούκλα θα αποσύρεται μονάχη από την σκηνή του κόσμου. Και μέσα στο πέρασμα του χρόνο θα πάρη τη θέση της στο μουσείο των παλιών πραγμα΄των, δίπλα τους ευγενείς και στους κληρικούς του παλιού καιρού και στους βασιλείς της σήμερα. Και μια αλλοιώτικη κοινωνία θα κυττάζη τη γυναίκα κούκλα με το ίδιο μειδίαμα που κυττάζομε σήμερα τις διάφορες Dames Galantes, τις Πομπαντούρ, τις Μαιντενός δίπλα στους μεσαιωνικούς ιππότες και τον Βασιλέα – Ήλιο και θ’ απορή αν αυτά τα πλάσματα υπήρξαν ποτέ άνθρωποι.

Η γυναίκα τότε, το ενσυνείδητο και υπεύθυνο πλάσμα, θ’ αγωνίζεται πλάι στον άντρα για να στηρίξη στον κόσμο αυτό τη Δικαιοσύνη, που όπως είπε ο κλασσικός ποιητής: «τίποτε δεν είναι απ’ αυτήν ωραιότερο, ούτε ο ήλιος στην ανατολή του, ούτε και στη δύση του».