"ΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ"-ΘΡΑΚΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ-ΘΡΑΚΙΚΗ ΕΠΕΤΗΡΙΣ 1897

ΘΡΑΚΙΚΑΙ ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ

Θρακική Επετηρίς 1897

Του Εν Κωνσταντινουπόλει Ελληνικού Φιλολογικού Συλλόγου

ΤΟ ΔΕΔΕΑΓΑΤΣ

Μόλις αριθμεί είκοσι και πέντε ετών ηλικίαν, δημιούργημα του χάρτου των ανατολικών σιδηροδρόμων, όστις έθηκεν ενταύθα την εις το Αιγαίον απόληξιν της γραμμής.

Λέγεται ότι, εις ο μέρος υψούται νων ο φάρος υπό γηραιάν δρυν, εμόναζεν Οθωμανός ερημίτης, εις ον οφείλεται και η ονομασία της πόλεως, δένδρον του Ερημίτου. Δάσος μέγα εξετείνετο μέχρι της αξένου ακτής, ένθα σήμερον η πόλις κρησφύγετον διαβοήτου ληστείας, ης τα φοβερά άθλα διασώζονται ως απαισία παράδοσις.

Πόσον άγριος ην ο τόπος ούτος! Μόνον ο ερημίτης ηδύνατο να κατοικήση εκεί εντρυφών εν τη αγριότητι του τόπου και απολαύων της βροντοφώνου μουσικής των επί της ακτής θρυομένων λυσσαλαίων του νώτου κυμάτων. Και μόνον η σκληρά δρυς περιφρονούσα πάντα ανθρώπινον φόβον ην η σιωπηλή σύντροφος του θεολήπτου αυτού ανθρώπου. Αγρίως εμυκάτο ο νώτος μόνος του τόπου δεσπότης κατατρώγων δια των γιγαντίων του κυμάτων τα κόκκινα χώματα και απειλών να εκριζώση δια της αδαμάστου πνοής και αυτήν την γηραιάν του ερημίτου δρυν.

Αδύνατον να σταθεί εις της αγκύρας του πλοίου ενταύθα, όταν ο Αίολος έχει λύσει τους ασκούς του. Ενώ το κυανούν του ουρανού κάτοπτρον διελαύνεται υπό πλοιαρίων πλησιστίων, ενώ λευκή ως θαλασσόβιον πτηνόν λέμβος λούεται εις την κυανήν θάλασσαν, επιχαρίτως δε άμα και μεγαλοπρεπώς μίλια τινα μακράν της ακτής προσβλέπει προς την ξηράν κυλινδουμένη εν τη θαλάσση και ατενίζουσα προς τον ουρανόν λευκόπτερος ημιολία, δεν είνε ανάγκη να παρέλθη πολύ χρόνος, όπως η σκηνογραφία μεταβληθή. Μικρόν νέφος ανακύπτει εκ του αγερώχως προς της Θρακικής ακτής υψουμένου της Σαμοθράκης όρους, νεφύδριον, όπερ θα εχρησίμευε δια τον ζωγράφον, όστις θα επειράτο να αναπαραστήση εκ του φυσικού ωραία θαλασσογραφίαν. Αι διαστάσεις του νέφους αυξάνουσι ολονέν και μετ’ ου πολύν χρόνον δια μελανού κρασπέδου περιβάλλει πάσας τας κορυφάς του υψηλού όρους. Μυκηθμός τις ως απαίσιον ακούεται σάλπισμα φοβερά προμηνύων εις τους εν τη θαλάσση.

Ευτυχείς εκείνοι οίτινες εν τη θαλάσση όντες θα δυνηθώσι να φύγωσι την λύσσαν του φοβερού στοιχείου! Αλλά πως; Τα ιστία παύουσι να δέχωνται σωτηρίαν πνοήν ανέμου και ως ράκη κρέμανται από των ιστών, διότι προηγείται νηνεμία, έπεται η των κυμάτων έφοδος και μετά ταύτην η ακάθεκτος του νώτου πνοή. Το πλοίον μένει, μένει αναμένον. Εάν είνε πολύ μικρόν, ώστε να υποτάσσηται εις την δύναμιν των ισχυρών βραχιόνων δύναται να σωθή˙ αι κώπαι θα οδηγήσωσιν αυτό εις την ακτήν˙ άλλως μένει εις την διάκρισιν του μαινομένου στοιχείου, όπερ δεν βραδύνει να εμφανισθή. Τρίζουσιν ήδη οι ιστοί, κυλινδείται ως κέλυφος καρύου πελώριον σκάφος, όπερ ως δι’ ισχυρών ονύχων συγκρατείται από της αβύσσου, από του πυθμένος της θαλάσσης. Και ελπίζει εις την άβυσσον και αντλούσι παρηγορίαν προσβλέποντες εις τας ισχυράς των αγκυρών αλύσεις οι γενναίοι ναύται νομίζοντες, ότι δι’ αυτών θ’ αποκρούσωσι τον κίνδυνον, εκείνοι οις

robor erat et triplex aes.

Αλλά και η δρύϊνη καρδία των και ο χάλκινος θώραξ κάμπτεται. Θραύονται αι αλύσεις και το πλοίον  αύτανδρον εις την ακτήν παρασύρεται ως παρασύρει πνοή ανέμου ελαφρόν πτερόν.

Πολλάκις ευρεθείς προ παρομοίας εικόνος μετ’ απορίας ηρώτησα εμαυτόν, διατί τάχα να εκλεχθή ο αλίμενος και κακοθάλασσος ούτος τόπος και να συνοικισθή η έρημος ακτή, όπως καταστραφώσι τελείως ακμάζουσαι τέως Θρακικαί πόλεις. Βεβαίως δεν είνε πολύ δύσκολον να δοθεή απάντησις λύουσα την απορίαν μου ταύτην, αλλ’ απάντησις λίαν λυπηρά. Ολίγα μίλια μακράν κείται η Αίνος, ήτις προ του σιδηροδρόμου, ότε πάσα εμπορική κίνησις διεξήγετο δια του ποταμού, απετέλει τον σπουδαιότταν εμπορικόν λιμένα της Θράκης και Ρωμυλίας. Ενταύθα υπ’ αυτής της φύσεως επεβάλλετο να τεθή η απόληξις της γραμμής˙ διότι εκτός των άλλων πλεονεκτημάτων, άτινα κέκτηται η Αίνος απέναντι του Δεδεαγάτς, υπό έποψιν ναυτικήν είνε ασυγκρίτως υπερτέρα. Εν καιρώ τρικυμίας μεγάλης σώζονται μόνον τα πλοία εκείνα άτινα θα προφθάσωσι να αγκυροβολήσωσι εις την ακτήν της Αίνου (τρακοντίνα) καταλιπόντα το Δεδεαγάτς.

*

*   *

Μ’ όλα ταύτα συνωκίσθη πόλις ένθα ουδ’ αλιέως καλύβη υπήρχε και εδημιουργήθη τόπος μεγάλης εμπορικής σημασίας. Απόληξις δυο σιδηροδρομικών γραμμών, Ανατολικών σιδηροδρόμων και ενωτικής γραμμής Θεσσαλονίκης –Κωνσταντινουπόλεως αποτελεί ήδη το σημείον δι’ ου μεγάλη ξηρά κοινωνεί προς την θάλασσαν, τους λιμένας του Αιγαίου και της Μεσογείου. Παραχώρησις δε του προνομίου κατασκευής λιμένος εσχάτως υπό της Οθωμανικής κυβερνήσεως γενομένου εξασφαλίζει την εν τω μέλλοντι θέσιν αυτού.

Συνοικισθέν κατ’ αρχάς υπ’ ολίγων Αινίων Ηπειρωτών, Μακεδόνων κατοικείται σήμερον υπό 5 χιλ. περίπου Ελλήνων και ολιγίστων ξένων και Οθωμανών. Ου προ πολλών ετών εγένετο έδρα διοικήσεως (μοντεσαριφλίκ), η δε μητρόπολις Αίνου μετέφερε την έδραν της ενταύθα. Καλώς ή  κακώς εγένετο τούτο ου του παρόντος, το βέβαιον είνε, ότι ουδαμώς ωφέλησε τα γενικά της επαρχίας συμφέροντα.

Οι πρώτοι της πόλεως οικισταί θα συνδέωσι την ανάμνησιν του ονόματος αυτών μετά των ευλογιών των μετέπειτα, διότι προνοητικώτατα σκεφθέτνες έπραξαν πολλά υπέρ της κατόπιν αυξηθείσης Ελληνικής κοινότητος. Αυτοί έθεσαν στερεά θεμέλια προς δημιουργίαν κοινών καταστημάτων, εάν δε μέχρι τούδε υπήρχεν ο αυτός ζήλος δεν θα ηυρισκώμεθα σήμερον εις την δυσάρεστον θέσιν να οικτείρωμεν την ατάσθαλον κατάστασιν των ημετέρων πραγμάτων και να πτοώμεθα τους κινδύνους, ους θέλομεν αναμετρήσει. Ας απονεμηθή τοις Ελληνικοτάτοις οικισταίς της νέας πόλεως ο δίκαιος έπαινος και η αϊδιος ευγνωμοσύνη. Υπ’ αυτών ελήφθη τότε το καλλίτερον της πόλεως μέρος προς οικοδομήν σχολείων και εκκλησίας. Ακόμη δ’ οι πεντακισχίλιοι Έλληνες εκκησιάζονται εν τω μικρώ και πενιχρώ ναώ, όστις εκτίσθη τότε.

Οι εν Δεδεαγάτς Έλληνες κατέχουσι μέχρι σήμερον πάσαν την εμπορικήν κίνησιν, ει και από των τελευταίων ετών ήρξατο σφοδρός κατά του ημετέρου στοιχείου πόλεμος και τάσις προς εκτόπισιν αυτού, ήτις έσχεν αρκούντως δυσάρεστα αποτελέσματα εν τη εμπορική ιδία τάξει. Τα περιωρισμένα όρια του Θρακικού μας ημερολογίου δεν μοί επιτρέπουσι να εισέρχωμαι ες λεπτομερείας, αίτινες θα με ήγον λίαν μακράν. Αλλά και φρονώ, ότι εν τη εμπορικήτ αύτη πάλη, ην υφιστάμεθα πολλαχού, θέλομεν εξέλθει νικηταί ημείς μεθ’ όλον το αντίξοον των περιστάσεων. Ας μας καταπολεμώσιν οι Εβραίοι της Αυστρίας δια των μεγάλων κεφαλαίων και των υποστηρίξεων. Ας διευθύνωσιν ούτοι καθ’ ημών τας ευκολίας, ας παρέχουσιν αυτοίς οι ανατολικοί σιδηρόδρομοι. Ημείς αντιτάσσομεν κατ’ αυτών το ελληνικόν εμπορικόν και ναυτικό πνεύμα, την δραστηριότητα και θέλομεν κατισχύση.

Εις τον ανταγωνισμόν όμως τούτον άρχεται ήδη προστιθέμενος και έτερος. Και άλλοι συνασπίζονται, όπως καταβάλωσι το ημέτερον στοιχείον και δια μέσων υπούλων. Είνε γνωσταί ήδη αι βλέψεις των βορείων ημών γειτόνων επί του Δεδεαγάτς εκ των ενεργειών αυτών. Δεν πιστεύω δε να υπάρχη ο αγνοών τηνεπίμονον απαίτησιν των Βουλγάρων, όπως διορίσωσι εμπορικόν πράκτορη εν Δεδεαγάτς. Το πράγμα δεν είνε τόσον απλούν και ασήμαντον, ως δύναταί τις να νομίση. Βεβαίως ο βούλγαρος πράκτωρ υπό τον μανδύαν της εμπορικότητός του θα κρύπτη και πολλά άλλα.

Δεν δύναταί τις να υποθέση, ότι είνε ποτε δυνατόν να κατισχύσωσιν υμών οι Βούλγαροι ενταύθα εμπορικώς. Αλλ’ ουδ’ οι Βούλγαροι πιστεύω ήλπισαν τοιούτόν τι. Η γεωγραφική όμως θέσις της πόλεως συντελεί ώστε, αυτών μεν να διεγείρηται η βουλιμία, υμίν δε πρέπει σοβαράς ανησυχίας να εμπνέη. Κείται δυστυχώς πλησίον της Βουλγαρικής ηγεμονίας ο δε σιδηρόδρομος συντέμνει μεγάλως την απόστασιν ταύτη, χαράσσων εις την φαντασίας των τηνοδόν δι’ ης θα ανέπνεον την ηδύπνοον αύραν του Αιγαίου! Εκ της προσεγγίσεως δ’ αυτής είνε εις αυτούς εύκολον να ενεργώσιν συστηματικώς υπέρ των εθνικών του ονείρων ενταύθα. Είνε δε γνωστόν πόσον ευκόλως ούτοι δημιουργούσιν αξιώσεις δεικνύοντες χιλιάδας βουλγάρων, εκεί ένθα εν τοις δακτύλοις αριθμούνται οι ομόφυλοί των. Ήλθεν ήδη η σειρά και της Ελληνικωτάτης αυτής Θρακικής γωνάς προς τα τοιαύτας των ενεργείας. Μετ’ ου πολύν χρόνον ίσως επεκταθώσιν καθ’ όλην την υδρόγειον αι κατακτητικαί των βλέψεις. Τούτο ήκιστα μας ενδιαφέρει. Ας αναμτρήσωσιν τους κινδύνους τούτους οι άλλοι λαοί, δια την Θράκης όμως ημείς είμεθα οι μόνοι αρμόδιοι.

Τι θέλουσι ήδη οι Βούλγαροι ενταύθα; Επί του παρόντος προσπαθούσι να μορφώσωσιν πυρήνά τινα βουλγαρικόν συγκεντρούντες εκ των σποραδικώς πέριξ ολιγίστων βουλγαροφώνων χωρίων μονάδας τινάς και παρέχοντες αυτούς προς τούτο γενναίας υποστηρίξεις. Ο πυρήν δε ούτος ενισχυόμενος έξωθεν ημέρα τη ημέρα θα μεταβληθή εις κέντρον βουλγαρικόν ισχυρόν, όπερ θα δυνηθή να χρωματίση και τα πέριξ. Αγαθοί σωβινισταί, ούτε πολλά ούτε ολίγα ζητείτε; Ταύτα επιδιώδουσιν ενταύθα και υπέρ αυτών εργάζονται, όπως ημέραν τινά δυνηθώσι να διατυπώσωσιν αξιώσεις. Απέναντι δε των διαβολικών τούτων σχεδίων τί πράττομεν ημείς;  Ουδέν. Αδιαφορούμεν εν επιγνώσει των όσων βυσσοδομούντες εναντίον ημών,ε ναντίον της Θράκης, αδιαφορούμεν ασυγγνώστης και της αδιαφορίας μας ταύτης είθε να μην ίδωμεν θλιβερά αποτελέσματα. Οι εχθροί μας εκ του μηδενός υπέρ αυτών δημιουργούσι ημείς δε, λυπηρόν ειπείν, τα υμέτερα εις την τύχην καταλίπωμεν. Θρασέως προκαλούσιν ημάς εις αγώνα άνισον εφ’ ου αείποτε ήκμασεν Ελληνική ισχύς, ημείς δε εν χώρα οικεία έχοντες τα πάντα υπέρ ημων θ’ αφήσωμεν αυτούς επί πολύ να μηχανορραφώσι τοιαύτα;

Ας μη παραξηγηθώ ως θερμοκέφαλος τις πατριώτης. Δεν σκέπτομαι ούτω. Τις δν θέλει να ίδη την Ελληνικήν κοινότηα Δεδεαγάτς αξίαν του ονόματός τηςκατανοούσαν την αποστολήν της; Ας μη συμβαίνει ενταύθα, ό,τι πανταχού του Ελληνισμού˙ η ασυμφωνία αι έριδες και οι κομματισμοί ας μη χρησιμεύωσιν όπως βραδύτερον θρηνήσωμεν, έστω και την ελαχίστην εθνικήν απώλειαν.

Το Δεδεαγάτς ως εκ της θέσεως του και ον έδρα διοικήσεως και μητροπόλεως φυσικώς ήδη προώρισται να εξασκή μεγάλην επίδρασιν επί των πέριξ. Ακμάζουσα δε Ελληνική κοινότης και Ελληνικόν εμπόριον θέλει επεκτείνει αγαθήν επίδρασιν επί περιφερείας μεγάλης. Τούτο κατανοούσιν οι πολέμιοι ημών, τούτο πρέπει και ημείς προ παντός να κατανοήσωμεν εγκαίρως. Ενισχύουσιν εκείνοι την ανύπαρκτον σχεδόν κοινότητά των, ας  ενισχυθεί υπό παντός δυναμένου η αρτιπαγής Ελληνική κοινότης. Βεβαίως είνει λυπηρόν να βλέπη τις να διατηρώνται σχολεία αν όχι καλλίτερα εφάμιλλα των υμετέρων με προσωπικόν αφθονώτερον εις α να φοιτώσι ολίγοι μονάδες μαθητών, οι δε ημέτεροι να στερώνται και ναού αξίου εις της μητροπόλεως έδραν …

Σαρπηδών