ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΟ ΔΕΙΓΜΑ ΠΡΟΣΦΥΓΟΥΠΟΛΗΣ Η ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗ-ΤΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΤΣΙΡΤΑΒΗ

Η ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥΠΟΛΗΣ

Χαρακτηριστικό δείγμα προσφυγούπολης η Αλεξανδρούπολη

Του Ευστρατίου Τσιρταβή

Ένα μικρό ψαράδικο χωριό το 1870 με το όνομα ΝΤΕΝΤΕΑΓΑΤΣ μόλις τριών χιλιάδων κατοίκων, με μαγιά από τις τότε γύρω ονομαστές περιοχές Μαρώνειας, Μάκρης και Σαμοθράκης, χάρις και στην επέκταση των σιδηροδρόμων για την ανατολή, αναδύεται σε πόλη. Μια πόλη, που με το ξημέρωμα της 14^ης Μαΐου του 1920 και την παράδοση της στην ΕΛΛΗΝΙΚΗ Επικράτεια, σήμανε και την ανοδική της πορεία κοινωνικά, οικονομικά και ιδιαίτερα πολιτισμικά.

"Νεάπολης" στην αρχή και Αλεξανδρούπολη μετά, υψώνει αργά αλλά σταθερά το οικοδόμημα μιας σύγχρονης αστικής μοντέρνας πόλης, δακτυλοδεικτούμενης στην εποχή του μεσοπολέμου σε όλη τη ΘΡΑΚΗ και όχι μόνον.

Εκείνο όμως που έδωσε την μεγάλη ώθηση ήταν η κοσμοσυρροή των προσφύγων του 1922-23 από την Ανατολική Θράκη, τη Ρωμυλία, την Βιθυνία, την Καππαδοκία, τον Πόντο και άλλα μέρη της Μ. Ασίας. Κορυφαίο γεγονός η ίδρυση διδασκαλείου στην Αλεξανδρούπολη με πρώτο διευθυντή τον μεγάλο παιδαγωγό Θεόδ, Καστανό. Είχαν προηγηθεί τα Λεονταρίδεια Εκπαιδευτήρια με διευθυντή τον αείμνηστο Θεοδόσιο Προδρόμου, πατέρα του συγγραφέα Κώστα Θρακιώτη και η Μητρόπολη. Έτσι έγινε Κέντρο υψηλών πνευματικών δραστηριοτήτων και φυτώριο εκπαιδευτικών από νέο ντόπιο δυναμικό, ποτισμένο με την αγάπη της μάθησης και τη προσφοράς. Μια προσφορά ανεκτίμητη για όλη τη Θράκη, εάν κρίνει κανείς τις μεγάλες ανάγκες που υπήρχαν τον κρίσιμο εκείνο καιρό για να συμπληρωθούν τα κενά της εκπαίδευσης σε διδακτικό προσωπικό.

Παράλληλα αναπτύσσεται κοινωνική ζωή με πληθώρα Σωματείων και Συλλόγων Μορφωτικών και Αθλητικών. Ο Σύλλογος Κυριών και Δεσποινίδων, η Επιστημονική Εταιρεία, ο Μορφωτικός Σύλλογος, ο οποίος διέθετε και Δανειστική Βιβλιοθήκη, πράγμα πρωτόγνωρο για την εποχή εκείνη, όταν το βιβλίο ήταν δυσεύρετο και πανάκριβο. Και ακόμη ποδοσφαιρικές και αθλητικές ομάδες. Την πρώτη άνθηση ακολουθεί η ραγδαία ανάπτυξη.

Το πρώτο γυμναστήριο γίνεται στην Αλεξανδρούπολη και στα εγκαίνια του παρευρίσκεται ο ίδιος ο Πρωθυπουργός ο μεγάλος Ελευθέριος Βενιζέλος, ο οποίος στη συνέχεια συνεχίζει τη θριαμβευτική του περιοδεία στο εσωτερικό του Νομού.

Έτσι ο Φάρος των ναυτιλλομένων της παραλίας γίνεται και πνευματικός φάρος, σημερινό σύμβολο της πόλης.

Χαρακτηριστική η χαρακτική παράσταση του αείμνηστου συμπολίτη μας Γιώργου Μόσχου με το τρίπτυχο: Φάρος – Εκκλησία-Σχολείο, στο γιορτασμό των εκατοντάχρονων της Αλεξανδρούπολη. Ξεχωρίζει με τις πολλαπλές πνευματικές, καλλιτεχνικές, αθλητικές δραστηριότητες της από όλες τις άλλες πόλεις της Θράκης και προσαγορεύεται "το μικρό Παρίσι" αναπτύσσοντας παράλληλα κι ένα υποτυπώδη τουρισμό.

Η συναυλία που δόθηκε το 1926 στην Κομοτηνή από σπουδαστές άφησε εποχή, όπως και η θεατρική παράσταση "Αντιγόνη" του Σοφοκλή. Τα σκηνικά ήταν καλλιτεχνήματα του καθηγητή τεχνικών του διδασκαλείου Σέτα. Το επιστέγασμα ήρθε με την ίδρυση της Ζαριφείου Παιδαγωγικής Ακαδημίας το 1934, σε αντικατάσταση του καταργούμενου Διδασκαλείου. Ήταν ένα ακόμη μεγάλο βήμα για την πνευματικότητα της πόλης και ιδιαίτερα με την ευτυχή συγκυρία να έχει πρώτο Διευθυντή τον πολύ Ευάγγελο Παπανούτσο, φιλόσοφο.

Οι παντός είδους πολιτιστικές εκδηλώσεις, μεστές περιεχομένου, πληθαίνουν και συστήνεται η ΟΡΦΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ με πρόεδρο τον Παπανούτσο και Γενικό Γραμματέα τον ρέκτη τότε Γυμναστή της Ακαδημίας και μουσικό καθηγητή Χαράλαμπο Καμπάνταη και μέλη εκλεκτούς ανθρώπους, όπως κ. Παπαδημητρίου, Γ. Διανέλλο βιρτουόζο του βιολιού, Δίδες Σπαθάρη, Σπαθοπούλου κ.ά.

Και με την ευκαιρία δεν μπορούμε να μην μνημονεύσουμε σα πρωτεργάτες που κυριολεκτικά μόχθησαν σε όλη την περίοδο του μεσοπολέμου για την πνευματική ανάπτυξη της πόλης, όπως Γιάννη Τέντε, γυμνασιάρχης, Σπανό Α. και Αγ. Ποιμενίδη, διευθυντές σχολείων, Αδαμάντιο Ταμβακίδη γυμνασιάρχη, Γ. Μαμέλη καθηγητή και μετέπειτα επιθεωρητή Μέσης Εκπαίδευσης. Στρατιές νέων γαλουχήθηκαν και μορφώθηκαν με τα πιο ευγενή ιδεώδη για να συνεχίσουν μεταπολεμικά την παράδοσή τους.

Σκοπός της ΟΡΦΙΚΗΣ ΕΤΑΙΡΕΙΑΣ η ίδρυση Ωδείου στην πόλη μας, πράγμα που γρήγορα υλοποιήθηκε με πρώτο διευθυντή τον πιανίστα Κούρταλι που πρόλαβε να δώσει αρκετά δείγματα της δουλειάς του, προτού η λαίλαπα του πολέμου μας σκορπίσει πρόσφυγες στην άλλη Ελλάδα. Τα πιάνα στην Αλεξανδρούπολη έφταναν τα εκατό. Οι κατακτητές έμειναν έκθαμβοι, όταν κατέλαβαν την πόλη το 1941 και είδαν αυτόν τον πνευματικό πλούτο.

Σε όλους τους Πανθρακικούς Αγώνες μεσουρανούσε και σάρωνε κυριολεκτικά τα βραβεία.

Το 1938 στη Δράμα ένας μόνο αθλητής ο Νέπελ (Ασιατίδης) πήρε τρία πρώτα βραβεία. Γέμισε η αγκαλιά του κύπελλα.

Και βέβαια η παράδοση συνεχίστηκε και μεταπολεμικά με την ίδια ζέση και την ίδια αγάπη.

Τούτα τα λίγα, που τα ζήσαμε ανάμεσα σε δυο φοβερούς πολέμους, τα αφιερώνουμε με την ευκαιρία των ΕΛΕΥΘΕΡΙΩΝ σαν ένα ελάχιστο φόρο τιμή, στη μνήμη όλων των Αλεξανδρουπολιτών, επωνύμων και ανωνύμων, με την υπόσχεση να συνεχίσουμε την παράδοσή τους.