Ένα μοναδικό ντοκουμέντο με την υπογραφή του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη και περιγραφή της κατοχικής νομαρχίας στο Διδυμότειχο από τον Στρατή Τσιρταβή!

Πριν λίγες μέρες  είχα τη δυνατότητα να ανεβάσω ένα ντοκουμέντο από τα χρόνια της κατοχής, που μου το παραχώρησε ευγενικά η αγαπητή φίλη Τζούλυ Παρθενίδου, ένα κειμήλιο από τον πατέρα της,!Το κειμήλιο αυτό ήταν ένα πιστοποιητικό διέλευσης και μάλιστα τρίγλωσσο(ελληνικά-γερμανικά-βουλγαρικά) το οποίο ήταν απαραίτητο στο ληξίαρχο της Νέας Ορεστιάδας Αλέξανδρος Παρθενίδης το 1941 έπρεπε να μεταβεί στη Θεσσαλονίκη, προκειμένου να εγχειριστεί και να επιστρέψει στην έδρα σε συγκεκριμένη ημερομηνία. Είναι ένα μοναδικό ντοκουμέντο, αφού το είχε υπογράψει ο νομάρχης Έβρου Ιωάννης Φραγκούλης, που έδρευε στο Διδυμότειχο. Είναι ένα μοναδικό ντοκουμέντο, αφού μέχρι σήμερα δεν μου έτυχε να δω σε άλλη πηγή ή σε σχετικό δημοσίευμα. Για το ρόλο του νομάρχη Ιωάννη Φραγκούλη και την κατοχική νομαρχία μας άφησε μια ξεχωριστή μαρτυρία-ντοκουμέντο ο αείμνηστος Στρατής Τσιρταβής, που συμπεριλήφθηκε σε μια εξαιρετική συλλογή κειμένων του υπό τον τίτλο "Εικόνες από το παλιό Διδυμότειχο", που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις "Θρακικός Οιωνός"

..................................................................................................................................................................

                                       

Η κατοχική Νομαρχία Έβρου στο Διδυμότειχο

Είπαμε στο προηγούμενο, ότι χάρις στης πολιτικής τα γυρίσματα και της διπλωματίας τα τερτίπια, εκεί που κανείς δεν το περίμενε, το μεγαλύτερο μέρος του Έβρου έμεινε έξω από τη Βουλγαρική επικράτεια. Η περιοχή από το χωριό Άνθεια ως το Ορμένιο εξακολουθούσε να ’ναι μέρος του Ελληνικού κράτους, κάτω από Γερμανική κατοχή, όπως και η άλλη Ελλάδα. «Ελεύθερη ζώνη» το ονόμασαν…

Ήταν μια πραγματική όαση στον χαλασμό του 1941. Ένα θείο δώρο για τους Εβρίτες και ένα καταφύγιο για τους κατατρεγμένους της Θράκης.

Έτσι, η Ελληνική κυβέρνηση των Αθηνών, μόλις μπόρεσε να προσαρμοστεί στη νέα τάξη της Κατοχής, διόρισε έναν Νομάρχη ως εκπρόσωπο της εδώ στον αποκομμένο από τον κορμό της άλλης Ελλάδας κομμάτι της Ελληνικής γης. Και ακόμη, με ένα νομοθετικό διάταγμα, με τον αριθμό 176/41, τον όπλισε με κυβερνητικά δικαιώματα. Ανάμεσά τους και το δικαίωμα να διορίζει «παντός είδους δημοσίου λειτουργούς» σε κενές οργανικές θέσεις. Μια πολύ σοφή σκέψη, για να μπορέσει να κινηθεί η κρατική μηχανή, μια και οι περισσότεροι δημόσιοι υπάλληλοι με τη φυγή των αρχών βρέθηκαν στην άλλη Ελλάδα.

Πρώτος Νομάρχης διορίστηκε ο Ιωάννης Φραγκούλης, άλλοτε Γενικός Επιθεωρητής Στοιχειώδους Εκπαιδεύσεως στην Κομοτηνή. Ήρθε στα μέσα Ιουνίου 1941 φέρνοντας μαζί του μια κουστωδία υπαλλήλων –νεαρών ως επί το πλείστον και καθηγητές στο επάγγελμα. Ενδεικτικά θα αναφέρουμε τον Μανώλη Ανδρόνικο, τον μετέπειτα αρχαιολόγο, τον Οδυσσέα Τσούτσο, προπονητή του Παναθηναϊκού, γυμναστή, τον Φίρμπα, τον Σουλίδη, τον Στεφανόπουλο και άλλους.

Πρώτη του δουλειά ήταν να εγκαταστήσει και να οργανώσει τη Νομαρχία. Το παλιό κτίριο της επαρχίας Διδυμοτείχου έγινε έδρα της Νομαρχίας. Διευθυντής ορίστηκε ο Γεώργιος Τζαβιδόπουλος, άνθρωπος πεπειραμένος και δραστήριος. Υπάλληλοι παλιοί, οι Η. Κυβέλος, Α. Παπακυριακού και Δημ. Τζανής, Αλέξ. Μολάς όλοι οι άλλοι ήσαν έκτακτοι. Προϊστάμενος εκπαίδευσης, ο εκπαιδευτικός Γεώργιος Κωνσταντινίδης και Επιθεωρητές οι Δ. Σεϊτανίδης και Κ. Ποντίδης. Διόρισε καθηγητές και δασκάλους, έστω και με λίγα προσόντα και ετοίμασε τον μηχανισμό, ώστε στο νέο σχολικό έτος να λειτουργήσουν όλα, μέχρι και το τελευταίο χωριό. Έτσι, σε μικρό χρονικό διάστημα και χάρις στην προεργασία που είχε κάνει ο δεσπότης Διδυμοτείχου, όταν δεν υπήρχε καμία εξουσία, μπόρεσε να κινήσει τον κρατικό κατοχικό μηχανισμό. Από την άλλη πλευρά, άνοιξαν οι Τράπεζες Εθνική και Αγροτική και άρχισαν οι συναλλαγές.

Τα χρήματα έρχονταν με χρηματαποστολές πότε από την Αθήνα και πότε από τη Θεσσαλονίκη. Όμως, με τον ιλιγγιώδη ρυθμό που εξανεμίζονταν, δεν μπορούσαν να εξυπηρετήσουν την κατάσταση και η Νομαρχία είχε ανάγκη από ρευστό. Η ανάγκη τέχνες κατεργάζεται. Δημιουργήθηκε το Ταμείο Προνοίας, έξω από τον κρατικό κορβανά και τις διαδικασίες, με αποκλειστικό διαχειριστή τον Νομάρχη και με πόρους από την ειδική φορολογία που επιβλήθηκε «επί των εξαγομένων από τον νομό προϊόντων». Μια προσοδοφόρα φορολογία με ειδική διαδικασία, που υπολογιζόταν σε ποσοστό επί της αξίας των ειδών. Οι τιμές άλλαζαν κάθε εβδομάδα και πριν την άδεια τα λεφτά τα κατέθεταν στην Τράπεζα. Ήταν το μάννα εξ ουρανού, γιατί επέτρεπε στη Νομαρχία να κινείται με άνεση στις διάφορες πρωτοβουλίες της και ιδίως να διορίζει προσωπικό, όπου αυτή έκρινε σκόπιμο και να έχει να πληρώνει.

Τέλος, για την καλύτερη οργάνωση του νομού και της Νομαρχίας, επανασυστάθηκαν και λειτούργησαν οι δυο Επαρχίες Ορεστιάδας, με έδρα την Ορεστιάδα και Σουφλίου, με έδρα τις Φέρες. Οι Έπαρχοι ήρθαν από την άλλη Ελλάδα και προσωπικό διορίστηκε έκτακτο στις μεν Φέρες ο Γιάννης Δημητριάδης και η Πέπη Ιωαννίδου, στη δε Ορεστιάδα ο Στέλιος Διακογιώργης και η Χατζηνικολάου, μητέρα του τέως βουλευτού μας.

Όσο για τους πρόσφυγες που έρχονταν από τη βουλγαροκρατούμενη Θράκη, προβλεπόταν ιδιαίτερη περίθαλψη, για δε τα παιδιά που έφταναν μεμονωμένα ιδρύθηκε οικοτροφείο στο Διδυμότειχο, όπου έβρισκαν ασφάλεια, στέγη, τροφή και βέβαια δωρεάν εκπαίδευση. Ήταν κάτι που ούτε μπορούσαν να το ονειρευτούν, όταν φοβισμένα έφευγαν από την αγκαλιά των γονιών τους. Και όταν με το καλό τελείωναν το Γυμνάσιο, τότε διορίζονταν υπάλληλοι, αλλά κυρίως δάσκαλοι. Σύνθημα της Διοίκησης ήταν κάθε χωριό να έχει τον παπά και το δάσκαλό του. Να κυματίζει η Ελληνική σημαία, να νοιώθουν τα παιδιά και οι οικογένειές τους την παρουσία της Πατρίδος. Υπόθεση πολύ μεγάλη, εκεί δίπλα στα Βουλγαρικά και Τουρκικά σύνορα. Ήταν μια θεία αόρατη σκέπη και μια παρηγοριά. Η καρδιά της Πατρίδας χτυπούσε.

Και κάτι που για πρώτη φορά είδε η περιοχή ήταν η συστηματική νοσοκομειακή περίθαλψη. Το Εβραϊκό σχολείο έγινε νοσοκομείο. Διευθυντής ο ρέκτης Μιχάλης Καρακότσογλου, ο μετέπειτα Δήμαρχος Διδυμοτείχου, με Υποδιευθυντή τον δάσκαλο Βασίλη Αγγελή, μετέπειτα Επιθεωρητή Δημ. Σχολείων και γιατρούς τους Τασμαλή, Β. Χατζηπουλίδη και χειρουργό τον Γιάννη Πουλιάδη. Οι γιατροί ήταν δυσεύρετοι και οδοντογιατρός δεν υπήρχε κανείς. Το νοσοκομείο αυτό, παρά τις μεγάλες του ελλείψεις, πρόσφερε ανεκτίμητες υπηρεσίες και έσωζε ζωές, πέρα από τη δουλειά που πρόσφερε στους πρόσφυγες.

Στο σημείο αυτό πρέπει να πούμε πως η Νομαρχία, έχοντας το δικαίωμα της χορήγησης των αδειών, με την έγκριση βέβαια των Γερμανικών αρχών, είχε την ευχέρεια να κάνει διάφορες συμφωνίες με τους εμπόρους της εποχής εκείνης, που κατέφθαναν στην παραγωγική αυτή περιοχή κατά δεκάδες και να τους παραγγέλνει φάρμακα και άλλα είδη, που ήταν δυσεύρετα στην αγορά, όπως και η ζάχαρη. Για το σκοπό αυτόν ίδρυσε την Κοινοπραξία των Γεωργικών Ενώσεων (ΚΕΣΕ) με διευθυντή τον άλλοτε Γενικό Γραμματέα του Δήμου Αλεξανδρούπολης Δημ. Λογοθέτη, ο οποίος διαχειριζόταν με πνεύμα νοικοκυροσύνης τα δυσεύρετα αυτά αγαθά κα παράλληλα βοηθούσε τις Γεωργικές Ενώσεις. Η παραγωγή ήταν τεράστια. Σωστή ευλογία. Δεν έμεινε ούτε μια σπιθαμή γης ακαλλιέργητη. Το εμπόριο ανθούσε, η αγορά ζωήρευε και όλοι πορεύονταν. Μπορούμε αδίστακτα να πούμε, πως τον πρώτο καιρό η επιτυχία, με τα μέτρα της εποχής εκείνης, ήταν απόλυτη. Αργότερα μεσολάβησαν άλλα που είναι όμως… αλλού παπά ευαγγέλιο.

Γεγονός είναι πως πουλούσαν ένα αμάξι κρεμμύδια ή ένα αμάξι σκόρδα και έκτιζαν ένα σπίτι. Τα «σκορδόσπιτα», εκεί στη συνοικία του «Ντούλα» έμεινα ιστορικά, γιατί αρκετοί πλημμυροπαθείς γλίτωσαν από τις θεομηνίες, που χρόνια υπέφεραν.

Μετά την άδικη δολοφονία του Νομάρχη Φραγκούλη (23-3-42), όπως είπαμε διορίστηκε Νομάρχης ο Σταύρος Ευταξίας, που ήταν γόνος της γνωστής πολιτικής οικογένειας Ευταξία. Μορφωμένος, έξυπνος, γερμανομαθής και πολιτικάντης, βελτίωσε το σύστημα και τον διοικητικό μηχανισμός, οργάνωσε φιέστες και πανηγύρια για να κολακέψει τις κατοχικές αρχές και ενίσχυσε τους Δήμους και τις Κοινότητες. Επί των ημερών του ήρθαν κι άλλοι υπάλληλοι, όπως ο αείμνηστος άλλοτε Γυμνασιάρχης μας Αδάμ. Ταμβακίδης, ο οποίος ανέλαβε Επιθεωρητής Μέσης Εκπαίδευσης, αλλά έφυγαν και πολλοί για τη Μέση Ανατολή. Τα πράγματα όμως άρχισαν να παίρνουν άλλη τροπή, ιδίως μετά την τραγική απέλαση των Εβραίων, που ήταν πάρα πολλοί, τη φούντωση του Εαμικού κινήματος στην ύπαιθρο, τον μαυραγοριτισμό και τόσα άλλα, μεταξύ των οποίων και η φυγή του Νομάρχη Ευταξία στις 18-5-43 στη Μέση Ανατολή.

Το σκηνικό άλλαξε τελείως, όταν η Βόρεια Ελλάδα έγινε προτεκτοράτο της Γερμανίας και βέβαια ο νομός Έβρου και παράλληλα με τον Έλληνα Νομάρχη διορίστηκε εδώ και Γερμανός Νομάρχης. «Εμ Φαουράτ» τον λέγανε. Στις 13-9-43, στη θέση του Ευταξία, ήρθε από την Αθήνα Νομάρχης ο Γεώργιος Φλωρίδης, αδελφός του  άλλοτε συμπολίτη μας εκτελωνιστή Φ. Φλωρίδη, με τον οποίο και τελείωσε η Κατοχική Νομαρχία Έβρου στο Διδυμότειχο.

......................................................................................................................................................

Η προτομή του νομάρχη Έβρου Ιωάννη Φραγκούλη(Ιούνιος 1941-Μάρτιος 1942) βρίσκεται στη συμβολή των δών Κριεζή και 25ης Μαίου και η πρωτοβουλία της ανέγερσης της ήταν των δασκάλων του Διδυμοτείου, της Αλεξανδρούπολης και της Ορεστιάδας το 1958, πριν 61 χρόνια.