Η οικουμενικότητα της Ελληνικής
ΟΜΙΛΙΑ Α.Ν.ΚΟΥΝΑΔΗ
Αλεξάνδρεια, Οκτώβριος 2008
Κυρίες και Κύριοι
Αποτελεί για μένα ιδιαίτερη τιμή αλλά και χρέος να χαιρετίσω παρουσία τόσων προσωπικοτήτων την αποψινή σύναξη, αφιερωμένη σ’ ένα θεμελιακό στοιχείο της εθνικής μας οντότητος, του Ευρωπαϊκού πολιτισμού αλλά και της παγκόσμιας διανόησης: Την ελληνική γλώσσα, η οποία καλλιεργούμενη εδώ και 3500 χρόνια από τον ίδιο λαό, στον ίδιο τόπο, συνεχώς και αδιασπάστως, αποτελεί φαινόμενο συνεχείας αλλά και ακτινοβολίας, την γλώσσα που σύμφωνα με κορυφαίους γλωσσολόγους και διανοητές υπήρξε το βασικό όργανο διαδόσεως πολιτισμού σ’ ολόκληρο τον κόσμο από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.
Η τιμή αυτή είναι μεγάλη και για την Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά, τον πολιτιστικό φορέα με καταστατικούς στόχους την διαφύλαξη, την προαγωγή και την διάδοση της Ελληνικής, ο οποίος έχει οργανώσει σειρά εκδηλώσεων ενώπιον πολυπληθών ακροατηρίων. Την ίδρυση του φορέως αυτού με πρώτο Πρόεδρο τον νυν Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κάρολο Παπούλια και με χιλιάδες μέλη, μεταξύ των οποίων γνωστές προσωπικότητες της Ελληνικής κοινωνίας, ανεξαρτήτως ιδεολογικών και πολιτικών πεποιθήσεων, έχουν χαιρετίσει και στηρίζουν: τρεις Πρόεδροι της Ελληνικής Δημοκρατίας, εκπρόσωποι όλων των εν τη Ελληνική Βουλή πολιτικών κομμάτων, πρώην Πρωθυπουργοί, εν ενεργεία και πρώην Υπουργοί, Πρόεδροι Ανωτάτων Δικαστηρίων, Ακαδημαϊκοί, Πρυτάνεις ΑΕΙ, Πρέσβεις, εκπρόσωποι των Επιστημών, των Γραμμάτων και των Τεχνών, Στρατηγοί, εκπρόσωποι των ΜΜΕ, επιχειρηματίες, πολιτιστικοί σύλλογοι και άλλοι φορείς από ολόκληρη τη χώρα. Ο Ελληνικός λαός από τον διανοούμενο και τον επιστήμονα μέχρι τον απλό πολίτη και εργαζόμενο αισθάνεται υπερήφανος για την γλώσσα του, εκδηλώνοντας ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια την μεγάλη του ευαισθησία, διότι θεωρεί ότι η γλώσσα είναι υπόθεση όλων μας. Ο ομιλών πανεπιστημιακός δάσκαλος στο χώρο των θετικών επιστημών θα ήθελε στη συνέχεια ν’ αναφερθεί με κάθε συντομία σε γνώμες για την Ελληνική γλώσσα, κορυφαίων διεθνούς κύρους γλωσσολόγων, διανοουμένων, πολιτικών.
Από μία επισκόπηση της πλούσιας διεθνούς βιβλιογραφίας για την Ελληνική γλώσσα, το τελευταίο έργο με τίτλο «Ιστορία της Ελληνικής Γλώσσης από τις απαρχές ως τις μέρες μας» του κορυφαίου Ισπανού Γλωσσολόγου και Ελληνιστού Francisco R. Adrados – αποτελεί την πληρέστερη μορφή προσεγγίσεως της ιστορίας και εξελίξεως της Ελληνικής γλώσσης από την γένεση μέχρι την σημερινή διαμόρφωσή της σε «καθαρεύουσα» και «νεοελληνική». Στο έργο αυτό, ο συγγραφεύς διαπιστώνει: «Η Ελληνική μαζί με την Κινεζική είναι οι μόνες γλώσσες με συνεχή ζώσα παρουσία και πορεία στον ίδιο περίπου γεωγραφικό χώρο από τους ίδιους λαούς επί 4000 έτη, και γραπτή παράδοση 3500 ετών. Υπό αυτήν την άποψη η Ελληνική για τον Δυτικό πρωτίστως κόσμο είναι η γλώσσα μητέρα με τα πλούσια δάνεια προς τις άλλες γλώσσες, οι οποίες θεωρούνται κατά τον Adrados κρυφοελληνικές. Προηγήθηκαν και άλλες γραπτές γλώσσες στη περιοχή της Εγγύς Ανατολής. Οι περισσότερες εχάθησαν. Μερικές επιβιώνουν σε περιορισμένη έκταση. Αντίθετα, η Ελληνική γλώσσα από τον Όμηρο – και πριν από αυτόν από την Μυκηναϊκή εποχή – μέχρι σήμερα με τις διάφορες εκφάνσεις της –κατά τον Adrados– είναι μία, ενιαία, αδιαίρετη και αδιάσπαστη, αποτελούσα ένα αλληλοσυμπληρούμενο και διαχρονικά εξελισσόμενο με την δική του δυναμική σύνολο. Αυτός είναι ο θησαυρός και η αστείρευτη πηγή της Ελληνικής Γλώσσης, η «Τράπεζα όρων» για την επιστήμη και την τεχνολογία. Χαρακτηριστικό είναι ότι από τις έξι χιλιάδες τριακόσιες λέξεις του Ομηρικού λεξιλογίου επιβιώνουν μέχρι σήμερα 1800 από τις οποίες σχετικά μικρό μέρος έχει αλλάξει έννοια. Ο εκ των πρωτεργατών στην αποκρυπτογράφηση της γραμμικής Β΄, στενός συνεργάτης του Ventris, John Chadwick είχε δηλώσει: "Η γλώσσα που μιλούσε κάποιος βοσκός σε μια απόκεντρη περιοχή της Πελοποννήσου 1200 χρόνια πριν γεννηθεί ο Χριστός είναι, παρόλες τις διαφορές της, η ίδια γλώσσα με την Ελληνική που μιλιέται σήμερα". Η αρχαία ελληνική γλώσσα με το πλούσιο λεξιλόγιό της, την λεξιπλασία της και κυριώτατα την μαθηματική της δομή είναι κατά τον ιδρυτή της Μάϊκροσοφτ Μπιλ Γκέιτς, η γλώσσα της Πληροφορικής και της νέας γενιάς των εξελιγμένων υπολογιστών.
Η Ελληνική με τις ποικίλες διαλέκτους της άρχισε ν’ αναπτύσσεται από την Β΄ χιλιετία π.Χ. Από τον 3ο και 2ο π.Χ. αιώνα, η Ελληνική γλώσσα και μέσω αυτής ο Ελληνικός Πολιτισμός εξαπλώνεται στην Εγγύς Ανατολή φθάνοντας μέχρι τα βάθη της Ασίας. Τον 2ο π.Χ. αιώνα συντάσσεται η πρώτη Γραμματική με τίτλο «Τέχνη Γραμματική» από τον Διονύσιο τον Θράκα, και το πρώτο συντακτικό από τον Απολλώνιο τον Δύσκολο με τίτλο «Περί Συντάξεως των του λόγου μερών». Τον διεθνή χαρακτήρα της η Ελληνική Γλώσσα διατήρησε και επαύξησε κατά την Ρωμαϊκή περίοδο, όπως μαρτυρεί ο Κικέρων, γράφοντας: «Εάν κάποιος νομίζει ότι αποκτά μικρότερον καρπόν δόξης γράφων Ελληνικούς στίχους παρά Λατινικούς, απατάται σφόδρα, διότι τα Ελληνικά διαβάζονται από όλα σχεδόν τα έθνη», ιστορική δε έχει μείνει η φράση του: «Εάν οι θεοί συνομιλούν την Ελληνική Γλώσσα χρησιμοποιούν». Η επικράτηση της Ελληνικής γλώσσης στην τότε εποχή την κατέστησε το όργανο διατυπώσεως της Αγίας Γραφής και διαδόσεως της νέας θρησκείας του Χριστιανισμού (και σήμερα θρησκείας της πλειοψηφίας των πολιτών της Ε.Ε.).
Η Ελληνική γλώσσα υπήρξε ο αποφασιστικός παράγοντας του Εξελληνισμού του Ρωμαϊκού κράτους, του οποίου έδρα ορίσθηκε από τον Μεγάλο Κωνσταντίνο το αρχαίο Βυζάντιο, που μετονόμασε σε Κωνσταντινούπολη και Νέα Ρώμη. Έτσι, σταδιακώς και από την εποχή κυρίως του Αυτοκράτορος Ηρακλείου, η Ελληνική καθιερώθηκε ως το μοναδικό μέσο έκφρασης της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Ακολούθησαν οι σκοτεινοί χρόνοι μετά την πτώση της Κων/πόλεως. Τέσσερις αιώνες ξένης κατοχής δεν εστάθησαν ικανοί να υποδουλώσουν το φρόνημα του Ελληνικού γένους. Χάρις στην εκκλησία διαφυλάχθηκε, παρά τις αντίξοες τότε συνθήκες, η Ελληνική γλώσσα, η οποία και είναι κατά τον Νίκο Καζαντζάκη η αληθινή πατρίδα ενός λαού.
Παρά τις αντίξοες αυτές συνθήκες, η Ελληνική από της Αναγεννήσεως και μετά, απετέλεσε αντικείμενο σπουδής και θαυμασμού στη Δύση από κορυφαίους διανοουμένους. Και τούτο, χάρις στις προσπάθειες των Ελληνιστών στους οποίους οφείλεται και η έκδοση βασικών λεξικών της αρχαιοελληνικής, όπως του Στεφάνου, των Liddell-Scott και στις μέρες μας του Ελληνο-ισπανικού λεξικού του Ακαδημαϊκού Adrados.
Ο Γκαίτε εκδηλώνοντας τον θαυμασμό του για την Ελληνική γλώσσα είχε πει: «Άκουσα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης το Ευαγγέλιο σε όλες τις γλώσσες. Η Ελληνική αντήχησε, άστρο λαμπερό στη νύκτα».
Η Ελληνική, όμως, δεν ζει μόνο στην Ελλάδα. Ζει και ανθεί μέσω μεταλαμπαδεύσεώς της σε άλλες χώρες και σε άλλες γλώσσες με την γραμματική της, το συντακτικό της, τις λέξεις ή τις ρίζες της για χιλιάδες λέξεις ξένων γλωσσών.
Πράγματι τα τελευταία χρόνια άρχισε να πνέει ένας ευνοϊκός άνεμος υπέρ της διδασκαλίας της Νεοελληνικής αλλά και της αρχαίας γλώσσας σε ολόκληρο τον κόσμο από την μια άκρη της γης, τη μακρινή Χιλή μέχρι την άλλη άκρη της, το Βλαδιβοστόκ και την Αυστραλία. Προ διετίας μάλιστα διαβάσαμε στον ελληνικό τύπο ότι στο Τόμσκ της Σιβηρίας ο Ρώσος Δημήτρης Ματούχιν διδάσκει την ελληνική γλώσσα στο εκεί νεοϊδρυθέν Κέντρο Πολιτισμού. Τον περασμένο Αύγουστο η Αλεξάνδρα Πανούτσου αναδείχθηκε «ως η καλύτερη δασκάλα της χρονιάς» στην Αυστραλία. Η άξια ομογενής μας βραβεύθηκε διότι «μετέδωσε στους μαθητές της την αγάπη της για την Ελληνική γλώσσα, καταφέρνοντας να προσελκύσει περισσότερους μαθητές στην τάξη της» σε σχολείο της πολιτείας Βικτώριας, όπου δίδασκε την εκμάθηση της Ελληνικής γλώσσας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονιστεί το σημαντικό έργο που επιτελείται από το Εθνικό Κέντρο Ελληνικών Μελετών (ΕΚΕΜΕ) της έρευνας στο Πανεπιστήμιο La Trombe της Μελβούρνης με διευθυντή τον άξιο και δραστήριο Καθηγητή Αναστάση Τάμη. Στο νησί Τόνγκα της Πολυνησίας, στο Νότιο Ειρηνικό, έχει ιδρυθεί το Athenisi Institute (Ινστιτούτο Αθηνών) από τον φιλόλογο Καθηγητής Φούτα –Χέλου στο οποίο διδάσκονται Κλασικές Σπουδές και Αρχαία Ελληνικά. Στην Αλάσκα πενήντα οικογένειες ομιλούν την ελληνική γλώσσα. Ο έλλην λόγος αντηχεί σήμερα σχεδόν σε κάθε γωνιά της γης. Ελληνόπουλα μαθαίνουν την μητρική τους γλώσσα στις χώρες της Αφρικής, όπως στην Αίγυπτο, Ζάμπια, Καμερούν, Σουδάν, Μπουρούντι, ακόμη και στο κρατίδιο Μαλάουι. Στην Αίγυπτο παρά την συρρίκνωση του Ελληνισμού λειτουργούν δύο Λύκεια ένα στο Κάιρο και ένα στην Αλεξάνδρεια. Ελληνικά σχολεία λειτουργούν στις πόλεις της Συρίας Δαμασκό και Χαλέπι, στα Αραβικά Εμιράτα, στη Μέση Ανατολή, στην Ιορδανία, στο Λίβανο, όπου η ελληνική κοινότης αριθμεί περισσότερους από 3000 Έλληνες. Νέες έδρες Ελληνικών Σπουδών ιδρύονται, ενώ οι υπάρχουσες ενισχύονται στην νότιο, κεντρική και βόρεια Αμερική. Η σχετικώς πρόσφατα παρατηρηθείσα κάμψη του ενδιαφέροντος για την Ελληνική Γλώσσα στις ΗΠΑ με την κατάργηση εδρών ελληνικών σπουδών φαίνεται ότι άρχισε να αναστρέφεται χάρις στις φιλότιμες προσπάθειες της Ομογένειας και διαφόρων φορέων, όπως είναι ο Ελληνικός Σύνδεσμος (Hellenic Lind) με τον εξαιρετικά δραστήριο Πρόεδρό του Καθηγητή Κωνσταντίνο Ευθυμίου αλλά και με την σημαντική συμβολή του «Κοινωφελούς Ιδρύματος Σ. Ωνάση). Τελευταίως στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης χάρις στις προσπάθειες της διευθύντριας σχολείου με 300 μαθητές διδάσκεται η Ελληνική Γλώσσα ως δεύτερη γλώσσα μετά την αγγλική. Σήμερα λειτουργεί πλήρες Ελληνικό Λύκειο στην Νέα Υόρκη, ενώ 24 Ελληνικά σχολεία στις διάφορες Πολιτείες των ΗΠΑ παρέχουν εκπαίδευση γυμνασιακού επιπέδου. Ωστόσο, το πρόβλημα της διδασκαλίας της Ελληνικής γλώσσας στις ΗΠΑ θα πρέπει να απασχολήσει περισσότερο την Ομογένεια, τις επιχώριες Αρχιεπισκοπές και προεχόντως την Ελληνική Πολιτεία.
Η λειτουργία δεκάδων Εδρών Νεοελληνικών Σπουδών στα Πανεπιστήμια και Ινστιτούτα της Λατινικής Αμερικής και της Ιβηρικής Χερσονήσου δείχνει το ενδιαφέρον για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, αλλά και την αγάπη που εκδηλώνεται στις χώρες αυτές για τις κλασσικές σπουδές και τον Ελληνικό Πολιτισμό. Από την Γρανάδα και την περιοχή των Βάσκων μέχρι το Καράκας της Βενεζουέλας και από τη Λισαβόνα μέχρι το Μπουένος Άιρες τα αμφιθέατρα Νεοελληνικών Σπουδών φιλοξενούν φοιτητές που επιθυμούν διακαώς να μάθουν την σύγχρονη ελληνική γλώσσα. Μόνο στην Ισπανία, όπου από το 1997 ιδρύθηκε η Εταιρεία Νεοελληνικών Σπουδών, λειτουργούν 20 Πανεπιστημιακές Έδρες, Τμήματα Σχολών και Ινστιτούτα, ενώ τα Νέα Ελληνικά είναι μάθημα επιλογής για τους μαθητές της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Ανάλογο ενδιαφέρον παρουσιάζεται και στα πανεπιστημιακά ιδρύματα του Μεξικού, της Χιλής, της Αργεντινής και της Βραζιλίας. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η ύπαρξη απόδημου ελληνισμού στην Λατινική Αμερική έχει συμβάλλει στην εκεί εμπέδωση και διάδοση των Νεοελληνικών Σπουδών. Οι λόγοι αυτής της «Αναγέννησης» των Ελληνικών Σπουδών στην Ισπανία και την Πορτογαλία είναι οι ίδιοι με εκείνους της Λατινικής Αμερικής, αν και η παρουσία των Ελλήνων στην Ιβηρική Χερσόνησο είναι μικρή. Αυτό αποκτά μεγαλύτερη αξία, διότι σε χώρες με έντονη ελληνική παρουσία, όπως π.χ. η Μ. Βρετανία, η Γερμανία, η Ιταλία υπάρχουν κέντρα εκμάθησης της ελληνικής. Οι δυνατότητες μάλιστα για την διάδοση και ενίσχυση της διδασκαλίας της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Ισπανία είναι πολύ μεγαλύτερες, όπως υποστηρίζει ο καθηγητής Βυζαντινής και Νεοελληνικής Γλώσσας του Πανεπιστημίου της Γρανάδας και Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Νεοελληνικών και Κυπριακών Σπουδών Μόσχος Μορφακίδης. Θα ήταν σοβαρή παράλειψη να μην μνημονεύσω το μεγάλο Ελληνο-Ισπανικό Λεξικό της Αρχαίας Ελληνικής γλώσσης μέχρι των χρόνων του Ιουστινιανού, του οποίου η έκδοση έχει αρχίσει εδώ και πολλά χρόνια από ομάδα Ισπανών ελληνιστών με επικεφαλής τον Ακαδημαϊκό –Καθηγητή Φ.Ρ. Αντράντος, ξένο εταίρο της Ακαδημίας Αθηνών. Για το μνημειώδες αυτό έργο ο κορυφαίος αυτός διεθνούς εμβέλειας ελληνιστής, έχει τιμηθεί από την Ελληνική Γλωσσική Κληρονομιά σε εκδήλωση την οποίαν ο πολιτιστικός αυτός φορέας οργάνωσε στις 18/11/2003 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα την διαχρονικότητα της Ελληνικής Γλώσσης.
Το ενδιαφέρον για την ελληνική γλώσσα στις ισπανόφωνες χώρες φαίνεται ότι υπήρξε σοβαρό κίνητρο για την κατάρτιση προγράμματος εκμάθησης της Ελληνικής Γλώσσας με την ονομασία «Hellenic Quest». Το Πρόγραμμα αυτό άρχισε εδώ και λίγα χρόνια να διανέμεται παγκοσμίως από το τηλεοπτικό δίκτυο CNN σε ισπανόφωνους και αγγλόφωνους. Αξίζει ακόμη να μνημονευθεί το σημαντικό έργο για την μέσω προγράμματος Η/Υ αποθησαύριση του πλούτου της ελληνικής γλώσσης, που έχει αναλάβει το Πανεπιστήμιο Ιρβάϊν της Καλιφόρνιας. Στο πρόγραμμα αυτό, που φέρει την ονομασία «Ίβυκο», έχουν καταγραφεί πολλά εκατομμύρια λεκτικών τύπων της γλώσσας μας, ενώ παράλληλα έχουν ταξινομηθεί 8000 συγγράμματα από 4000 αρχαίους Έλληνες συγγραφείς. Οι υπεύθυνοι του προγράμματος υπολογίζουν ότι οι ελληνικοί λεκτικοί τύποι θα φθάσουν τον εκπληκτικό αριθμό των 90 εκατομμυρίων.
Στις νεαρές δημοκρατίες της πρώην Σοβιετικής Ενώσεως, ιδιαίτερα στις περιοχές της Κριμαίας και της Αζοφικής, στην Ουκρανία, Γεωργία, Αρμενία, Ουζμπεκιστάν, Λευκορωσία, Μολδαβία, Κιργιζία, Λετονία, Λιθουανία, Εσθονία κ.ά. ιδρύονται πανεπιστημιακές έδρες, κέντρα ελληνικών σπουδών, ακόμη και ιδιωτικά σχολεία για την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας, ενώ σε ορισμένες από αυτές τις χώρες άρχισε ήδη η σύνταξη λεξικών των αντίστοιχων γλωσσών τους με την ελληνική. Στο Πανεπιστήμιο της Μαριουπόλεως από το 1991 λειτουργούν : μια έδρα ελληνικής φιλολογίας και μια έδρα ελληνικής γλώσσας και μετάφρασης. Χαρακτηριστική είναι η δήλωση του Πρυτάνεως Κων/νου Μπαλαμπάνωφ: Στόχος μας με την ίδρυση των δύο αυτών εδρών είναι η διδασκαλία της Ελληνικής, διότι στην περιοχή της Αζοφικής υπάρχει μεγάλη ελληνική διασπορά. Ωστόσο συνεχίζει σήμερα μεγάλο μέρος των φοιτητών μας είναι αλλοεθνείς, οι οποίοι μαθαίνουν την ελληνική γλώσσα προκειμένου να γνωρίσουν τον αρχαιοελληνικό πολιτισμό. Το Πανεπιστήμιο της Μαριουπόλεως τα τελευταία χρόνια συνεργάζεται με το Ιόνιο Πανεπιστήμιο και το Πανεπιστήμιο των Ιωαννίνων. Εξ άλλου, αρκετές ιδιωτικές σχολές, που ίδρυσαν Έλληνες επιχειρηματίες, λειτουργούν σε όλες τις Βαλκανικές χώρες. Στην Ευρώπη αξίζει, μεταξύ άλλων, να μνημονευθούν: οι ελληνικές διάλεκτοι της Νοτίου Ιταλίας, η λειτουργούσα από δεκαετίας και πλέον Ελληνική Ακαδημία της Βασκωνίας στην Ισπανία, η προ ετών ενίσχυση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στα Γυμνάσια και Λύκεια της Γαλλίας μετά από απόφαση του γνωστού φιλέλληνος Υπουργού Παιδείας Ζακ Λάνγκ. Επίσης ανάλογη απόφαση έχει ληφθεί για την διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στην Ιταλία. Δέον να επισημανθεί ότι σε σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεων αρκετών χωρών της Ε.Ε. ο αριθμός των ωρών διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών εβδομαδιαίως είναι σχεδόν διπλάσιος των αντίστοιχων ωρών διδασκαλίας των ελληνικών σχολείων. Χαρακτηριστική είναι εν προκειμένου η απόφαση του Ευρωκοινοβουλίου και του Συμβουλίου για την καθιέρωση του 2001 ως Ευρωπαϊκού Έτους Γλωσσών, που δημοσιεύθηκε στις 17 Ιουλίου του 2000 στην Εφημερίδα των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων. Στο προοίμιο της αποφάσεως αυτής αναφέρονται, μεταξύ άλλων, τα εξής: η εκμάθηση των κλασσικών γλωσσών, ιδίως των λατινικών και των αρχαίων ελληνικών, μπορεί να διευκολύνει την εκμάθηση άλλων γλωσσών. Αρκετά χρόνια πριν η γνωστή Γαλλίδα Ακαδημαϊκός Jacqueline de Romilly είχε πει : «Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει ελληνικά, γιατί η ελληνική γλώσσα μας βοηθάει πρώτα από να καταλάβουμε την δική μας γλώσσα». Πολύ τιμητικά για την γλώσσα μας είναι επίσης όσα ανέφερε η κυρία Viviane Redding, αρμόδια προ ετών για την Παιδεία και τις γλώσσες Επίτροπος της Ε.Ε. Σε μήνυμά της που αναγνώσθηκε σε εκδήλωση της Ελληνικής Γλωσσικής Κληρονομιάς στην Παλαιά Βουλή στις 11/06/2002. Μεταξύ άλλων, ανέφερε ότι: η μελέτη της ελληνικής Γλώσσας και των Πολιτιστικών (μας) επιτευγμάτων παραμένει θεμελιώδης προϋπόθεση για οποιαδήποτε εις βάθος έρευνα σε ποικίλα πεδία, όπως την Φιλοσοφία, τα Μαθηματικά, την Ιστορία, την Ρητορική και φυσικά την Λογοτεχνία.
Με την ευκαιρία της ανακήρυξης του 2001 ως Ευρωπαϊκού Έτους Γλωσσών, η Ακαδημία Αθηνών εξέδωσε ψήφισμα στο οποίο, μεταξύ άλλων, τόνιζε την ανάγκη ουσιαστικότερης παρουσίας στην Παιδεία των μοναδικής αξίας κειμένων της κλασσικής Ελληνικής Γραμματείας ως εκπαιδευτικών αγαθών της ανθρωπότητας. Η αξία των κειμένων αυτών και η τελειότητα της ελληνικής γλώσσας είχαν εξαρθεί από τους Ρωμαίους ως μέσον ανθρωπιστικής Παιδείας, η δε συμβολή του ς κατά τον 14ο αιώνα αλλά και μεταγενέστερες στην αναγέννηση των Γραμμάτων και των Τεχνών υπήρξε καθοριστική. Εν κατακλείδι, δια του ψηφίσματος της η Ακαδημία Αθηνών, απευθύνει έκκληση προς την ελληνική Κυβέρνηση και τους εκπροσώπους μας στο Ευρωκοινοβούλιο με την οποία ζητούσε όπως «προβούν σε κάθε απαιτούμενη ενέργεια για την καθιέρωση και αναβάθμιση της διδασκαλίας των αρχαίων αυτών κειμένων στα σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως των Ευρωπαϊκών χωρών, δίδοντας έτσι η Ελλάδα το εμψυχωτικό παράδειγμα προς όλες τις χώρες της Ευρώπης, καθώς το οφείλει, αφού βεβαίως δώσει πρώτη αυτή το παράδειγμα».
Στις 21 Φεβρουαρίου του 2005 εορτάστηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Μητρικής Γλώσσας, που θέσπισε η ΟΥΝΕΣΚΟ, προκειμένου να διασώσει τις περίπου 5500 γλώσσες που έχουν απομείνει μετά την εξαφάνιση αναλόγου αριθμού γλωσσών. Από επίσημα στοιχεία προκύπτει ότι «κατά μέσον όρον» κάθε δύο εβδομάδες «πεθαίνει» μια γλώσσα, κατά δε το τέλος του αιώνα εκτιμάται ότι θα έχουν εκλείψει οι μισές από τις σήμερα ομιλούμενες γλώσσες.
Η ελληνική γλώσσα βεβαίως δεν διατρέχει τέτοιο κίνδυνο. Το αντίθετο μάλιστα. Ωστόσο, θα πρέπει να μας απασχολήσει η εισδοχή πολλών, κυρίως αγγλικών λέξεων, στην γλώσσα μας. Μετά από έρευνα Ινστιτούτου Επικοινωνίας με την βοήθεια της Εταιρείας Δημοσκοπήσεων ALCO προέκυψε ότι ξενόφερτες λέξεις χρησιμοποιεί το 64,8% των κατοίκων της Αττικής, το 60,9% των αναγνωστών αθλητικών εφημερίδων, το 55,8% των ιδιωτικών υπαλλήλων και το 51,4% ατόμων που παρακολουθούν 4-5 ώρες ημερησίως τηλεόραση. Από την άλλη πλευρά η ελληνική γλώσσα που στο βιβλίο Γκίνες αναφέρεται ως η πλουσιότερη του κόσμου με 5000000 λέξεις (όταν τα αγγλικά έχουν μόνο 490000 λέξεις) και 70000000 λεκτικούς τύπους έχει επηρεάσει εκατοντάδες μεταγενέστερες γλώσσες του κόσμου, ακόμη και την κυρίαρχη σήμερα αγγλική. Σύμφωνα με έρευνα τριάντα χρόνων του συγγραφέα Αριστείδη Κωνσταντινίδη, η αγγλική γλώσσας περιέχει –περιλαμβανόμενης της επιστημονικής ορολογίας –περισσότερες από 150000 ελληνικές λέξεις. Από το λεξικό Γουέμπστερ φαίνεται ότι η αγγλική γλώσσα έχει δανειστεί 57 μόνο λέξεις από την τουρκική, 34 μόνο λέξεις από τις σλαβικές γλώσσες και 41615 λέξεις από την ελληνική.
Από μια χαρτογράφηση των ανά τον κόσμο Πανεπιστημίων που διαθέτουν τμήματα Ελληνικών Σπουδών αξίζει, όλως ενδεικτικώς, να μνημονευθούν τα ακόλουθα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες διαθέτουν 58 τέτοια τμήματα, η Γερμανία 31, η Ισπανία 20, η Γαλλία 18, ο Καναδάς 17, η Αυστραλία 12, η Ιταλία και η Ρωσία από 10, η Μ. Βρετανία 8, το Βέλγιο και η Ιρλανδία από 6, η Ολλανδία 5, η Φινλανδία, η Ν. Αφρική, η Ν. Ζηλανδία, η Ουκρανία και η Πολωνία, η Αίγυπτος από 4, η Ελβετία, η Σουηδία και η Τουρκία από 3, τη Βουλγαρία, Γεωργία, Κίνα, Πορτογαλία, Τσεχία, Ιαπωνία, Ουγγαρία, Ρουμανία, Σλοβενία από 2, ενώ από 1 τμήμα διαθέτουν η Αλβανία, Αρμενία, Αυστρίας, Βραζιλία, Δανία, Ιορδανία, Ισραήλ, Κροατία, Λετονία, Λευκορωσία, Λίβανος, Λιθουανία, Μεξικό, Μολδαβία, Σλοβακία, Χιλή. Συνολικώς σε ολόκληρο τον κόσμο διδάσκονται τα ελληνικά σε περισσότερα από 270 Πανεπιστήμια.
Θα μπορούσε κανείς να παραθέσει πλήθος σχολίων για τα χαρίσματα, τον οικουμενικό χαρακτήρα και την μοναδικότητα της Ελληνικής γλώσσας. Ωστόσο, και παρά το γεγονός ότι τα αρχαία Ελληνικά διδάσκονται σε σχολεία της Μέσης Εκπαιδεύσεως των χωρών της Ευρώπης ή ακόμη παρά την ίδρυση νέων εδρών Νεοελληνικής, η Ελληνική Γλώσσα δεν έτυχε της εμπράκτου αναγνωρίσεως στο βαθμό που της αξίζει εκ μέρους της Ευρωπαϊκής Ενώσεως.
Οι αρχικώς 11 ισότιμες γλώσσες της Ε.Ε. έχουν υπερβή σήμερα, μετά την πρόσφατη διεύρυνσή, τις 21 με αποτέλεσμα την σημαντική αύξηση των μεταφραστών και συνακόλουθα την δημιουργία σοβαρών λειτουργικών και οικονομικών προβλημάτων. Τούτο έχει οδηγήσει στην αναζήτηση μιας κοινής Ευρωπαϊκής γλώσσας (είχε μάλιστα προταθεί κατ’ επανάληψη η Ελληνική από Ισπανούς βουλευτές) ή περισσοτέρων της μιας π.χ. πέντε ή έξη γλωσσών, μεταξύ των οποίων είναι αυτονόητο ότι πρέπει να περιλαμβάνεται η Ελληνική, που αποτελεί, ως μητέρα γλώσσα, τον συνδετικό κρίκο του ευρωπαϊκού μωσαϊκού γλωσσών.
Η γλώσσα, δεν είναι απλώς το μέσον με το οποίο ο άνθρωπος εκφράζεται και επικοινωνεί, είναι επίσης εργαλείο σκέψης, διανόησης και πρόσβασης στην γνώση, φορέας πολιτισμού και ιστορικής μνήμης, αλλά συγχρόνως το βασικό δομικό υλικό όλων των κατασκευών στο χώρο του πνεύματος. Ο λόγος του φιλοσοφικού στοχασμού και της ανθρώπινης σοφίας εκφράσθηκε με την Ελληνική γλώσσα, η οποία με την πλαστικότητα και εκφραστικότητά της εχάρισε στην ανθρωπότητα τις λέξεις και τις έννοιες που διεμόρφωσαν τις κατακτήσεις του αφηρημένου στοχασμού. Ο Ελληνικός λόγος έχει θεωρηθεί ως η υψηλότερη κορυφή που πάτησαν οι υψιπετείς αετοί του πνεύματος, από την οποία ο άνθρωπος μπόρεσε να διεισδύσει στον άγνωστο χώρο της μεταφυσικής. Ο αρχαίος πολιτικός λόγος αρρήκτως συνδεδεμένος με τις έννοιες της ελευθερίας και της δημοκρατίας που εκφράσθηκε κατά μοναδικό τρόπο μέσω της Ελληνικής, εξακολουθεί και σήμερα να είναι επίκαιρος. Χαρακτηριστική είναι η αναφορά στη Θουκυδίδειο ρήση περί δημοκρατίας στο προοίμιο του σχεδίου του Συντάγματος της Ε.Ε., που είχε υποβάλλει προ ετών η υπό τον Ζισκάρ Ντ’ Εσταίν συντακτική επιτροπή. Η αναφορά όμως αυτή, όπως και η μνεία για τις Ελληνικές ρίζες του Ευρωπαϊκού πολιτισμού, απαλείφθηκαν από το τελικό σχέδιο.
Κυρίες και Κύριοι
Η αποψινή αυτή σύναξη εκφράζει και την αποδιδόμενη σημασία στις αιώνιες πανανθρώπινες άξιες και τα ύψιστα πολιτιστικά αγαθά που έχουν τις καταβολές τους στον Ελληνικό λόγο. Αυτές οι αξίες, αυτά τα πνευματικά εφόδια αποτελούν τη μεγαλύτερη εγγύηση για την προοπτική της Ευρωπαϊκής Ολοκληρώσεως, για το ευρωπαϊκό όραμα, ιδιαίτερα σήμερα με την βαθειά πολιτική, οικονομική και κοινωνική κρίση, που μαστίζει ολόκληρη την οικουμένη. Η παγκόσμια κυριαρχία της οικονομίας και της τεχνολογίας στη ζωή του ανθρώπου καθιστά περισσότερο παρά ποτέ επιτακτική σήμερα την ανθρωπιστική Παιδεία για την γενικότερη διάπλαση των ευρωπαίων εφήβων και όχι μόνο. Στην Νέα Τάξη πραγμάτων που ζούμε, το μέλλον της Ευρώπης είναι ανάγκη να στηριχθεί στο πνευματικό και πολιτισμικό παρελθόν αυτού του τόπου. Αυτή άλλωστε είναι και η μεγάλη συνεισφορά της μικρής αυτής γωνιάς της γης, της Ελλάδας, προς την Ενωμένη Ευρώπη αλλά και ολόκληρη την ανθρωπότητα.
.........................................................................................................................................
Δημοσιεύτηκε στον "Βορέα"(τεύχος 45) τον Μάρτιο 2009, πριν 15 χρόνια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου