ΟΙ ΛΙΓΝΙΤΩΡΥΧΟΙ ΤΟΥ ΔΙΛΟΦΟΥ ΤΡΙΓΩΝΟΥ

Ένα άγνωστο κεφάλαιο πλουτοπαραγωγικού πλούτου και εργατικής δραστηριότητας

Ελάχιστα πράγματα γνώριζα πριν την πρόσφατη επίσκεψή μου στο Δίλοφο για τις στοές και την εξόρυξη λιγνίτη στην περιοχή για μια μακρά περίοδο τουλάχιστον τριάντα ετών. Περισσότερα είχαν να μου πουν οι κάτοικοι του χωριού. Ζωηρές και έντονες είναι οι αναμνήσεις από την απασχόλησή τους στις στοές. Αρκετοί χρωστάνε τη σύνταξή τους στα χρόνια αυτά. Από τις αρχές του ’50 άρχισε η εξόρυξη του λιγνίτη που κράτησε μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τα ορυχεία συντήρησαν επί δεκαετίες μια ζωντανή τοπική κοινωνία και οικονομία. Με το μεροκάματο στα ορυχεία και τα χωράφια εξασφαλίστηκαν οι ανάγκες των οικογενειών και οι σπουδές των παιδιών χωρίς να είναι αναγκασμένοι οι κάτοικοι να ξενιτευτούν για να ανταποκριθούν σ’ αυτές τις υποχρεώσεις. 

 Σήμερα η εικόνα του χωριού δεν έχει καμία σχέση με εκείνη την περίοδο της ακμής. Όχι μόνο για το ίδιο το χωριό αλλά για όλη την περιοχή του Τριγώνου το γεγονός ότι απασχολούνταν 150 -200 εργαζόμενοι στις τρεις εταιρείες που δραστηριοποιήθηκαν στην εξόρυξη του λιγνίτη, ήταν ένα στοιχείο παραγωγικού, κοινωνικού και οικονομικού δυναμισμού. Τότε στο χωριό λειτουργούσαν 7 καφενεία και σ’ αυτά έβρισκε ο επισκέπτης κόσμο μέχρι αργά τα μετά τα μεσάνυχτα, γιατί στις στοές εργάζονταν σε τρεις βάρδιες.  

Οι κύριες περιοχές εξόρυξης βρίσκονταν στο παπαδόρεμα (παπα-ντερές) και στο καλέ-μπαΐρι όπου συναντήθηκαν κάποια στιγμή οι κεντρικές στοές δυο εταιρειών και ήταν ένα κατόρθωμα για τους εργαζόμενους που το κατάφεραν χωρίς τεχνολογικά μέσα και μοναδικά μέσα τα εργαλεία του (τρυπάνια, αξίνες και φτυάρια) και την καλή ακοή τους. Οι βασικοί επιχειρηματίες που δραστηριοποιήθηκαν είναι οι Στέφανος Μαρινάκης, Δημήτρης Βούζης και Δημήτρης Κοροβέσης. 

Οι γαλαρίες είχαν και τη δική τους γιορτή. Στις 4 Δεκεμβρίου γιόρταζαν την προστάτιδά τους την Αγία Βαρβάρα. Αξέχαστα έχουν μείνει τα γλέντια εκείνων των χρόνων που άφησαν εποχή. Στην αρχή με το γραμμόφωνο, μετά με το JUKE BOX και αργότερα με το πικ-απ να γίνεται χαλασμός και το γιάνκα να δημιουργεί μια ξέφρενη αλέγκρα ατμόσφαιρα που έφερνε σε μια ασυνήθιστα άμεση επαφή τους νέους και τις νέες που άρχιζαν να ξεφεύγουν δειλά δειλά από τα παραδοσιακά πλαίσια.

Στο μοναδικό καφενείο του χωριού συναντήσαμε αρκετούς από τους παλιούς λιγνιτωρύχους. Χαρακτηριστική περίπτωση ο κυρ-Θόδωρος Καμπόζης που εργάστηκε στις γαλαρίες επί 21 χρόνια ως ξυλοδέτης. Ο ξυλοδέτης ήταν μια από τις βασικές ειδικότητες καθώς ήταν υπεύθυνος για την ξυλοδεσιά των στοών και η αντοχή τους εξαρτιόταν από τα στηρίγματα και τα υποστυλώματά τους. Στις πρώτες γαλαρίες το 1953 δούλεψε ο κυρ-Φώτης Τσομπανίδης. Ο κυρ-Γιάννης Αποστολίδης μας αναφέρει ότι ήταν μεταξύ των εργαζομένων που έχασαν μεροκάματα μηνών καθώς τους άφησε απλήρωτους ο επιχειρηματίας και δεν φρόντισε να τακτοποιήσει αυτή την οφειλή του. Ο κυρ-Αναστάσης – «Τάκης» Πετρόπουλος δούλεψε για χρόνια ως φορτωτής και χρωστάει πολλά στην εταιρεία που του εξασφάλισε εισόδημα και τη δυνατότητα να σπουδάσει τα παιδιά του. Βασικές ειδικότητες ήταν: ξυλοδέτης, βιντσαδόρος (χειριστής βίντσι), πιστολαδόρος, βαγοντζής (υπεύθυνος για το βαγόνι), φορτωτής.

Αναζητήσαμε κατά την επίσκεψή μας τα απομεινάρια και τα τεκμήρια αυτής της σημαντικής δραστηριότητας. Πήγαμε στις εξορυκτικές περιοχές. Παντού βλέπεις μπάζα, σίδερα και ερείπια κτισμάτων που τονίζουν με τη σιωπηλή παρουσία τους και πνιγμένα από μια οργιαστική βλάστηση την έντονη κινητικότητα που υπήρχε καθημερινά για τριάντα χρόνια. Ούτε ίχνος από τις «μπούκες», τις εισόδους των γαλαριών. Οι στοές έκλεισαν για πάντα. Έμειναν όμως οι προφορικές μαρτυρίες των κατοίκων που συντηρούν τους κρίκους της προφορικής παράδοσης. Αν και μιλάμε για μια πρόσφατη περίοδο, δεν έχουμε δυστυχώς πολλά φωτογραφικά ντοκουμέντα. Έτσι, αυτά τα ελάχιστα που κατορθώσαμε να συλλέξουμε είναι σπάνια τεκμήρια που αφηγούνται την ιστορία μιας έντονης κοινωνικής, οικονομικής και παραγωγικής δραστηριότητας της περιοχής.

Ο κυρ-Δημήτρης Βούζης ως εκπρόσωπος των επιχειρηματιών μας καταθέτει τις δικές του μαρτυρίες και μας λέει ότι τα κοιτάσματα του λιγνίτη είναι ανεξάντλητα και θα μπορούσαν να συντηρήσουν μέχρι και σήμερα εκατοντάδες εργαζόμενους. Το πρώτο πλήγμα οι εταιρείες το δέχτηκαν από τη δικτατορία όταν σταμάτησε κάθε εξορυκτική διαδικασία για δεκαέξι μήνες. Το πιο καθοριστικό ήταν που άλλαξε ο προορισμός κατανάλωσης του λιγνίτη που από την ηλεκτροπαραγωγική μονάδα της ΔΕΗ στην Πτολεμαΐδα θα έπρεπε να μεταφέρεται στην αντίστοιχη στο Αλιβέρι.

Με το κλείσιμο των γαλαριών κλείνει για τον Δίλοφο ένας κύκλος έντονων κοινωνικών και οικονομικών δραστηριοτήτων. Στην τελευταία απογραφή έχει μόλις 81 κατοίκους, όταν στην ακμή του χωριού το σχολείο είχε 120 μαθητές, και μέσα στη 40ετία 1961-2001 βλέπει τον πληθυσμό του να μειώνεται κατά 80,10 τοις εκατό!!! Ο τραγικός συμβολισμός που συνδέει τις γαλαρίες με το χωριό σηματοδοτεί τον διαρκή μαρασμό του κι αυτή είναι δυστυχώς με τα υπάρχοντα δεδομένα μια μη αναστρέψιμη κατάσταση πραγμάτων.

Στο μοναδικό πια καφενείο του χωριού
κρατάνε ζωντανή την κληρονομιά των στοών
και της εξόρυξης του λιγνίτη.

Ο κυρ-Θόδωρος Καμπόζης με 21 χρόνια εργασίας
ως ξυλοδέτης στις γαλαρίες
 είναι ένας από τους παλαίμαχους λιγνιτωρύχους

Ο κυρ- Φώτης Τσομπανίδης
δούλεψε στις στοές
για πρώτη φορά το 1953  

.

  

.

  Ο κυρ- Γιάννης Αποστολίδης κρατάει το βιβλίο του συνδικάτου λιγνιτωρύχων αλλά δυστυχώς οι σελίδες με τα μέλη του καταστράφηκαν…

Ο κυρ-Αναστάσης –«Τάκης» Πετρόπουλος
μας λέει ότι αυτός και η οικογένειά του
οφείλουν πάρα πολλά στη δουλειά
 στις γαλαρίες και στο λιγνίτη.

Ο Τέλης Γενίκομσιου μας δείχνει την καλέ-μπαϊρι που ήταν μια από τις βασικές περιοχές εξόρυξης.

Ο Αναστάσιος Καμπόζης με τον Τέλη Γενίκομσιου
να αδειάζει το βαγονέτο. 

Παντού κουφάρια, ερείπια και μπάζα και μια οργιαστική βλάστηση στο παπαδόρεμα όπου επί τριάντα χρόνια δούλευαν τρεις βάρδιες λιγνιτωρύχων και ήταν η βάση των εταιρειών.

 

                                                                    * * *

 

Παντού τα απομεινάρια της 

εξορυκτικής δραστηριότητας

 με πρώτα τα μπάζα, 

τα απολιθωμένα δέντρα 

και τα πετρώματα.

                                                                                      

Δύο διαφορετικές γενιές λιγνιτωρύχων εκπροσωπούν ο κυρ-Θόδωρος Καμπόζης 
και  ο Τέλης Γενίκομσιου.

Ο Τέλης Γενίκομσιου με τον Δημήτρη Βαξεβάνη

Λιγνιτωρύχοι έξω από τη «μπούκα» της γαλαρίας

   

Η εικόνα του ερημικού σταθμού του τρένου δεν έχει καμία σχέση με την έντονη κινητικότητα και δραστηριότητα των προηγούμενων δεκαετιών.

Μικρό διάλειμμα για τη φωτογραφία

 Τιμολόγια από τη διακίνηση και εμπορία του λιγνίτη του Διλόφου

 

Παντού στο χωριό πολλά είναι τα αντικείμενα που μας παραπέμπουν σε μια περίοδο ακμής. Ο σκελετός του βαγονέτου και η βάση τροχιασμού του εντοπίζονται σε χορταριασμένες αυλές. Οι ράγες χρησιμοποιούνται τώρα στις κληματαριές.

Μην σας παραπλανά η παρουσία 

της μικρής Αντριάνας 

που βρέθηκε στο Δίλοφο 

κοντά στη γιαγιά της

 για το καλοκαίρι.

* * *

 

Χαρακτηριστική εικόνα εγκατάλειψης και ερήμωσης το παρατημένο και χορταριασμένο Δημοτικό Σχολείο που άλλοτε ήταν γεμάτο από παιδιά. Στο καμπαναριό το ρολόι έχει κολλήσει στην ίδια ώρα αλλά ο χρόνος είναι ασυγκράτητος και εμφανές οι συνέπειές του.

Μια φωτογραφία ντοκουμέντο. Σε μια στιγμή ανάπαυλας για το μεσημεριανό φαγητό οι λιγνιτωρύχοι του Διλόφου σε μια από τις κεντρικές γαλαρίες.