Η φωνή του Χρόνη Αηδονίδη

κι ένας ανεκμετάλλευτος μουσικός θησαυρός 

Η φωνή του Χρόνη Αηδονίδη είναι ένα ξεχωριστό πολύτιμο στολίδι στη μουσική παράδοση της Θράκης. Προικισμένος με ένα Θείο δώρο γαλουχήθηκε στο μεγάλο ρεύμα της δημοτικής μας παράδοσης και της βυζαντινής μουσικής. Είχε τα μοναδικά ακούσματα της βρυσομάνας της Θρακιώτικης μουσικής παράδοσης της Καρωτής που είναι από μόνη της ένα τεράστιο κεφάλαιο με μια πλειάδα τραγουδιστών και οργανοπαικτών με εθνική και διεθνή αναγνώριση.

Η φωνή του Χρόνη Αηδονίδη που είναι ένα τοπικό κεφάλαιο, το οποίο έμεινε ανεκμετάλλευτο και δεν αξιοποιήθηκε όπως θα έπρεπε. Παρά τις πρωτοβουλίες και τις ποικίλες δράσεις δεν έγινε αυτό που όφειλαν να πράξουν οι τοπικοί φορείς, χωρίς καμία διάθεση, για να μην παρεξηγηθώ, υποβάθμισης και απαξίωσης των πρωτοβουλιών και των δράσεων που έχουν υλοποιηθεί. Ως Θράκη είναι σίγουρο ότι δεν κάναμε αυτό που οφείλαμε στο Χρόνη Αηδονίδη καις την πλούσια μουσική μας παράδοση.

Ο Χρόνης Αηδονίδης οφείλει τα πάντα στον τόπο της καταγωγής του. Στα ακούσματα που τον συντροφεύουν και τον καθορίζουν από τις πρώτες στιγμές της ζωής του. Η μεγάλη τροφός του με τους πλούσιους χυμούς της είναι η βρυσομάνα της Θρακικής μουσικής παράδοσης , η γενέτειρά του, η Καρωτή. Μέσα στο πιο αυθεντικό περιβάλλον από παιδί ο Χρόνης Αηδονίδης εκπαιδεύεται και μυείται για τον μεγάλο ρόλο του αοιδού της Θράκης. Ιέρεια αυτής της Θρακικής παράδοσης η μητέρα του ενώ ο ιερέας πατέρας του θα τον εισαγάγει στις μελωδίες των εκκλησιαστικών ύμνων και στη βυζαντινή μουσική.

Η εγκατάσταση της οικογένειας στην Αθήνα ανοίγει στο νέο Χρόνη Αηδονίδη διαφορετικούς κοινωνικούς και επαγγελματικούς ορίζοντες. Η πρόσληψή του στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο δημιουργεί μια σιγουριά και εξασφάλιση λύνοντας σε μόνιμη βάση το θέμα του βιοπορισμού και της αποκατάστασης. Στο περιβάλλον της Αθήνας ο Χρόνης Αηδονίδης μπορεί να ονειρεύεται για την καινούργια ζωή του, στην οποία δεν φαίνεται να χωράει η Θρακική μουσική παράδοση και ο πολιτισμός της υπαίθρου. Ο εκσυγχρονισμός εκείνης της περιόδου επιβάλει τους δυτικούς ρυθμούς και εξοβελίζει στο περιθώριο τον πολιτισμό των αγροτικών κοινωνιών που ουσιαστικά θα εξελιχθούν σε μια κιβωτό για τη διάσωση του λαϊκού πολιτισμού μας. Ήταν ακραίος αναχρονισμός, σύμφωνα με τα κυρίαρχα εκσυγχρονιστικά πρότυπα, η ενασχόληση με την παράδοση και το λαϊκό πολιτισμό. Σ’ αυτή την κρίσιμη στιγμή θα αναζητήσει το νέο Χρόνη Αηδονίδη μια εμβληματική μορφή του συλλογικού και πολιτιστικού βίου της Θρακικής διασποράς ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, για τον οποίο στον πρόλογο του βιβλίου «Αλησμόνητες Πατρίδες –Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Πασχαλιά στην Ανατολική Θράκη» (Ρήσος, 1991) ο μητροπολίτης Μαρωνείας –Κομοτηνής Δαμασκηνός γράφει:

«Ο αείμνηστος Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, ο Σαρανταεκκλησιώτης, άριστος επιστήμων και ταλαντούχος λογοτέχνης, δίκαια χαρακτηρίσθηκε από έναν άλλο διαπρεπή Θρακιώτη, το Νικόλαο Ανδριώτη, «εξαίρετος ζωγράφος και υμνωδός της Θρακικής και ακούραστος ερευνητής του ένδοξου παρελθόντος της».

Σε μια εποχή που η Θράκη δεν διέθετε δυνατότητες πρόσβασης στο κρατικό μονοπώλιο ενημέρωσης ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου, που για δεκαετίες διηύθυνε την Εταιρεία Θρακικών Μελετών και την έκδοση των «Θρακικών», επί τρία συνεχόμενα χρόνια επέβαλε τη μουσική παράδοση της Θράκης σε όλη την Ελλάδα μέσω των εκπομπών του στο Ραδιοφωνικό Σταθμό Αθηνών από το 1952 ως το 1955. Στο πλαίσιο της προβολής της Θρακικής μουσικής παράδοσης θα φροντίσει να ανακαλύψει τον Χρόνη Αηδονίδη, να τον ενθαρρύνει και να τον υποστηρίζει για να απαλλαγεί από προκαταλήψεις και στερεότυπα, ώστε να ξεπηδήσει από μέσα του ένας μουσικός θησαυρός που θα τον αναδείξει σε κορυφαίο εκπρόσωπο μιας μακραίωνης παράδοσης και να διαμορφώσει ένα δικό του ακροατήριο με ικανοποιητικές πωλήσεις δίσκων, αν αναλογιστεί κανείς ότι πριν την καλλιτεχνική συνάντησή του με το Γιώργο Νταλάρα έφτανε να πουλάει 15.00 0δίσκους! Κατά τον Πολύδωρο Παπαχριστοδούλου :

«Ο νέος Χρόνης Αηδονίδης του Διδυμοτείχου, που τραγούδησε το τραγούδι του Βλαχόπουλου στην περασμένη εκπομπή, θαρρείς και ανέβηκε από τον υποβλητικό κόσμο των παππούδων του. Τι μελωδία, τι τσακίσματα αλλά και απλότητα, κι έκφραση και ποιόν! Τα διδάχτηκε από τη μάνα του».

Σε μια εκπομπή του με θέμα «Από πού πηγάζουν τα Θρακικά τραγούδια ο Πολύδωρος Παπαχριστοδούλου θα πει:

«Γνωρίζουμε ότι από τη Θράκη βγήκε η μουσική. Εκεί επομένως επέζησε η παλιά του Θρακικού λαού ακμή και ιστορία του λαϊκού τραγουδιού. Τα Θρακικά τραγούδια έχουν από το κατανυχτικό πνεύμα της εποχής των μυστηρίων και της θρησκείας. Είναι απ’ άλλον κόσμο και κατάγονται από μουσικές πηγές πανάρχαιες, που δημιουργήθηκαν στα Θρακικά εδάφη, όπου και ζήσαν αιώνες. Εκεί στη Θράκη τα έθιμα και τα θέσμια τα Θρακικά περισώθηκαν ακέραια όπως σώθηκε και η Θρακική μουσική, που την ζωντάνεψε ο Ορφέας … το Θρακικό τραγούδι έχει το απόκοσμο, τα κατανυχτικό, το διθυραμβικό, το σκωπτικό, το μελαγχολικό κι εκφράζει τα παντοειδή συναισθήματα του Θρακικού λαού. Ο Θρακικός λαός σώζει τα πανάρχαιά του όργανα. Σώζει τη λύρα του Ορφέα».

Μύστης και φορέας αυτής της παράδοσης είναι ο Χρόνης Αηδονίδης που φροντίζει να προσελκύει νέους μαθητές που θέλουν να μυηθούν στα μονοπάτια της μουσικής της Θράκης. Ο Χρόνης Αηδονίδης θα γίνει ένας πραγματικός και υπερπροστατευτικός δάσκαλος για αρκετούς νέους ερμηνευτές και ερμηνεύτριες εξασφαλίζοντας τη συνέχεια μιας μακράς αλυσίδας με δυνατούς κρίκους στο παρόν και στο παρελθόν. Το μέλλον έχει πλέον τους άξιους συνεχιστές και εκπροσώπους. Προς αυτή την κατεύθυνση ο Χρόνης Αηδονίδης δούλεψε με επιμονή, αφοσίωση και αγάπη. Μπορεί να είναι ικανοποιημένος και υπερήφανος με τα αποτελέσματα της καταπληκτικής δουλειάς του.

Κι ευτυχώς για τη Θράκη υπήρξαν πρωτοβουλίες όπως αυτές του Χρόνη Αηδονίδη και σήμερα μπορούμε να μιλάμε για γενιές ερμηνευτών και οργανοπαικτών που για τις επόμενες δεκαετίες θα εκπροσωπούν επάξια τη μουσική κληρονομιά της περιοχής. Η πρώτη συλλογική προσπάθεια με τη συμμετοχή του Χρόνη Αηδονίδη θα ξεκινήσει πριν 25 χρόνια από το Σύλλογο Νέων Έβρου Αθήνας με την ίδρυση του Εργαστηρίου Θρακιώτικης Παραδοσιακής Μουσικής και Πολιτιστικής Κληρονομιάς στο πλαίσιο του οποίου η λειτουργία της χορωδίας είναι μια σημαντική πρωτοβουλία και το καλλιτεχνικό παρών τους δίνουν μεταξύ άλλων δυο εξαιρετικοί οργανοπαίκτες οι Τάσος Φιλιππίδης και Βαγγέλης Δημούδης. Θα ακολουθήσουν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης με την κυκλοφορία του δίσκου «Τραγούδια και σκοποί της Θράκης» όπου μετά από επιμονή του Χρόνη Αηδονίδη συμμετέχει και το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης. Η συνεργασία με τον Γιώργο Νταλάρα θα καθιερώσει τον Χρόνη Αηδονίδη σε ένα πολύ μεγαλύτερο ακροατήριο, στο οποίο δεν μπορούσαν να φτάσουν οι εκπρόσωποι του δημοτικού τραγουδιού μας. Θα ακολουθήσουν και άλλες σημαντικές συνεργασίες που επιβεβαιώνουν την αξία και την αναγνώρισή του που είναι καθολική από όλες τις πλευρές. «Η ΓΗ ΤΟΥ ΟΡΦΕΑ» είναι επίσης μια ξεχωριστή παραγωγή που θα γίνει με την πρωτοβουλία του Δήμου Αλεξανδρούπολης. Στο πλαίσιο της Επιχείρησης Πολιτιστικής Ανάπτυξης Δήμου Αλεξανδρούπολης (ΕΠΑΔΑ) θα λειτουργήσει το Εργαστήρι Θρακιώτικης Παραδοσιακής Μουσικής που θα εξελιχθεί σε ένα πραγματικό φυτώριο ανάδειξης νέων ταλαντούχων μουσικών με ψυχή τον λαογράφο-ερευνητή Δημήτρη Βραχιόλογλου και αρωγό και μεγάλο δάσκαλο τον Χρόνη Αηδονίδη. Η μεγάλη στιγμή έρχεται με την τελετή έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 στην Αθήνα όπου ο Χρόνης Αηδονίδης με το δικό του μοναδικό τρόπο υποδέχεται στο λίκνο του παγκόσμιου πολιτισμού όλη την ανθρωπότητα με το καταπληκτικό «Φίλοι μ’ καλωσορίσατε». Μια ενδιαφέρουσα τοπική πρωτοβουλία είναι η ίδρυση του Μουσικολαογραφικού Αρχείου «ΧΡΟΝΗΣ ΑΗΔΟΝΙΔΗΣ» με πρωτεργάτες τους Απόστολου Ευφραιμίδη και Δημήτρη Βραχιόλογλου στην Αλεξανδρούπολη με παραγωγές και πολιτιστικές δράσεις υψηλών προδιαγραφών. Το «2009 ΕΤΟΣ ΧΡΟΝΗ ΑΗΔΟΝΙΔΗ» ήταν μια πρωτοβουλία της νομαρχίας Έβρου για να τιμηθούν τα 60 χρόνια προσφορά του μεγάλου ερμηνευτή της μουσικής παράδοσης της Θράκης. Δεν θα πρέπει να διαφεύγει της προσοχής μας ότι ένας μη κρατικός φορέας, το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής (ΑΕΜ), έχει καταγράψει σε ψηφιακή μορφή πάρα πολλά τραγούδια με τη φωνή του Χρόνη Αηδονίδη. Ήταν μια μόνιμη αγωνία του από τη δεκαετία του 1980. Να δημιουργηθεί μια φωνητική τράπεζα και να μας αφήσει κληρονομιά τη φωνή του που θα εμπνέει και θα καθοδηγεί τις νέες γενιές μουσικών της Θράκης. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο θα πρέπει να εξάρουμε τη συμβολή του ιδρυτή του Αρχείου Ελληνικής Μουσικής (ΑΕΜ) Γεωργίου Κωνστάντζα που διέδωσε έναν μοναδικό μουσικό θησαυρό κι αυτό οφείλουμε να του το αναγνωρίσουμε και να το υπογραμμίσουμε.

Η φωνή του Χρόνη Αηδονίδη είναι ένα πολιτιστικό κεφάλαιο για τη Θράκη και όλη την Ελλάδα. Είναι το γέννημα-προϊόν μιας μακράς πολιτιστικής διαδικασίας, ένα νάμα λαϊκού πολιτισμού που μας παραπέμπει σε αρχέγονους ρυθμούς και στην Ορφική παράδοση της Θράκης που διασώθηκε στη Γη του Ορφέα με έναν ανεκτίμητο πλούτο αρχέγονων μορφών λατρείας που καθόρισαν και επηρεάζουν καταλυτικά τη λαϊκή ψυχή και την ταυτότητα αυτής της ιερής γης, των μυστών και των αοιδών.