Γερτρούδη Στάιν,μια κορυφαία προσωπικότητας της καλλιτεχνικής ζωής του πρώτου μισού του 20ου αιώνα

ΓΕΡΤΡΟΥΔΗ ΣΤΑΪΝ

ΜΙΑ ΚΟΡΥΦΑΙΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗΣ ΖΩΗΣ

ΤΟΥ ΠΡΩΤΟΥ ΜΙΣΟΥ ΤΟΥ 20^ου ΑΙΩΝΑ

Τον Φεβρουάριο του 1854 γεννιέται στο Άλτζενυ της Πενσυλβανία των Ηνωμένων Πολιτειών Αμερικής η Γερτρούδη Στάιν. Συγκαταλέγεται στις κορυφαίες προσωπικότητες της καλλιτεχνικής ζωής του πρώτου μισού του 20ού αιώνα και το σπίτι της  στο Παρίσι εξελίσσεται σε πόλο έλξης της αβάντ-γκαρντ αυτής της περιόδου.

Παιδί Γερμανό-Εβραίων γονέων μεγαλώνει αρχικά στην Αυστρία, στη συνέχεια όμως επιστρέφει στις ΗΠΑ, για να σπουδάσει ψυχολογία, φιλοσοφία και ιατρική. Μετά τον θάνατο των γονέων της εγκαταλείπει τις σπουδές της και το 1903 μαζί με τους αδελφούς της εγκαθίσταται στο Παρίσι.

Πολύ σύντομα το σπίτι των Στάιν στη Λεωφόρο Φλερύ θα αναδειχθεί σε τόπο συνάντησης πολλών νέων ταλέντων της ζωγραφικής, της μουσικής και της λογοτεχνίας. Ακόμη κι αυτοί οι έμποροι έργων τέχνης συχνάζουν εκεί, καθώς η Γερτρούδη και ο αδελφός της Λεό γίνονται γνωστοί για την προστασία των νέων καλλιτεχνών και πολύ συχνά αποδεικνύουν την έκτη αίσθησή τους στην ανακάλυψη των πολλά υποσχόμενων νεαρών δημιουργών. Κι ο Πάμπλο Πικάσο αποτελεί μια ανάλογη ανακάλυψη. Μετά την εκδήλωση του ενδιαφέροντος της Γερτρούδης Στάιν για το έργο του, προκαλεί τη γενικότερη προσοχή.

Η Γερτρούδη Στάιν επηρεάζει ακόμη και τη ζωή των προστατευόμενών της. Έτσι με την παρέμβασή της ο Πάμπλο Πικάσο χωρίζει αρκετές φορές και συμφιλιώνεται άλλες τόσες με τη φίλη του Φερνάντ Ολιβιέ. Ο Ματίς, ο Ντεραίν, ο Μπρακ και η Μαρί Λωρενσίν με την οποία συνδέεται φιλικά, είναι οι κύριοι θαμώνες της Φλερύ. Οι συζητήσεις γύρω από την τέχνη κρατούν ως τη νύχτα και οι τοίχοι των σπιτιών είναι γεμάτοι με τα έργα των δημιουργών. Εκπροσωπούνται όλα τα καλλιτεχνικά ρεύματα. Από τους Νέους Εξεγερμένους ως τους κυβιστές, από τους ντανταϊστές ως τους φουτουριστές. Αυτή ακριβώς η ποικιλία αναδεικνύει το σαλόνι της Στάιν σε κέντρο της καλλιτεχνικής πρωτοπορίας της εποχής της.

Το 1907 έρχεται από το Σαν Φραντσίσκο στο Παρίσι η Άλις Τόκλας. Γοητευμένη από την προσωπικότητα της Γερτρούδης θα γίνει γραμματέας της, φίλη της και θα της σταθεί ως τη στιγμή του θανάτου της.

Μετά τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο η Στάιν συγκεντρώνει πάλι γύρω της τους καλλιτέχνες, ενώ τώρα στην παρέα προστίθεται και η νέα γενιά ζωγράφων και συγγραφέων. Η Γερτρούδη γράφει πυρετωδώς, τα γραπτά της όμως θα δημοσιευτούν δέκα και είκοσι χρόνια αργότερα. Οι εκδότες αμφισβητούν για το αν και κατά πόσο το πολύπλοκο ύφος μπορεί να δημιουργήσει προϋποθέσεις εκδοτικής επιτυχίας.

Αντιμετωπίζει τους Έρνεστ Χέμινγουεη, Σίρλεϋ Άντερσον και Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ σαν μαθητούδια και πραγματικά επηρεάζει αποφασιστικά όλους τους συγγραφείς που κινούνται γύρω της. Τους προτρέπει να γράφουν μικρές και ουσιαστικές προτάσεις, στοιχείο που της προσδίδει τον χαρακτηρισμό της «κυβίστριας της λογοτεχνίας».

Καβγαδίζει διαρκώς με τον Έρνεστ Χέμινγουεη και τελικά εξελίσσεται στην σκληρότερη αντίπαλό του, γιατί δεν αφήνει ευκαιρία που να μην εκδηλώσει την σκωπτική ειρωνεία του σε βάρος του προσώπου της.

Το συγγραφικό της έργο δεν αναγνωρίζεται από τους κύκλους τους οποίους θεωρεί σημαντικούς. Ανήσυχη και ανικανοποίητη περιμένει την μεγάλη επιτυχία. Μόλις το 1933 αναγνωρίζεται ένα από τα έργα της. Στην «Αυτοβιογραφία της Άλις Μπ. Τόκλας» παρουσιάζει τη ζωή της από τη θέση της γραμματέως της. Επίσης η «Αυτοβιογραφία των πάντων» αποσπά θετικές κριτικές στην Αγγλία.

Μετά από μακρά απουσία επιστρέφει στο Παρίσι. Είναι αναγκασμένη να εγκαταλείψει το σπίτι της Λεωφόρου Φλερύ, το τόσο συνδεδεμένο με μνήμες και κίνηση, για να μετακομίσει σε άλλη κατοικία. Είναι ένας σκληρός αποχωρισμός.

Οι μέρες, όμως, της ζωής της είναι μετρημένες: βαριά αρρώστια την απειλεί. Η Γερτρούδη Στάιν θα πεθάνει στις 27 Ιουλίου 1946,πριν εβδομήντα χρόνια, έχοντας δίπλα της την αφοσιωμένη Άλις Τόκλας.