Στο ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ
ΕΚΔΟΤΙΚΗΣ ΑΘΗΝΩΝ ο καθηγητής Εκκλησιαστικής Ιστορία Ελλάδας στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών Εμμ. Ι. Κωνσταντινίδης γράφει: «Χρύσανθος(κοσμικό όνομα Χαρίλαος
Φιλιππίδης)(Κομοτηνή 1881-Αθήνα 1949). Λόγιος κληρικός και εθνικός αγωνιστής,
μητροπολίτης Τραπεζούντας(1913-1938) και αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης
Ελλάδος(1938-1941) και ακαδημαϊκός. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης(1897-1903)
και αμέσως μετά την αποφοίτηση του χειροτονήθηκε διάκονος. Διορίστηκε τότε αρχιδιάκονος
και ιεροκήρυκας του Τραπεζούντος Κωνσταντίου και του διαδόχου του Κωνσταντίνου,
διδάσκοντας παράλληλα στο Γυμνάσιο Τραπεζούντος. Το 1907 πήγε για ευρύτερες
σπουδές στην Ελβετία (Λωζάννη) και τη
Γερμανία(Λειψία), από όπου γύρισε το 1911 για να αναλάβει με εντολή του
πατριάρχη Ιωακείμ Γ΄αρχειοφύλαξ του Πατριαρχείου και διευθυντής αρχισυντάκτης
του περιοδικού «Εκκλησιαστική Αλήθεια». Τα άρθρα του στο επίσημο αυτό όργανο
του Πατριαρχείου φανερώνουν την ευρύτητα της μόρφωσης του Χρύσανθου και τα
εξαιρετικά διανοητικά του χαρίσματα.
»Στις 18 Μαίου 193 ο Χρύσανθος
εκλέχτηκε μητροπολίτης της ιστορικής επαρχίας Τραπεζούντος, σε μια περίοδο
μεγάλων αναστατώσεων, κατά την οποία αναδείχτηκε σε γενικής αποδοχής ηγετική
φυσιογνωμία. Έτσι, στη διάρκεια του Α΄Παγκόσμιου Πολέμου, όταν οι Ρώσοι
εισβάλλουν στην Τραπεζούντα(3 Απριλίου 1916), οι τουρκικές αρχές του ανέθεσαν
την προεδρία προσωρινής κυβέρνησης για την προστασία της πόλεως. Το ίδιο έκαναν
και οι Ρώσοι όταν αποχώρησαν από την Τραπεζούντα. Μετά την ανακωχή του 1918 και
την ανακατάληψη της Τραπεζούντας από τους Τούρκους(Δεκέμβριος 1918) στάλθηκε
μαζί με τον μητροπολίτη Προύσης Δωρόθεο και τον Αλέξανδρο Παπά, στη Γαλλία, την
Αγγλία και την Ιταλία, για να υπερασπιστεί τα δίκαια του αλύτρωτου Ελληνισμού.
Το 1920 πήγε στην Τυφλίδα και το Ερεβάν για συνεννοήσεις με τους Αρμένιους(Ιανουάριος
1920 υπογραφή Συμφωνίας για την ίδρυση Ποντοαρμενικής Ομοσπονδίας και για
συνεργασία εναντίον του Κεμάλ) και για εδραίωση της επανιδρυθείσης Εκκλησίας της
Γεωργίας. Τον επόμενο χρόνο πήρε μέρος στην ελληνική αποστολή στο Λονδίνο, με
επικεφαλής τον Δημήτριο Γούναρη και για τη δραστηριότητα του αυτή καταδικάστηκε
καταδικάστηκε από τους Τούρκους ερήμην σε θάνατο. Μετά τη Μικρασιατική
Καταστροφή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
»Στην Αθήνα ο Χρύσανθος χρημάτισε
από το 1925 ως την εκλογή του σε αρχιεπίσκοπο το 1938 «αποκρισάριος»(αντιπρόσωπος
του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Με αυτή του την ιδιότητα ανέλαβε νέες αποστολές προς
διευθέτηση εκκλησιαστικών πραγμάτων, όπως πχ στα 1926-1927 στην
Αλβανία(ανακήρυξη αυτοκέφαλης εκκλησίας κ.ά.), το 1930 στο Άγιον Όρος, ως
εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στη Μεγάλη Πανορθόδοξη Προσυνοδική
Επιτροπή και το 1931 στη Συρία(πατριαρχικό ζήτημα Αντιοχείας).
»Στην εκλογή αρχιεπισκόπου
Αθηνών(5 Νοεμβρίου 1938), μετά το θάνατο του Χρυσοστόμου, ο Χρύσανθος ήταν
συνυποψήφιος του Δαμασκηνού Κορινθίας και πήρε 30 ψήφους έναντι 31 του
τελευταίου, που έγινε τότε αρχιεπίσκοπος. Η εκλογή όμως του Δαμασκηνού
ακυρώθηκε ύστερα από προσφυγή αρχιερέων στο Συμβούλιο της Επικρατείας και τότε
η Δωδεκαμελής Διαρκής Σύνοδος πρότεινε στο «τριπρόσωπο» και τον
Χρύσανθο(εξαιρεθέντος του Δαμασκηνού), ο οποίος τελικά ορίστηκε με βασιλικό
διάταγμα αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος(13 Δεκεμβρίου 1938). Αν και το
διάστημα της παραμονής του στον αρχιεπισκοπικό θρόνο ήταν σύντομο(ως τις 2
Ιουλίου 1941) και οι συνθήκες πολύ δυσχερείς επέδειξε αξιόλογη δραστηριότητα
στην αναδιοργάνωση των εκκλησιαστικών πραγμάτων και τη νομική ρύθμιση
εκκρεμούντων ζητημάτων. Με προσπάθειες του εκδόθηκαν οι Α.Ν! 2240/1940 για τους
ιερούς ναούς και εφημέριους, 2169/1940 για την Αποστολική Διακονία και
2170/1940 για τον Καταστατικό Χάρτη της Εκκλησίας της Ελλάδος. Στον τομέα της Φιλανθρωπίας
έχει να επιδείξει πλούσια δράση και ιδιαίτερα στη διάρκεια του Ελληνοϊταλικού
πολέμου, με την ίδρυση της «Πρόνοιας των στρατευμένων Αρχιεπισκοπής Αθηνών. Το
γενναίο του εθνικό φρόνημα έδειξε ο Χρύσανθος και με την άρνηση του να ορκίσει
τη διορισμένη από τους Γερμανούς κυβέρνηση Τσολάκογλου. Συνήλθε τότε Μείζων
Ιερά Σύνοδος(23 μέλη), η οποία αποκατέστησε στον αρχιεπισκοπικό θρόνο τον
Δαμασκηνό(2 Ιουλίου 1941). Ο Χρύσανθος αποσύρθηκε και μόλις επί αρχιεπισκόπου
Σπυρίδωνος Βλάχου το 1949 αναγνωρίστηκε ως «αρχιεπίσκοπος πρώην Αθηνών». Λίγους
μήνες αργότερα, στις 28 Σεπτεμβρίου, πέθανε πάμφτωχος, όπως και έζησε, και
κηδεύτηκε με τιμές πρωθυπουργού εν ενεργεία.
»Ο Χρύσανθος είχε εκλεγεί μέλος της
Ακαδημίας Αθηνών από το 1938 και οι ανακοινώσεις του σ΄αυτήν υπήρξαν αξιόλογες,
ενώ η Θεολογική Σχολή Αθηνών τον τίμησε το 1937 με τον τίτλο του επίτιμου
διδάκτορα της. Το συγγραφικό του έργο είναι επίσης αξιόλογο. Κατάλογος των
δημοσιευμάτων του από τον Άνθιμο Δ. Παπαδόπουλο υπάρχει στον ΙΔ’ τόμο του
Αρχείου του Πόντου. Πολλές μελέτες του είναι δημοσιευμένες στα περιοδικά «Εκκλησιαστική
Αλήθεια» και «Κομνηνοί», που εξέδιδε ο ίδιος στην Τραπεζούντα(1916-1917), «Ορθοδοξία»,
«Εκκλησία», «Αρχείον του Πόντου» κ.ά. Άξια ιδιαίτερης μνείας είναι τα αυτοτελή
έργα του: «Το Ζήτημα του Ευξείνου Πόντου»(La Question du Pont-Euxin, 1919), «Η Εκκλησία Τραπεζούντος»(1936,
Βραβείο Ακαδημίας Αθηνών), «Εκκλησία και πολιτισμός εν τη καθ΄ημάς Ανατολή»(1940),
«Οι γενικοί κανονισμοί του Οικουμενικού Πατριαρχείου»(1946) κ.ά.».
……………………………………………………………………………………………………………………………………………….
Ο Δήμος Κομοτηνής τον τίμησε τον
τελευταίο μητροπολίτη της ιστορικής μητρόπολης της Τραπεζούντας και άξιο τέκνο της
Κομοτηνής Χρύσανθο με την ανέγερση του ανδριάντα του μπροστά στον μητροπολιτικό
ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου, που σήμερα είναι σημείο αναφοράς των εκδηλώσεων του
ποντιακού στοιχείου της Κομοτηνής και της Ροδόπης.
Φέτος συμπληρώθηκαν 70 χρόνια(1949-2019)
από τον θάνατο του και αποτελεί μια από τις εμβληματικότερες μορφές του
Ποντιακού Ελληνισμού, στην ιστορία του οποίου συνέβαλε τα μέγιστα με την ίδρυση
της Επιτροπής Ποντιακών Μελετών το 1927, πριν 92 χρόνια!
Σταύρος Παπαθανάκης
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου