"Πότε επιτέλους θα μάθουμε ότι η πολιτισμική συρρίκνωση είναι ταυτόσημη ή και χειρότερη της εδαφικής;"-Ένα εξαιρετικό κείμενο του πανεπιστημιακού παιδαγωγού Θανάση Τζούλη στο περιοδικό λόγου και τέχνης "Εξώπολις" πριν 25 χρόνια!

«Πότε επιτέλους θα μάθουμε ότι η πολιτισμική συρρίκνωση είναι ταυτόσημη ή και χειρότερη της εδαφικής»; Μ΄αυτή τη φράση κατέληγε το κείμενο του πανεπιστημιακού παιδαγωγού Θανάση Τζούλη, που είχε φιλοξενηθεί στις σημειώσεις της διεύθυνσης στο δεύτερο τεύχος, την άνοιξη του 1995, πριν 25 χρόνια, στο περιοδικό λόγου και τέχνης «Εξώπολις», υπό τον τίτλο «ΤΟ ΠΑΡΑΠΟΝΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΥ Ή Η ΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΣΥΡΡΙΚΝΩΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΑΥΤΟΣΗΜΗ ΤΗΣ ΕΔΑΦΙΚΗΣ», όπου από την αρχή ο ίδιος είχε δώσει ήδη την απάντηση του, ενώ με το ερώτημα του επεδίωκε να υπογραμμίσει το ζήτημα του πολιτισμού σε κορυφαίο θέμα για έναν άλλο τρόπο θέασης και διαπραγμάτευσης της τοπικής κοινωνίας στο πλαίσιο του ελληνικού μοντέλου, που οδηγεί σε συνεχή περιθωριοποίηση και συρρίκνωση την ελληνική περιφέρεια!

Ένα άκρως επίκαιρο κείμενο, που μπορείτε να διαβάσετε ολόκληρο και να παρακολουθήσετε τη σχέση Θράκης-Αθήνα από τα χρόνια του Δημόκριτου, του Σωκράτη και του Πλάτωνα μέχρι τις μέρες, ενώ στο παρόν σημείωμα προσωπικά θα επιμείνω στο δεύτερο μέρος της ανάλυσης του Θανάση Τζούλη για τον τρόπο προσέγγισης της σύγχρονης πραγματικότητας, πως ο ίδιος έβλεπε τις εξελίξεις το 1995 και δυστυχώς θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι από τότε δεν έχουν αλλάξει και πολλά πράγματα.

Χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις σημειώσεις του Θανάση Τζούλη:

«Δυστυχώς, όμως, δεν μπορούμε να έχουμε τους ίδιους ενδοιασμούς για τη στάση απόρριψης-για να μη μιλήσω ξανά για εμπάργκο-που κρατεί η σημερινή(και η χθεσινή) Αθήνα απέναντι στα πολιτισμικά πράγματα και την πνευματική τύχη της επαρχίας, όχι, βέβαια, συνειδητά και οργανωμένα(δεν πιστεύω, καθόλου, σε τέτοιες προθέσεις)αλλά από πνεύμα αδιόρθωτου συγκεντρωτισμού και αυταρχισμού.

»Πώς να σταθούμε στα πόδια μας, να αρθρώσουμε το λόγο μας στα μέτρα του στήθους μας και να αυτενεργήσουμε(η αυτενέργεια, ως γνωστόν, είναι η θεμελιωδέστερη αρχή της καλλιέργειας και της δημιουργικότητας), για να κατορθώσουμε να μορφώσουμε το δικό μας πρόσωπο και το δικό μας ύφος ζωής και να μην είμαστε περιβλήματα κενά από δική μας ουσία;

»Η αδηφάγος Αθήνα με τον αλόγιστο ιμπεριαλισμό των μέσων προβολής που έχει στα χέρια της απειλεί να αλλοιώσει και, το χειρότερο, να αλλοτριώσει τη γνησιότητα μας, γιατί έχει μεταβληθεί σε ένα τεράστιο κάτοπτρο, εντός του οποίου αναζητούμε το δικό μας πρόσωπο μέσα από αλλοτριωτικές ταυτίσεις. Πρόκειται για παρατεταμένη τραυματική εμπειρία(εμπειρία του καθρέφτη), αν δεχτούμε τον Jacques Lacan, από την οποία δεν μπορούμε να γλιτώσουμε.

»Χάνουμε κάθε χρόνο και περισσότερο την πρώτη ύλη του ήθους μας και τη θέση του παίρνει ένα άλλο ήθος, ξένο, χωρίς τα ριζιμιά στοιχεία που αποτελούν εχέγγυα αντίστασης.

»Ποτέ άλλοτε, μέσα σ΄όλη τη διαδρομή της ιστορίας μας, δεν είχαμε το παρόμοιο να μονοπωλείται ο εθνικός πολιτισμός από το κέντρο, γεγονός που οδηγεί αναπότρεπτα στην αλλοτρίωση και το μαρασμό των επιμέρους πολιτισμικών νησίδων, εφόσον αχρηστεύεται η αυτενέργεια και ατονούν οι αμυντικοί μηχανισμοί.

»Στην ελληνική αρχαιότητα ο λόγος έγινε σάρκα και τέχνες όπως και τα γράμματα παρουσίασαν πρωτοφανή ευημερία και ευκαρπία σ΄όλες τις πόλεις και τα πολισμάτια με τρόπο σύμμετρο, χωρίς να καταργείται η πολιτισμική διαφοροποίηση και πολυμορφία, που είναι δυναμογόνες πηγές και εξασφαλίζουν με τις διασταυρώσεις που εγγυώνται συνθήκες διαλεκτικής σύνθεσης των διαφόρων ρευμάτων, χωρίς περιθώρια πνευματικής υποτέλειας.

»Σκεφθείτε, λόγου χάρη, σε πόσο περίβλεπτη πνευματική θέση βρίσκονταν τα Άβδηρα της Θράκης, τα οποία είχαν κατορθώσει να διαμορφώσουν έναν δικό τους ριζιμιό αλλά ανοιχτό σε συνεργασίες και διασταυρώσεις πολιτισμό, ο οποίος όχι μόνο δεν κινδυνεύει να χάσει το πρόσωπο του, το ύφος και το χαρακτήρα του, αλλά ήταν και ικανός να ανταγωνίζεται τα διάφορα πολιτισμικά ρεύματα των πιο επιφανών πόλεων της αρχαιότητας;

»Όμως ήταν ευτύχημα που σε κείνα τα πανάρχαια χρόνια, όση έλξη κι αν ασκούσαν τα μεγάλα κέντρα, δεν αποψιλώνονταν οι περιφερειακές πόλεις από το πνευματικό τους δυναμικό. Στα Άβδηρα, για παράδειγμα, δίδασκαν και έμεναν μόνιμα(είχαν βγάλει ρίζες και καταβολάδες) οι περιώνυμοι Αβδηρίτειοι οι σοφοί, που ήταν μεγάλος ο αριθμός τους.

»Πότε επιτέλους θα μάθουμε ότι η πολιτισμική συρρίκνωση είναι ταυτόσημη ή και χειρότερη της εδαφικής;»

Η φωτογραφία είναι από το μάθημα των Εικαστικών στη Ζαρίφειο Παιδαγωγική Ακαδημία με υπεύθυνο το δάσκαλο και ζωγράφο Θόδωρο Φυλλαρίδη.

Σταύρος Παπαθανάκης