Ενενήντα χρόνια(1931-2021) από τον θάνατο του εμβληματικού Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως και Ορεστιάδας Πολύκαρπου Βαρβάκη, θεμελιωτή της νεότερης πόλης της Ελλάδας

"Πολύκαρπος Βαρβάκης, ο μητροπολίτης που οραματίστηκε τη Νέα Ορεστιάδα ως συνέχεια της Αδριανούπολης"-Του αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίου Αστεριάδη

 

ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΣ ΒΑΡΒΑΚΗΣ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ

ΑΔΡΙΑΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΚΑΙ Ν. ΟΡΕΣΤΙΑΔΟΣ

 

Του Αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίου

 

Ο ιδρυτής της Ν. Ορεστιάδος. Αυτός που έπεισε τους πρόσφυγες να μείνουν εδώ. Αυτός που ευλόγησε τη Ν. Ορεστιάδα και έθεσε τα θεμέλιά της. Αυτός που οραματίστηκε τη Ν. Ορεστιάδα ως συνέχεια της Αδριανούπολης…

Γεννήθηκε το 1862 στην Αλατσάτη (προάστιο της Σμύρνης) της Μικράς Ασίας. Φοίτησε στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης, όπου μετά την αποφοίτησή του το 1887, διορίστηκε ιεροκήρυκας Βρυούλων, θέση που κατείχε μέχρι το 1893 όπου και έγινε Πρωτοσύγκελος της Μητροπόλεως Σμύρνης και μετά Μέγας Αρχιμανδρίτης του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Το 1894 εξελέγη επίσκοπος Λεύκης στην Κωνσταντινούπολη και μετά από 6 χρόνια προβιβάστηκε ως Μητροπολίτης Ελασσώνος και Δομινίκου.

Το 1910 μετατίθεται στην ιστορική Μητρόπολη Αδριανουπόλεως, όπου η ποιμαντική και εθνική του δράση ήταν μεγάλη. Ήταν ο Μητροπολίτης εκείνος που αξιώθηκε να υποδεχτεί τον Ελληνικό Στρατό με επικεφαλής το Βασιλιά Αλέξανδρο και να υψώσει έξω από τη Μητρόπολή του την Ελληνική Σημαία, τα λίγα αυτά χρόνια που η Αδριανούπολη ήταν Ελληνική. Τον Οκτώβριο του 1922 η Αδριανούπολη γίνεται πάλι Τουρκική και οι Έλληνες υποχρεώνονται να εγκαταλείψουν τις πατρογονικές τους εστίες που επί αιώνες κατοικούσαν. Έτσι ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος μαζί με το ποίμνιό του φεύγουν και εγκαθίστανται στο Κάραγατς που ήταν από την άλλη πλευρά του ποταμού Έβρου. Έξι μήνες μετά έρχεται νέα είδηση. Το Κάραγατς παραχωρείται στους Τούρκους και πρέπει να φύγουν και πάλι οι Έλληνες. Αμέσως ο Μητροπολίτης καλεί τους κατοίκους σε σύναξη για να αποφασίσουν τι θα κάνουν. Είναι αυτός που προσπαθεί να τους πείσει να μη διασπασθούν, αλλά να μείνουν ενωμένοι όπου κι αν πάνε για να δημιουργήσουν μια καινούργια πόλη αντάξια αυτής που άφησαν από την άλλη όχθη του ποταμού.

Οι κάτοικοι αποφάσισαν να μεταφερθούν στην τοποθεσία Κούμ-τσιφλίκ, 17 χιλιόμετρα νοτιότερα του Κάραγατς. Επικεφαλής επιτροπής ο Πολύκαρπος μεταβαίνει στην τοποθεσία που επιλέχθηκε για να δει από κοντά την καταλληλότητα του τόπου. Γυρίζοντας πίσω προσπαθεί να κρατήσει όλους τους πρόσφυγες μαζί, στη νέα πόλη. Αρχίζει η εκκένωση του Κάραγατς και η μεταφορά στη νέα τοποθεσία. Ο αγώνας αλλά και η αγωνία του Δεσπότη μεγάλη. Έπρεπε να φανεί δυνατός για να πάρει δύναμη και το ποίμνιό του. Μπροστάρης αυτός μαζί με τον στενό του συνεργάτη Αρχιδιάκονο π. Γεώργιο Μακαρώνη για τη δημιουργία της πόλης την οποία ονομάζουν Νέα Ορεστιάδα, σε ανάμνηση της παλαιάς (Κάραγατς) η οποία θυσιάστηκε για τα συμφέροντα του Έθνους. Και αρχίζει ο μεγάλος αγώνας. Ο κόσμος στις σκηνές, χωρίς τροφή και ιατρική περίθαλψη αγωνιζόταν να επιβιώσει στη νέα πατρίδα. Εκεί κοντά τους και ο Δεσπότης Πολύκαρπος. Μένει και ο ίδιος σε σκηνή και βοηθάει στο κτίσιμο των σπιτιών, όσο οι δυνάμεις του το επιτρέπουν.

Τα εγκαίνια της Ν. Ορεστιάδος έγιναν την Κυριακή 12 Αυγούστου 1923 και τον αγιασμό τέλεσε ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος, θέτοντας παράλληλα και το θεμέλιο λίθο αυτής της πόλεως μαζί με τον Γενικό Διοικητή Θράκης Σπύρο Δάσιο.

Πρώτο μέλημα του Μητροπολίτη ήταν να κτιστεί πρόχειρος Ναός για να στεγαστούν οι εικόνες και τα ιερά που μεταφέρθηκαν από τις δύο Εκκλησίες του Κάραγατς. Ο πρώτος αυτός Ναός αφιερώνεται στην Παναγία την Οδηγήτρια.

Ο Δεσπότης μαζί με τους υπολοίπους άρχοντες ήθελαν τη Νέα Ορεστιάδα να συνεχίζει την πορεία της Αδριανούπολης στην ιστορία και το χρόνο. Γι’ αυτό και δόθηκε το όνομα της Παναγίας στο μικρό αυτό Ναό, ως ανάμνηση του Μητροπολιτικού της Αδριανουπόλεως που ήταν αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Δυστυχώς ο Ναός εκείνος κατεδαφίστηκε αργότερα χωρίς ποτέ να ξαναγίνει … Είχε ήδη ανεγερθεί ο Ναός των Αγίων Θεοδώρων από τους Καραγατσιανούς και έτσι έγιναν οι Πολιούχοι της νέας πόλης.

Το σημείο του Ναού της Παναγίας, ήταν στη θέση του σημερινού Δημαρχείου. Στο ίδιο σημείο είχε επιλεγεί να γίνει και το Μητροπολιτικό Μέγαρο που θα στέγαζε τις υπηρεσίες της Μητροπόλεως και τον ίδιο τον Μητροπολίτη. Ο Δεσπότης Πολύκαρπος παρά τις οικονομικές δυσκολίες που είχε η Μητρόπολη κατάφερε να οικοδομήσει Μητροπολιτικό Μέγαρο. Ένα πέτρινο κτήριο ενός ορόφου με 8 δωμάτια και υπόγειο. Δυστυχώς πριν το τελειώσει το παραχώρησε για να στεγαστούν δημόσιες υπηρεσίες. Έτσι ο Δεσπότης μένει χωρίς σπίτι και η Μητρόπολη μεταφέρεται στο κτήριο της Εφορίας που ήταν πολύ μικρότερο και χωρούσαν μόνο τα γραφεία. Ο Μητροπολίτης Πολύκαρπος πήγε και εγκαταστάθηκε με την οικογένεια του Σεραφείμ Σεραφειμίδη, του οποίου η σύζυγος Δέσποινα, ήταν ανεψιά του Δεσπότη.

Το 1928 παραιτείται από τη Μητρόπολη Νέας Ορεστιάδος και πηγαίνει στη Χίο, εκεί απέναντι από τη γενέτειρα του. Εκοιμήθη ως Μητροπολίτης Χίου.

Μετά την αποχώρηση του Δεσπότη Πολυκάρπου,  η Μητρόπολη Ν. Ορεστιάδος συγχωνεύτηκε στη Μητρόπολη Διδυμοτείχου. Η τοπική μας Εκκλησία, δια του Σεβ. Μητροπολίτου μας κ.κ. Νικηφόρου, καθιέρωσε να τελεί μνημόσυνο στο Μητροπολίτη Πολύκαρπο και όλους τους συντελεστές της δημιουργίας της πόλης μας, κάθε χρόνο στην επέτειο ίδρυσης της Νέας Ορεστιάδος (τελευταία Κυριακή Ιουνίου), στον Ιερό Ναό Αγίων Θεοδώρων. Με πρωτοβουλία επίσης του Σεβ. Ποιμενάρχου μας, στήθηκε μαρμάρινος αδριάντας του Μητροπολίτου Πολυκάρπου στην πλατεία, δίπλα από τον Ι.Ν.Αγ. Θεοδώρων.

Η ευλογία του Πολυκάρπου ήταν όντως πολύκαρπος για την πόλη της Νέας Ορεστιάδος.

Ας μιμηθούμε το παράδειγμα αυτού του Ιεράρχου και ας αγωνιστούμε όλοι μας, κλήρος, άρχοντες και λαός για μια Νέα Ορεστιάδα που θα είναι αντάξια της ιστορίας που κληρονόμησε, αλλά και να γράψει η ίδια ιστορία όμοια, αν όχι ανώτερη της Αδριανούς.

...................................................................................................................................................................
Το παραπάνω κείμενο για τον εμβληματικό θρησκευτικό ποιμένα, μητροπολίτη Αδριανουπόλεως Πολύκαρπο Βαρβάκη, του αρχιμανδρίτη Βαρθολομαίου Αστεριάδη δημοσιεύτηκε στον "Βορέα"(τεύχος 51) τον Σεπτέμβριο του 2009, πριν δώδεκα χρόνια.

Φέτος με τη συμπλήρωση 90 χρόνων(1931-2021) από τον θάνατο του θα πρέπει να τιμηθεί ο Μητροπολίτης Αδριανουπόλεως και Ορεστιάδας Πολύκαρπος, ένας από τους θεμελιωτές της Νέας Ορεστιάδας, όπως η κολώνα της μνήμης θα το υπενθυμίζει στους επισκέπτες του Ιστορικού Λαογραφικού Μουσείου Νέας Ορεστιάδας.

Η πρωτοβουλία ανήκει στον Ιερό Ναό Αγίων Θεοδώρων Βέας Ορεστιάδας της Μητρόπολης Διδυμοτείχου-Ορεστιάδας-Σουφλίου για να τιμηθεί ο ρόλος τους, όπως του αξίζει και επιβάλλει η ιστορική μνήμη και η επιβαλλόμενη απόδοση τιμής σε μια μεγάλη μορφή της εκκλησιαστικής ιστορίας της Θράκης και της νεότερης πόλης της Ελλάδας!

Σταύρος Παπαθανάκης