"Ου Αη Τρύφωνας να βηθάει"-Οι φωτογραφίες της Τιμίας Κάρας και της Εικόνας του είναι από τη Μονή Ξενοφώντος στο Άγιον Όρος-Της Φωτεινής Γραμμενίδου-Γκουντινάκη

Ου Άη Τρύφους να βοηθάει!

 

Στην ελληνική παραδοσιακή καθημερινότητα, οι εορτές των αγίων για αιώνες λειτούργησαν ως ένας ισχυρός συντελεστής συνοχής της κοινωνικής κοινοτικής  ζωής, χωρίς να έχουν πάψει στην σύγχρονη πραγματικότητα να δρουν στο συλλογικό συνειδητό, ως έναν βαθμό, ενοποιητικά. Ανίσχυρος να προστατέψει την οικογένεια, τη σοδειά και τα ζώα του από τις κάθε είδους ασθένειες και τα καιρικά φαινόμενα, ο αγρότης και ο κτηνοτρόφος του παρελθόντος, που δεν διέθεταν τα απαραίτητα τεχνολογικά μέσα,όπως ο αρχαίος Έλληνας με τους θεούς και του ήρωες του, κατέφευγαν στους αγίους, στους οποίους απέδιδαν ιδιότητες που είχαν ανάγκη.

Άρρηκτα συνδεδεμένος με τη Θράκη και ιδιαίτερα δημοφιλής ο θεός Διόνυσος για το ιερό ζωογόνο φυτό του, την άμπελο, του οποίου την προαιώνια σχέση με τη θρακική γη μαρτυρούν μέχρι και σήμερα κατάλοιπα των αρχαίων αμπελώνων, στην αντίληψη του παραδοσιακού ανθρώπου αντικαταστάθηκε από τον άγιο Τρύφωνα. Μάρτυρας της πρώτης Εκκλησίας, ο άγιος Τρύφωνας θεωρήθηκε προστάτης των θεομηνιών της αγροτικής ζωής και φύλακας των αμπελουργών και των κηπουρών. Χαρακτηριστικό είναι ότι οι αναπαραστάσεις του σε εικόνες και τοιχογραφίες, κατά την ιστόρηση της Ερμηνείας,  ως  νέο,αγένειο καικατσαρομάλλη, κρατώντας το σύμβολο της ιδιότητας του το μικρό δρεπάνι-κλαδευτήρι,εντοπίζονται σε μεγαλύτερη πυκνότητα στους ναούς της επαρχίας, παρά των μεγάλων αστικών κέντρων.

Εύστοχα, η γιορτή του αγίου Τρύφωνα καθιερώθηκε η 1^η Φεβρουαρίου, ημέρα που λέγεται άλλωστε ότι μαρτύρησε, καθώς ξεκινά η περίοδος της σημαντικότερης εργασίας των αμπελουργών, τα κλαδέματα. Η ευλάβεια των Θρακιωτών και η πίστη στις θαυματουργικές του ιδιότητες του αγίου Τρύφωνα καταθέτονταν στο πλήθος των εθίμων και των λαϊκών θρησκευτικών τελετουργιών, που κατέγραψε η ελληνική Λαογραφία και σε κάποιες περιοχές, με μικρές παραλλαγές από τόπο σε τόπο, αναπαρίστανται μέχρι και σήμερα. Ανήμερα της γιορτής του, πήγαιναν στην εκκλησία σιτάρι και ψάλλονταν αγιασμός, με τον οποίον ράντιζαν τα αμπέλια, τα σπίτια και τα ζωντανά τους, ενώ αλλού έκοβαν αμπελόβεργες και τις τοποθετούσαν στις τέσσερις μεριές του αμπελιού και μια στο εικονοστάσι «για το καλό». Την ημέρα εκείνη, όπως και τις δύο επόμενες, της Υπαπαντής και του αγίου Συμεών, τα λεγόμενα Συμογιόρτια, οι εγκυμονούσες γυναίκες, αλλά και οι κτηνοτρόφοι με επίτοκα ζώα, δεν επιτρέπονταν να κάνουν καμιά εργασία και ειδικότερα να χρησιμοποιούν οποιοδήποτε όργανο για κόψιμο. Το πανηγύρι κορυφώνονταν με το καθιερωμένο κουρμπάνι, αγώνες πάλης και γλέντι.

Κείμενο: Φωτεινή Γραμμενίδου

 

Πηγές:

Αδάμ-Βελενή Π., Διόνυσος και παραγωγή οίνου στη βόρεια Ελλάδα(Μακεδονία και Θράκη) κατά τους ιστορικούς χρόνους

Βαρβούνης Μ., Η λατρεία των αγίων στον ελληνικό παραδοσιακό πολιτισμό

Βαρβούνης Μ., Λαογραφικά του αγίου Γεωργίου

Κυρκούδης Θ.,Τρίγωνο-Η Μεσοποταμία του Έβρου

Παπαδόπουλος Θ., Λαογραφικά Δορκάδος

 Παπασταματίου Χ., Λαογραφικά Πρωτοκκλησίου Διδυμοτείχου

Τζομπάρης Φ., Λαογραφικά-Γλωσσικά Στενιμάχου

Τσιγάρας Γ., Οι ζωγράφοι Κωνσταντίνος και Αθανάσιος από την Κορυτσά

 Ψαθάς Α., Ο Σκοπός Ανατολικής Θράκης