Δευτέρα 1 Ιανουαρίου 2024

"Ευρηματικό, συμβολικό, τολμηρό, σουρεαλιστικό και ελεύθερο στην προσωπική ερμηνεία και θέαση του κάθε αναγνώστη" το βιβλίο του Χρήστου Γκαϊντατζή υποστηρ'ιζει η θεατρολόγος Νάντια Δαδάρου!

Αν πρέπει με λίγες λέξεις να χαρακτηρίσω αυτό το έργο για το οποίο βρισκόμαστε εδώ σήμερα, αυτές ίσως να ήταν ευρηματικό, συμβολικό, τολμηρό, σουρεαλιστικό και ελεύθερο στην προσωπική ερμηνεία και θέαση του κάθε αναγνώστη.

Ο κριτικός  βέβαια έχει το πλεονέκτημα να βλέπει το έργο ολοκληρω


















μένο σε αντίθεση με το συγγραφέα που βιώνει την αγωνία της δημιουργίας του.

Εκ προοιμίου, να πω πως θα προσπαθήσω αλλά μάλλον δεν είμαι μια αντικειμενική κριτικός του συγκεκριμένου έργου. Αφενός γιατί το έργο το γνώρισα στα σπάργανά του και είχα την χαρά να προτείνω κάποιες ιδέες, κάποιες μικροδιορθώσεις μαζί με τον συγγραφέα του κι αφετέρου γιατί έχω αδυναμία στο λαμπρό πνεύμα αυτού του νέου που τον γνωρίζω από μαθητή. Είμαι πολύ χαρούμενη που μου εμπιστεύεται τις ιδέες του και τον βλέπω να μεγαλώνει και να εξελίσσεται τόσο γρήγορα. Παράλληλα, είναι τόσο πολυδιαβασμένος για την ηλικία του που παρακινεί κι εμένα που λόγω υποχρεώσεων ίσως έχω παραμελήσει τη μελέτη βιβλίων. Είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα του μαθητή που, πολύ γρήγορα, ξεπερνά τον δάσκαλό του και αυτό είναι εξαιρετικό όταν συμβαίνει.

Δεν θα σας κουράσω, θα προσπαθήσω να είμαι πολύ σύντομη άλλωστε η σημερινή μέρα ανήκει στο συγγραφέα και το έργο του.

Δεν θα επιχειρήσω μια θεατρολογική κριτική. Κάτι τέτοιο, κατά τη γνώμη μου, θα είχε νόημα όταν το έργο τύχει παράστασης που εύχομαι να πραγματοποιηθεί σύντομα.  Μάλιστα, αν η σκηνοθεσία γινόταν από τον ίδιο τον συγγραφέα, μιας και αποτελεί αντικείμενο των σπουδών του, ίσως να απέδιδε πλήρως την εικόνα του και το όραμά του για το έργο  επί σκηνής.

 

(Δραματουργική προσέγγιση)

Συνεπώς, σχολιάζοντας δραματουργικά το έργο, θα έλεγα πως αποτελεί μια σύγχρονη προσέγγιση  και μια μη συμβατική ανάπτυξη της αισχυλικής τραγωδίας. Είναι μία τριλογία στην οποία παρουσιάζονται και τα δύο έργα του Αισχύλου τα οποία δεν σώζονται, ο Προμηθέας Πυρφόρος και ο Προμηθέας Λυόμενος. Πρόκειται για μια δημιουργική, φαντασιακή αναδημιουργία του συγγραφέα που πηγάζει τόσο από τα ποικίλα διαβάσματα και ερεθίσματά του (Γκαίτε, Σέλλεϋ, κ.α.) όσο και από τη γνήσια και βαθιά αγάπη του για το αρχαίο δράμα. Θεωρώ ότι απαιτεί μεγάλο θάρρος η αναμέτρηση  με ένα αρχαίο κείμενο τέτοιου ειδικού βάρους και τέτοιου βεληνεκούς και δεν σας κρύβω τις αρχικές μου ανησυχίες όταν ο Χρήστος μου ανακοίνωσε περιχαρής : γράφω  την τριλογία του Προμηθέα……!!!!!!!!! Όμως, η έκβαση φαίνεται ότι δικαιώνει το θάρρος του! Ευτυχώς (!)

Χωρίς να αλλάζει η βασική υπόθεση του έργου, τουλάχιστον για τον Προμηθέα Δεσμώτη, το κλίμα που δημιουργείται δεν ανήκει πλέον στον χώρο του συμβατικού αρχαίου δράματος αλλά στη σκηνή του μεταδραματικού θεάτρου, ενός θεάτρου ψυχρόαιμου, εσωτερικών εντάσεων και ονειρικών και παραληρηματικών εκρήξεων.

Ως δραματικός χρόνος διατηρείται η πρωτο-μυθική εποχή του πολέμου του Δία με τους Τιτάνες. Ο δραματικός χώρος εκτείνεται στον απόκοσμο Καύκασο  και περιγράφεται με ιδιαίτερη γλαφυρότητα και συγγραφική δεινότητα. Τα καυκάσια Όρη και το επιβλητικό βραχώδες ύψωμα αποδίδεται εκτεταμένα με πλήθος εικόνων ήδη από την αρχή και εισάγει τον αναγνώστη στο σκοτεινό, μεταιχμιακό τόπο μεταξύ φύσης και λόγου, ουρανού και γης, Ολύμπιων θεών και θνητών, υπέρβασης του ανθρώπινου και έκπτωσης του θεϊκού. Τόπος φυσικός και συνάμα συμβολικός, της υπέρβασης και της τιμωρίας.

 

Ο κεντρικός ήρωας, ο Προμηθέας-ο Τιτάνας της Λογικής-  διατηρεί τα βασικά τραγικά του χαρακτηριστικά με καταλυτική κειμενική, σκηνική και δραματική επικυριαρχία. Είναι ο εκπεπτωκώς θεός, προφήτης και διδάσκαλος, διαμεσολαβητής ανάμεσα στο θεϊκό και το ανθρώπινο, το παρελθόν και το μέλλον, το φυσικό και το έλλογο. Εξωθείται στα άκρα της ανθρώπινης φύσης του για να φωτίσει βαθιές ανθρώπινες αλήθειες. Να έρθει σε σύγκρουση και ρήξη με οτιδήποτε περιορίζει, δεσμεύει, φυλακίζει τον άνθρωπο. Παρά το γεγονός ότι τα περισσότερα πρόσωπα του έργου τυγχάνουν θεϊκής υπόστασης υπάρχει έντονος ανθρωποκεντρισμός.  Απολύτως εκούσια και συνειδητά διαπράττει την «αμαρτία». Γνωρίζει ως σοφός και προφήτης πως η σύγκρουση και ο πόνος είναι η  προϋπόθεση για την κατάκτηση της ελευθερίας και της δικαιοσύνης. Πιστεύει στην ανθρώπινη προσπάθεια και την πρόοδο ως το τέλος. Ο ήρωας, με το οπτικά πάσχον σώμα, εκφράζει την οδύνη ενός ανυπότακτου και υπερήφανου πνεύματος που υπόκειται πλέον στη χλεύη των εχθρών του.  

Στην τραγωδία του Αισχύλου αναφέρονται επίσης, όπως και στο παρόν έργο, η Βία, το Κράτος, η Ιώ,  ο Ήφαιστος, ο Ωκεανός, ο Ερμής και ο Χορός. Το συλλογικό πρόσωπο του χορού κάνει διάλογο με τα πρόσωπα και παρεμβαίνει στη δομή και τη δράση.

Ήρωες που συναντούμε ως ομιλούντα δραματικά πρόσωπα πρώτη φορά στο βιβλίο είναι ο Σίληνος, ο Επιμηθέας-αδελφός του Προμηθέα και Τιτάνας της Ευαισθησίας-, η θεά Αθηνά, η Γαία,  Άνδρας, Γυναίκα, Παιδί, Κοπέλα, Παλικάρι, Τραγουδιστής, η Πανδώρα, οι Τιτάνες, οι Άνθρωποι.

Χωρίς να προβούμε σε ανάπτυξη των χαρακτήρων, αντιλαμβανόμαστε πως το πλήθος των ομιλούντων ηρώων έχει αυξηθεί οικοδομώντας  ένα νέο δίκτυο σχέσεων, συναισθημάτων που επιτείνει τη δραματικότητα και την τραγικότητα των τεκταινόμενων καθώς δεν αναφέρονται απλώς σε αφηγήσεις αλλά παρουσιάζονται ζωντανοί, με λόγο.

Επίκαιρο και σύγχρονο, θίγει επίσης τα διαχρονικά ζητήματα εξουσίας, βίας, δικαιοσύνης, κράτους, αλαζονείας ,κ.α. όπως και η αισχύλεια τραγωδία με μια πιο σύγχρονη και ρεαλιστική ματιά. Δε διστάζει να φλερτάρει με σαιξπηρικά, νιτσεϊκά, καζαντζακικά ιδεώδη και χριστιανικές ιδεολογίες. Οι ακρότητες, η βία αποτελούν ενδεχομένως πρόκληση δεν είναι όμως αυτοσκοπός. (Όπως και στα άλλα έργα του συγγραφέα) Το ανατρεπτικό τέλος και η αγωνία για αυτό, είναι ένα ακόμη στοιχείο που διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη

Τα πρόσωπα μεταφέρουν το αισχύλειο ηρωικό παράστημα, αλλά δείχνουν σαν να βρίσκονται ανάμεσά μας. Είναι μια ηρωική άποψη για την ζωή. Μας χρειάζεται να θυμηθούμε να πιστεύουμε σε μεγάλες ιδέες.

Ποιος, λόγου χάρη, δεν έχει νοιώσει κάποτε πως κουράστηκε, μόχθησε για να κάνει το καλό και αντί να επιβραβευτεί, τιμωρήθηκε; Ποιος δεν ένοιωσε πως δεν πρέπει να σκύψει το κεφάλι στον παραλογισμό της εξουσίας; Ο Προμηθέας , όπως και αυτό το έργο παρακινεί  τον καθένα μας να κάνει μια αναγωγή των δεινών του Τιτάνα στα δικά του.

 

 

Ο συγγραφέας

 

Φτάνοντας προς το τέλος θα ήθελα να πω λίγα λόγια για τον συγγραφέα.

Παρά το νεαρό της ηλικίας του, η ωριμότητα, η αυτοκριτική, η υπομονή και η ταπεινότητα διαμορφώνουν έναν διεισδυτικός κι εμπνευσμένο συγγραφέα  που δεν διστάζει  να αναμετρηθεί  με αρχαία κείμενα μεταφέροντας εύστοχα  διαχρονικές αξίες που θίγονται σε αυτά στη σύγχρονη εποχή. Έχει την ικανότητα να μελετάει  εισχωρώντας βαθιά στα κείμενα, να κρίνει, να τοποθετείται με βάση το δικό του σύστημα αξιών κι έπειτα να επεκτείνει και να  διανθίζει τα έργα του με βάση τη δική του οπτική.  Χαρακτηριστικά του είναι  η οξύνοια και η ανατρεπτική ματιά.  Πολλές  φορές η ακρότητες ή η απεικόνιση της βίας μπορεί ενδεχόμενα να κριθεί προκλητική αλλά  με την πρόκληση να λειτουργεί όχι ως αυτοσκοπός  αλλά ως έναυσμα, ως  πυροδότηση ενός διαφορετικού τρόπου σκέψης απαγκιστρωμένου από τα σύγχρονα κοινωνικά, θρησκευτικά και κάθε μορφής στερεότυπα.

Θίγοντας διαχρονικά και επίκαιρα θέματα βάζει ένα ακόμη λιθαράκι στην κριτική σκέψη , μια σπίθα αυτοστοχαστικής διάθεσης σε μια στείρα εποχή ακόμη και για αναγνώστες με διαφορετικά ενδιαφέροντα. Ίσως μια ευκαιρία να ανατρέξουμε στον κλασικό αρχαίο δραματουργικό πλούτο, να εμβαθύνουμε στις αξίες του και να ξεφύγουμε για λίγο από το αγαπημένο παγερό πληκτρολόγιο των ηλεκτρονικών κοινωνικών μέσων που μας έχουν κυριεύσει.

Η έκδοση αυτού του έργου, αποτελεί δικαίωση του κόπου και της έμπνευσης και κυρίως της πίστης και της αφοσίωσης του συγγραφέα του. Εύχομαι να τύχει εύνοιας και να ταξιδέψει πολύ!

Και τα επόμενα να έρθουν σύντομα με υγεία κα

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου