Η ψυχή της ταπητουργίας στην Κομοτηνή…
Τρεις γενιές σε ένα μαγικό χαλί…
«Ήταν δύσκολα τα παιδικά μας χρόνια, αλλά ήταν καλά γιατί είχαμε αγάπη» δηλώνει ο Κυριάκος Ιωακειμίδης και μιλά για την Καισάρεια, την Κιουτάχεια, την Σεβάστεια και την Σπάρτη, πόλεις της Μ. Ασίας, που ήταν τα πιο φημισμένα ταπητουργικά κέντρα της εποχής. Η μεγάλη προσφυγιά του 1922 «ενέπλεξε» και την Κομοτηνή με την ιστορία και την παράδοση αυτών των κέντρων, κι αυτό χάρη στην οικογένεια του Κυριάκου Ιωακειμίδη. «Οι πρόσφυγες βρήκαν το δρόμο τους. Και πατρίδες μας δεν είναι χαμένες, αλλά ξεχασμένες» δηλώνει και ξεδιπλώνει το δικό του μαγικό χαλί, που κρύβει την πιο όμορφη ιστορία της ταπητουργίας στην περιοχής. Για 50 και πλέον έτη, ολόκληρη η Μ. Ασία υφαίνει, βάφει νήματα, δημιουργεί σχέδια χαλιών και εξάγει απ’ την Σμύρνη χειροποίητα χαλιά, στις μεγάλες αγορές της Αμερικής και της Ευρώπης.
«Το άδικο ο Θεός δεν το αντέχει»
Στο Εσκί Σεχήρ (Δορύλαιον), η Σωσάννα Βαγδατλή -και αργότερα- Ιωακειμίδου (1905-1987), κόρη του γουναρά Στυλιανού Βαγδατλή (1875-1922) και της Κυριακής Γιαγτζόγλου (1883-1928), μαθαίνει γρήγορα την ταπητουργική τέχνη, αφού, από 6 ετών, καθημερινά, μόλις τελείωνε το σχολείο της ύφαινε χαλί στο αργαλειό μαζί με φίλες, εξαδέλφες και θείες της που ήταν έμπειρες υφάντρες. Ο γιος της, χρόνια μετά, ο Κυριάκος Ιωακειμίδης 81 ετών σήμερα, δεν μπορούσε παρά τα χνάρια της μητέρα του να ακολουθούσε. «Μας συμβούλευαν συνέχεια να κάνουμε το σωστό και το δίκαιο, γιατί το άδικο ο Θεός δεν το αντέχει» δηλώνει και σημειώνει ότι στα δικά της γόνατα άκουσε για πρώτη φορά για τους Ίωνες, τους Αχαιούς, τους Αιολείς, αλλά και για την μαεστρία των Μικρασιατών στο να φτιάχνουν περίτεχνους κόμπους. Ήταν μαθητής ακόμη του δημοτικού σχολείου όταν έμαθε και ο ίδιος να υφαίνει χαλιά δίπλα στους πρόσφυγες γονείς τους, στην Κομοτηνή.
Τα σχέδια απ’ τη Βαγδάτη…
Ο μεγάλος ξεριζωμός άφησε πίσω την Μ. Ασία, ένα σταυροδρόμι της Ελληνικής και Ανατολίτικης ταπητουργίας, αλλά η τέχνη δεν έσβησε, το χαλί με τους περίτεχνους κόμβους , που ξέρουμε σήμερα, είναι το απόσταγμα μιας ζύμωσης 2000 χρόνων περίπου, στον χώρο της καθ’ ημάς Ανατολής. Αυτό το απόσταγμα καταθέτουν σήμερα τα παιδιά του Κυριάκου Ιωακειμίδη, όπως έκανε και εκείνος από το 1936, συνεχίζοντας μια παράδοση τριών γενιών. «Η μητέρά μου, η Σωσάννα διακρίθηκε για το δημιουργικό της ταλέντο. Τα σχέδια που ο πατέρας της έφερνε απ’ τη Βαγδάτη, όπου πήγαινε για τις δουλειές του, εξ’ ου και το επίθετο “Βαγδατλής”, έγιναν πηγή έμπνευσης και δημιουργίας.» δηλώνει ο ευγενής και πάντοτε προσηνής Κυριάκος Ιωακειμίδης και ακούραστος πάντα σημειώνει «επάνω στο μιλιμετρέ χαρτί αποτύπωνε με εξαιρετική μαεστρία και σαφήνεια, πολύπλοκα και πρωτότυπα σχέδια».
Απ’ την Κιουτάχεια, εγκαθίστανται στην Κομοτηνή
Με την Μικρασιατική καταστροφή του ’22 και την ανταλλαγή των πληθυσμών, οι Χριστιανοί της Μ. Ασίας μετατοπίζονται στην Ελλάδα. Μαζί τους φυσικά μετατοπίζονται και τα υφαντουργικά κέντρα. Η Σωσάννα Βαγδατλή έρχεται μαζί με την οικογένειά της και τον αρραβωνιαστικό της Ιωακείμ Ιωακειμίδη, γιο του Κυριάκου Ιωακειμίδη (1917-1946) και της Γεθσημανής Μεϊμαρίδη (1858-1957) απ’ την Κιουτάχεια, και εγκαθίστανται στην Κομοτηνή. «Μαζί της κατόρθωσε να πάρει κι έναν μικρό αργαλειό απ’ την μακρινή πλέον πατρίδα» σημειώνει με δάκρυα στα μάτια και σπεύδει να προσθέσει «μακρινή, αλλά όχι λησμονημένη». Σαν όλους τους πρόσφυγες, ανασκουμπώνονται για να ξαναφτιάξουν τη ζωή τους, στην καινούρια πλέον πατρίδα τους. Με πολύ κόπο και μόχθο οι αργαλειοί αυξήθηκαν τόσο στην περιφέρεια της Κομοτηνής, όσο και σ’ ολόκληρο το νομό Ροδόπης. «Οι παραγγελίες έρχονταν η μία μετά την άλλη, οι υφάντρες ύφαιναν ακατάπαυστα» δηλώνει ο κ. Κυριάκος που κοντά στα ενενήντα πια ξεκουράζεται στην πολυσύχναστη Ερμού της Κομοτηνής, όπου και ο δικός του χώρος- «στρατηγείο» στην αγορά της πόλης. «Οι αργαλειοί ήταν του τύπου “Κιουτάχειας”, πιο ευέλικτοι απ’ τους “Καισαρείας”, γιατί οι οριζόντιοι δοκοί περιστρέφονται και μπορεί να υφανθεί χαλί μεγάλων διαστάσεων αλλά και περισσότερα του ενός χαλιά. Το βάψιμο των μαλλιών γίνονταν στα καζάνια του βαφείου στο σπίτι της οδού Βυζαντίου 23 στην Κομοτηνή από την ίδια την Σωσάννα Ιωακειμίδου». Εκεί και οι “αμπλάδες” (θείες), όλες προσφυγοπούλες, ήταν οι μαστόρισσες που είχαν την ευθύνη της ύφανσης και γύρω τους κάθονταν οι μικρότερες που βοηθούσαν μαθαίνοντας ταυτόχρονα την τέχνη. «Η Χριστίναμπλα Ευφραιμίδου μαζί με μια γειτόνισσά της, την μητέρα της κ. Μαρίκας Ιωάννογλου, έδιναν πνοή στα σχέδια της Σωσάννας Ιωακειμίδου και ήταν από τις πλέον έμπειρες μαστόρισσες που είχε η οικογένεια στην Κομοτηνή». Τα χαλιά που υφαίνονταν απ’ την Σωσάννα κι αυτές τις μαστόρισσές της, κοσμούσαν όλα τα αρχοντόσπιτα στην περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης. Έτσι πολύ νωρίς η οικογένεια Ιωακειμίδη αρχίζει να φημίζεται για τα χαλιά -αριστουργήματα, που εφιλοτεχνούντο στους αργαλειούς της. Με τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, η Ελληνική ταπητουργία δέχεται το τελειωτικό της χτύπημα. «Τα χαλιά αρπάζονται ως λάφυρα απ’ τον κατακτητή και τα ταπητουργικά εργαστήρια, στην πλειοψηφία τους, αποσυντίθενται, λόγω της υπολειτουργίας τους. Ακόμη και αυτές οι πρώτες ύλες, το μαλλί και το βαμβάκι, έγιναν δυσεύρετα». Με το τέλος του πολέμου, τα ταπητουργικά εργαστήρια σ’ ολόκληρη την Ελλάδα, αναδιοργανώνονται.
«Η ζωή μας δίδαξε πολλά»
«Η ζωή ήταν δύσκολη, αλλά πιο ευχάριστη. Ζούσαμε συναδελφικά ακόμη και με τους ανταγωνιστές, νοιαζόταν ο ένας για τον άλλον, σήμερα όλοι ζηλεύουν» δηλώνει για τα χρόνια που πέρασαν, και τις αλλαγές που έφεραν. «Το μυστικό της επιτυχίας είναι να λες την αλήθεια πάντοτε, ό,τι κάνεις το βρίσκεις» δηλώνει ο κ. Ιωακειμίδης. Η οικονομία άλλαξε και η αγορά ανοίχτηκε στις χώρες της Ασίας με τα φθηνά εργατικά χέρια. Έτσι, το ελληνικό χειροποίητο χαλί μπροστά στο ανατολίτικο, έχασε στην ανταγωνιστικότητά του. Ο Οίκος Ιωακειμίδη προσανατολίζεται στις χώρες της Ανατολής. «Ο Αθανάσιος Ιωακειμίδης, ο γιος μου συνεχίζει την παράδοσή μας» δηλώνει ικανοποιημένος και ετοιμάζεται να καλωσορίσει με τον πιο γλυκό τρόπο, τον επόμενο επισκέπτη που διαβαίνει ήδη το κατώφλι του «στρατηγείου», στην Ερμού. «Η ύφανση του χαλιού θέλει υπομονή γι’ αυτό και είναι πολύ δύσκολη» ξανάλεει και ετοιμάζεται να μοιραστεί αναμνήσεις και συμβουλές με τους φίλους, που βρίσκουν κοντά του ένα γλυκό καταφύγιο, όπως τονίζει: «Η ζωή μας δίδαξε πολλά» δηλώνει και καταλήγει με βεβαιότητα «μόνο από την εμπιστοσύνη προς το Θεό παίρνει κανείς δύναμη» και σημειώνει «στόχος είναι στη ζωή να κάνεις το κάλο, όταν υπάρχει αγάπη, μπορείς να το κάνεις».
Μαρία Νικολάου
...................................................................................................................................................
Είχε δημοσιευτεί στον "Βορέα"(τεύχος 51) τον Σεπτέμβριο 2009, πριν 15 χρόνια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου