ΒΟΡΕΑΣmagazin: Το πανηγύρι του Σπηλαίου κρατάει την παράδοσή του

Είναι οι μοναδικές φωτογραφίες από τη «βόλτα» του πανηγυριού στον κεντρικό δρόμο του χωριού.

Ενώ ο φωτογράφος στόχευε στον αείμνηστο Θόδωρο Ντουρανίδη, ουσιαστικά μας χάριζε ένα μοναδικό ντοκουμέντο

ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΣΠΗΛΑΙΟΥ

ΚΡΑΤΑΕΙ ΤΗΝ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΟΥ

Με τη συμμετοχή των τοπικών αρχών
και πλήθους κόσμου
η περιφορά της ιερής εικόνας

Ο Ιερός Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου
Σπηλαίου Δήμου Τριγώνου

Στα Εννιάμερα της Παναγίας, στις 23 Αυγούστου, γιορτάζει ο Ιερός Ναός Κοίμησης της Θεοτόκου στο Σπήλαιο Δήμου Τριγώνου και λόγω της έδρας του «Βορέα» και κυρίως, γιατί το πανηγύρι του χωριού ήταν ένα από τα μεγαλύτερα, η στήλη δεν ήταν δυνατό να μείνει αδιάφορη ή ασυγκίνητη. Αυτή την παράδοση την κρατάει από τα πρώτα μετεμφυλιοπολεμικά –μεταπολεμικά χρόνια μέχρι σήμερα. Δεν συγκέντρωνε απλώς το ενδιαφέρον των γειτονικών χωριών του Τριγώνου αλλά και της ευρύτερης περιοχής του Βορείου Έβρου, αφού οι επισκέπτες έφταναν από το Ισαάκιο, το Ασημένιο και τους Πετράδες του Διδυμοτείχου καθώς μεγάλο μέρος του χωριού προερχόταν από το Ισαάκιο (από τους πρόσφυγες του Κουρτ-κιοΐ της Ανατολικής Θράκης) και τους Πετράδες. Μπορεί να αντιληφθεί κανείς κάτω από ποιες συνθήκες και με τους κακοτράχαλους δρόμους της εποχής γινόταν με τις βοϊδάμαξες το πολύωρο ταξίδι των επισκεπτών συγγενών και φίλων. Και μην φανταστεί συγγενείς πρώτου, δεύτερου ή τρίτου βαθμού. Μιλάμε για τις πιο μακρινές. Ακόμη και ο πιο χαλαρός δεσμός με κάποιο μακρινό συγγενή της οικογένειας ήταν λόγος επίσκεψης και φιλοξενίας. Για τα ήθη της εποχής και των ανθρώπων θεωρούνταν αδιανόητο να μην καλοδεχτεί τον επισκέπτη που είχε να παρουσιάσει ως διαπιστευτήριο εγγύτητας και φιλοξενίας αυτή τη «μακρινή συγγένεια». Όλα αυτά είχαν ανταποδοτικό χαρακτήρα. Οι ρόλοι του επισκέπτη και οικοδεσπότη εναλλάσσονταν ανάλογα με τον ετήσιο εθιμικό εορταστικό κύκλο. Ήταν μια ολόκληρη προετοιμασία η πραγματοποίηση του ταξιδιού της επίσκεψης στους συγγενείς στο Ισαάκιο και στους Πετράδες. Δεν υπήρχε σπίτι –ακόμη και το πιο φτωχό-που να μην είχε τον τρόπο για να ανταποκριθεί στην φιλοξενία πολυπληθών αντιπροσωπειών των συγγενών και των φίλων. Στις περισσότερες αυλές έβλεπες δυο, τρεις ή και περισσότερες αυλές έβλεπες δυο, τρεις ή και περισσότερες βοϊδάμαξες. Όλο αυτό το μπουλούκι έπρεπε να το ταΐσει και να το φροντίσει η νοικοκυρά που μέρες πριν έπρεπε να προνοήσει για το ζυμωτό ψωμί και τις διάφορες πίτες. Το βασικό πιάτο ανήμερα της Παναγιάς ήταν λαχανιά με χοιρινό και κόκκινες καυτερές πιπεριές. Αυτή τη γαστρονομική συνήθεια την τιμάνε και σήμερα τα περισσότερα σπίτια. Τρεις μέρες κρατούσε το πανηγύρι μέσα σε μια ξέφρενη πρωτόγονη διονυσιακή ατμόσφαιρα. Με το που σουρούπωνε ένα πολύβουο μελίσσι ξεχυνόταν στη «βόλτα» του χωριού. Ένα ατελείωτο πήγαινε –έλα με τους νέους κλείνει συνωμοτικά το μάτι. Παρά τις αυστηρές αντιλήψεις δεν ήταν λίγοι και λίγες, οι νέοι και νέες που δοκίμαζαν τις χάρες του και τις αντοχές τους. Πολλά τα ειδύλλια, περισσότερα τα φλερτ, ελάχιστα τα περιστατικά που έκαναν ένα βήμα παραπέρα, πλήθος όμως τα προξενιά και τα παντρολογήματα, στα οποία τον πρώτο λόγο είχαν οι πατριάρχες των οικογενειών. Ελάχιστοι και ελάχιστες παράκουαν καθώς ο κοινωνικός αυτοματισμός του διαχωρισμού και του αποκλεισμού σήκωνε τα ανυπέρβλητα κοινωνικά τείχη. Ήταν μια γιορτή των χρωμάτων, των γεύσεων και των αισθήσεων. Τα πρόχειρα φτιαγμένα «τσιαρντάκια» ήταν το επίκεντρο του διονυσιακού οίστρου. Οι ορχήστρες έπαιζαν μέχρι τελικής πτώσης ως τα ξημερώματα ενώ η ντιζέζ, η παρουσία της οποίας μπορούσε να κρίνει και να πυροδοτήσει μια ξέφρενη διασκέδαση, φούντωνε τη φαντασία όλου του αντρικού πληθυσμού, ανεξαρτήτως ηλικίας, και ο νέος που θα κατόρθωνε να χορέψει μαζί της έναν ερωτικό καρσιλαμά ήταν δικαιολογημένα ο πιο προχωρημένος και το θέμα της χρονιάς.

Κάθε χωριό είχε τους δικούς του παραδοσιακούς
οργανοπαίχτες που συγκροτούσαν τοπικές μπάντες
που έγραψαν τη δική τους ιστορία.

Ένας χορός με τη ντιζέζ στο πανηγύρι
ήταν το γεγονός που θα συζητούνταν
μέχρι την επόμενη διοργάνωσή του.

Η ντιζέζ επηρέαζε επίσης τα γυναικεία στιλιστικά και ενδυματολογικά πρότυπα. Όλοι, μικροί και μεγάλοι διεκδικούσαν το δικό τους μερίδιο στη χαρά, τη γιορτή, τη διασκέδαση. Μεγάλο προνόμιο για τα παιδιά να μπορέσουν να ρίξουν τους κρίκους για να πάρουν κάποιο παιχνίδι, να ρίξουν σκοποβολή με έπαθλο αντίστοιχο με την επίδοσή τους αριθμό λουκουμιών και να δοκιμάσουν την τύχη τους στο υπαίθριο καζίνο, στα «μαύρα-κόκκινα». Ήταν μια καταπληκτική πολύχρωμη και πολύβουη κοσμοσυρροή με μια ανεξάντλητη ζωτικότητα και διάθεση χαράς και διασκέδαση. Κι από δίπλα οι δεκάδες μικροπωλητές που με τα προϊόντα τους ήταν η «χώρα των θαυμάτων» για τα μικρά παιδιά, τα οποία απαραιτήτως θα έπαιρναν το μικρό δωράκι τους για να διεκδικήσουν ή να δοκιμάσουν ό,τι αυτό αντιπροσώπευε και συμβόλιζε στην παιδική τους φαντασία και ψυχή.

Με τα χρόνια άλλαξαν πολλά. Ήρθαν οι αλλαγές της ανόρθωσης, της ευημερίας και της κατανάλωσης. Η ξενιτιά έφερε άνοδο και πρόοδο και ταυτόχρονα μια βίαιη μεταβολή των πληθυσμιακών δεδομένων. Το πανηγύρι ως κυρίαρχος εμβληματικός θεσμός της υπαίθρου και της αγροτικής κοινωνίας υπέστη σημαντικές τροποποιήσεις και αλλαγές. Παρόλα αυτά έχει μια σημαντική δυναμική, την οποία οι τοπικές κοινωνίες μπορούν να αναδείξουν και να αξιοποιήσουν. Πανηγύρι ύπαιθρος και χωριό είναι έννοιες ταυτόσημες. Όπου κι αν βρίσκονται οι κάτοικοι του χωριού και οι απόγονοί τους, και σε βάθος χρόνου, θα έχουν την ανάγκη ένταξης στη φαντασιακή κοινότητα του τόπου και στον κόσμο συναισθημάτων, βιωμάτων, ηθών, αξιών και προτύπων που τον χαρακτηρίζουν.

Το πανηγύρι του Σπηλαίου, με αυτή την καλή παράδοσή του, αποτελεί μια αξιόλογη πολιτιστική παρακαταθήκη, η οποία μπορούσε να δώσει έναν θεσμό με έντονο τοπικό συναισθηματικό και πολιτιστικό φορτίο και μέλλον.