ΔΟΚΙΜΙΟΝ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΥ-1817

Πριν 20 χρόνια, το 1992, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΡΗΣΟΣ ένα εξαιρετικό βιβλίο, το οποίο αποτελεί ένα από τα γραπτά μνημεία πατριωτικού, εθνεγερτικού και ταυτόχρονα ουμανιστικού λόγου, τέσσερα μόλις χρόνια πριν την έκρηξη της επανάστασης του 1821. Ένα κείμενο που φέρεται να το έχει συντάξει ο εκ των ιδρυτών της Φιλικής Εταιρείας Νικόλαος Σκούφος. ΄Ενα κείμενο που θα έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία και να διαπαιδαγωγεί τις νέες γενιές των Ελλήνων και των μαθητών των ελληνικών σχολείων.

Χαρακτηριστικά και άκρως παιδευτικά τα αποσπάσματα που σας παρουσιάζουμε:

*

*   *

Πατριωτισμός λοιπόν δεν είναι άλλο τι, παρά η φυσική προσπάθεια του ανθρώπου υπέρ της ευδαιμονίας της Πατρίδας και του Έθνους του.

Όλοι γεννώμεθα δυνάμει σοφοί, δυνάμει δίκαιοι, δυνάμει ενάρετοι, αλλ΄ ενεργεία

μικρός είναι ο αριθμός των πεπαιδευμένων, μικρότερος των δικαίων και μικρότατος των εναρέτων. Δια τον αυτόν λόγον και Πατριωτισμός, αν και φυσικός εις τον άνθρωπον, δεν είναι όμως ισοδύναμος εις τας καρδίας όλων, καθώς ούτε αι ψυχικαί των ανθρώπων καταστάσεις, δεν είναι όμοιαι…Ο Πατριωτισμός ως αρετή απαιτεί θυσίαν των ιδίων δικαιωμάτων, και, ως φαίνεται, τούτο μόνον δεν δύναται να πράξη μία αγενής ψυχή.

Ο Πατριωτισμός ως κορωνίς όλων των της πολιτικής κοινωνίας αιρετών, προϋποθέτει εκούσιον λογικήν κλίσιν προς την Πατρίδα, και επομένως προς το έθνος, του οποίου μέλη είμεθα.

Τροφή του Πατριωτισμού είναι η φιλανθρωπία· όσον ο άνθρωπος( αυτό το αδιάλυτον αίνιγμα του Δημιουργού) παρατηρεί την κατάστασίν του με όσα τον περιστοιχούσιν εξωτερικά διαμένοντα αντικείμενα της φύσεως, τόσο μάλλον σπεύδει να συνδράμη την πάσχουσαν ασθενή φύσιν του πλησίον του. Ολόκληρον το σύστημα του ανθρωπίνου γένους είναι ούτω διωργανισμένον, ώστε να εμπνέη την φιλανθρωπίαν.

…Οι δεσμοί, οίτινες ενώνουσι τον αληθή Πατριώτην, με το γένος και την Πατρίδα του, είναι δεσμοί της φύσεως, της οποίας οι νόμοι μένουσιν αιωνίως αμετάβλητοι· είναι δεσμοί των πολιτικών χρεών, τα οποία ο ευγενής την ψυχήν ποτέ δεν προδίδει. Η πολιτική σφαίρα δύναται να αλλάζη, του έθνους η τύχη να μεταβληθή, ο Πατριωτισμός όμως μένει πάντοτε ο αυτός, ανώτερος δηλαδή εκάστου εφήμερης μεταβολής των αιώνων, και ο Πατριώτης εις οποιανδήποτε περίστασιν και αν ευρεθή, επαναπαύεται εις την άγκυραν των χρεών του.

Από τοιούτον πνεύμα εμψυχούμενος ο Πατριώτης δεν λογίζεται κίνδυνον τόσον μεγάλον, τον οποίον η κοινή του έθνους ευδαιμονία απαιτεί από αυτόν· κανένα βάρος τόσον δυσβάστακτον, με το οποίον η χειρ της αγαπητής του Πατρίδος τον επιφορτίζει· καμμίαν θυσίαν τόσον υπερμεγέθη, ώστε να αρνηθή την προσφοράν του εις το μόνον αντικείμενον της αγάπης του· όλα ηξεύρει να υποφέρη, όσα συντείνουσιν εις το όφελος της Πατρίδος του, κινδύνους καταφρονεί, κόπους δεν συλλογίζεται, τας χρείας του ηξεύρει να περιορίζη, τας κλίσεις και πάθη του να χαλιναγωγή, αρκεί μόνον το καλόν της πολιτικής κοινωνίας να το απαιτή από αυτόν· οι σκοποί του είναι σύμφωνοι με τους σκοπούς του Έθνους ολόκληρου· συμφέρον άλλο δεν γνωρίζει παρά το κοινόν, το δε μερικόν χάνεται εις τον απέραντον Λαβύρινθον του γενικού.

Αι δυνάμεις και ενέργειαι του αληθούς Πατριώτου ανήκουσιν εις το Έθνος ολόκληρον. Εις οποιανδήποτε εποχήν της ζωής, εις οποιανδήποτε κατάστασιν, εις οποιασδήποτε περιστάσεις και αν ευρίσκηται, δεν ενεργεί παρά δια το κοινόν καλόν, προς υποστήριξιν ή υπεράσπισιν του Έθνους του, προς φωτισμόν των ομογενών του, υπέρ της  εσωτερικής ευδαιμονίας, και υπέρ της εξωτερικής λαμπρότητος και δόξης της Πατρίδος του.

Η φωνή της Πατρίδος είναι εντολή ιερά και απαράβατος εις τον Πατριώτην. Η Πατρίς αποφασίζει, και ο Πατριώτης παραιτεί το σκήπτρον, δια να συγκαταταχθή εις την τάξιν των λοιπών πολιτών. Η Πατρίς θέλει, και ο Πατριώτης αφίνει υπέρ αυτής τον έναν Αρκτικόν, και μεταβαίνει εις τον Ανταρκτικόν Πόλον. Η Πατρίς φωνάζει, και ο Πατριώτης παραιτεί μετά προθυμίας αναπαύσεις, γονείς, συγγενείς, τέκνα, γυναίκα, φίλους, κέρδη κ.τ.λ. δια να αντιπαραταχθή υπό τας εθνικάς σημαίας κατά του εχθρού. Η Πατρίς προσκαλεί, και ο Πατριώτης ημέρας και νυκτός μηχανεύεται διάφορα μέσα προς κατάργησιν των εξολοθρευτικών δυνάμεων των τυρράνων της· ενί λόγω δεν είναι επιχείρησις, την οποίαν ευχαρίστως δεν αναλαμβάνει υπέρ της Πατρίδος του, και , το παραδοξότερον, εις την οποίαν δεν τελεσφορεί, ωσάν ο προς την Πατρίδα έρως, καθώς πολλαπλασιάζει την γενναιότητα του ανθρώπου, ούτω και τας δυνάμεις του, και υψώνων αυτόν υπεράνω της ανθρωπότητος, δια να αριθμηθή εις τον χορόν των θεών, εις των  οποίων την παντοδυναμίαν  κανένα τι δεν είναι αδύνατον.

Ο αληθής Πατριώτης, οδηγούμενος από τον διαυγέστατον της αγάπης Αστέρα, είναι ελεύθερος από προσωπικά πάθη, αποφεύγει τας φατρίας και διχονοίας, διευθύνει τα μερικά συμφέροντα προς το κοινόν καλόν, συνδέει τας διαφόρους κλάσεις των πολιτών με έναν και τον αυτόν δεσμόν, και εκ των διαφόρων μερών σχηματίζει ένα όλον συνεχές, το οποίον εμψυχούμενον από το αυτό εθνικόν πνεύμα, δεν δεικνύει παρά ένα μόνον αίσθημα, μίαν επιθυμίαν, μίαν δύναμιν μεγάλην καθ’ εαυτήν, μεγίστην εις το εσωτερικόν, και ακαταμάχητον εις το εξωτερικόν.

Ο αληθής Πατριώτης δεν ενεργεί, δεν δουλεύει επί άλλω σκοπώ την Πατρίδα του, παρά διότι χρεωστεί να την δουλεύη. Κοινόν άλλον αίτιον δεν γνωρίζει, παρά την αίσθησιν των χρεών του, και εις ταύτην υπακούων, μάχεται υπέρ των δικαιωμάτων και της ευδαιμονίας της Πατρίδος του, και είτε νικήσει, είτε νικηθεί, είναι πάντοτε νικητής, και αν ενίοτε όχι των περιστάσεων, τουλάχιστον των παθών του.

Ο αληθής Πατριώτης ηξεύρει να εκτιμά την αξιότητα των λοιπών ομογενών του, να σέβεται τας προσωπικάς των άλλων αρετάς, και, χρείας τυχούσης, δεν δυσκολεύεται να παραδώση την διοίκησιν της ιδίας του τύχης, και της ευδαιμονίας του Έθνους ολοκλήρου εις αξιωτέρους και νουνεχεστέρους του· τους αμαθείς, τους δειλούς ή οκνηρούς ομογενείς του δεν αποστρέφεται ως βδελύγματα, αλλά προσπαθεί με τα όπλα του λογικού, και με το ίδιόν του παράδειγμα να οδηγήση εις την ευθείαν οδόν των χρεών των, και από σεσηπότα μέλη να τ’ αποκαταστήση εύτονα και χρήσιμα εις την ευκινησίαν της όλης μηχανής του εθνικού σώματος.