Ο Δημήτρης Αγανίδης από τα Πετρωτά Τριγώνου Ορεστιάδας για την προστασία και την προώθηση της Παιδεία του Απόδημου Ελληνισμού

Η ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΚΑΙ Η ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑΣ

ΤΟΥ ΑΠΟΔΗΜΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

Του Δημήτρη Αγανίδη

Master στη Διεθνή Προστασία

Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων

Αρκετοί απόδημοι Έλληνες έχουν φοιτήσει και εξακολουθούν να φοιτούν στα ελληνικά σχολεία (αμιγώς ελληνικά ή δίγλωσσα) του εξωτερικού όμως λίγοι γνωρίζουν ότι αυτή η δυνατότητα αποτελεί υποχρέωση της ελληνικής πολιτείας η οποία απορρέει  από το άρθρο 108 παρ.1 του Ελληνικού Συντάγματος σύμφωνα με το οποίο «Το Κράτος μεριμνά για τη ζωή του απόδημου ελληνισμού και τη διατήρηση των δεσμών του με τη μητέρα Πατρίδα. Επίσης μεριμνά για την παιδεία και την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των Ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια».

Το νομοθετικό πλαίσιο της συνταγματικής πρόβλεψης συμπληρώνεται από το νόμο 2413/1996 ‘’Η ελληνική παιδεία στο εξωτερικό, η διαπολιτισμική εκπαίδευση και άλλες διατάξεις’’ ο οποίος προβλέπει την δημιουργία εκπαιδευτικών μονάδων σε χώρες του εξωτερικού καθώς και τον τρόπο στελέχωσής τους από απόδημους ή αποσπασμένους από την Ελλάδα εκπαιδευτικούς.

Η προστασία της παιδείας του απόδημου ελληνισμού ιδιαίτερα στο διεθνές περιβάλλον παγκοσμιοποίησης που έχει διαμορφωθεί τις δύο τελευταίες δεκαετίες, αποτελεί (ή τουλάχιστον θα έπρεπε να αποτελεί) προτεραιότητα για την ελληνική πολιτεία, εφόσον στον αβέβαιο και πολύπλοκο κόσμο που ζούμε αυξάνεται συνεχώς η ανάγκη για την προστασία και την διατήρηση της πολιτιστικής ποικιλομορφίας και πολυγλωσσίας. Άλλωστε έντονη διεθνή κινητικότητα παρατηρείται ως προς αυτή την κατεύθυνση τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης (Ευρωπαϊκή Ένωση και Συμβούλιο της Ευρώπης) όσο και σε επίπεδο Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών (Ουνέσκο).

Με βάση τα παραπάνω προκύπτει ότι η δράση της ελληνικής πολιτείας δεν θα πρέπει να είναι μονοδιάστατη και στατική αλλά να κινείται προς περισσότερες κατευθύνσεις, δηλαδή όχι μόνο προς την ενίσχυση της παρουσίας της ελληνικής παιδείας στο εξωτερικό αλλά και στη στενότερη συνεργασία των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων του ελλαδικού χώρου με εκείνα της ομογένειας.

Πέρα από τα προφανή θετικά αποτελέσματα που θα έχει μια τέτοια συνεργασία, ιδιαίτερα σημαντικά θα είναι τα οφέλη που θα αποκομίσουν τόσο τα ιδρύματα στην Ελλάδα όσο και εκείνα στο εξωτερικό εφόσον μέσα από το μπόλιασμα των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων και την ανταλλαγή τεχνογνωσίας θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια ακόμη προστιθέμενη αξία για την ελληνική παιδεία, κυρίως μέσω της νεολαίας η οποία έχει μεγαλύτερη εξοικείωση τόσο με την εκπαιδευτική και επαγγελματική κινητικότητα όσο και με τη χρήση της νέας τεχνολογίας και των πολλαπλών δυνατοτήτων που παρέχει για γνώση, κοινωνική δράση και δικτύωση.

Επιπλέον η πολιτιστική διάσταση της ελληνικής παιδείας θα μπορούσε να αποτελέσει μεταξύ άλλων και μέσο άσκησης εξωτερικής πολιτικής και ταυτόχρονα προβολής του ελληνικού τουρισμού, κάτι που η ελληνική πολιτεία άργησε πάρα πολύ να αντιληφθεί τουλάχιστον σε πρακτικό επίπεδο (πέραν από τους γνωστούς και παρωχημένους τρόπους) αφού μέχρι και σήμερα οι όποιες πρωτοβουλίες δεν φαίνεται να αποδίδουν αξιόλογα αποτελέσματα σε σχέση με άλλες χώρες όπως π.χ. η Ιταλία που έχει αξιοσημείωτα αποτελέσματα σε αυτόν τον τομέα. 

Μια άλλη πτυχή της προώθησης της ελληνικής παιδείας στο εξωτερικό είναι η παροχή δυνατότητας και στους αλλοδαπούς πολίτες να μάθουν την ελληνική γλώσσα και να εμβαθύνουν κυρίως στο σύγχρονο αλλά και στον κλασικό ελληνικό πολιτισμό. Αντιστρόφως το ελληνικό κράτος πρέπει να δημιουργήσει τις συνθήκες εκείνες ώστε και οι αλλοδαποί που διαμένουν στην ελληνική επικράτεια να μπορούν να διδάσκονται την γλώσσα και τον πολιτισμό τους.

Όπως είδαμε παραπάνω το Σύνταγμά μας προβλέπει ότι η ελληνική πολιτεία εκτός από την παιδεία πρέπει να μεριμνά και για την κοινωνική και επαγγελματική προαγωγή των Ελλήνων που εργάζονται έξω από την επικράτεια γεγονός που υποδηλώνει, θεωρητικά τουλάχιστον, την βούληση της να συνδράμει στην εξέλιξη του απόδημου Έλληνα και μετά από το τέλος των σπουδών του, δηλαδή στην επαγγελματική και κοινωνική του εξέλιξη. Είναι γνωστό πως πολλοί απόδημοι Έλληνες δραστηριοποιούνται με ιδιαίτερη επιτυχία σε πάρα πολλούς τομείς της επαγγελματικής και κοινωνικής ζωής στις χώρες διαμονής τους, όμως τα τελευταία χρόνια λόγω της γενικότερης οικονομικής κρίσης πάρα πολλοί νέοι κυρίως επιλέγουν να επιστρέψουν στην Ελλάδα, με αποτέλεσμα να δημιουργείται εκ των πραγμάτων μια πολύ ενδιαφέρουσα επαγγελματική και κοινωνική κινητικότητα, μέσα από την οποία με την κατάλληλη στήριξη θα μπορούσαν να προκύψουν ιδιαίτερα σημαντικά οφέλη κυρίως για τις τοπικές κοινωνίες  της περιφέρειας οι οποίες έχουν ιδιαίτερη ανάγκη από νέο ανθρώπινο δυναμικό.

Αυτό που μένει είναι να δημιουργηθούν οι συνθήκες και να διατεθούν τα πιο σύγχρονα και αποτελεσματικά μέσα για αυτό το σκοπό, να προταθούν και να υλοποιηθούν δράσεις και προγράμματα μέσα από τα οποία οι νέοι απόδημοι θα αποκτήσουν τη δυνατότητα να επισκεφτούν και να γνωρίσουν τον τόπο καταγωγής τους, τα ήθη και τα έθιμα της ιδιαίτερης πατρίδας των γονιών τους και των παππούδων τους, με παροχή κινήτρων όπως η δωρεάν διαμονή και ξενάγηση, η διοργάνωση καλλιτεχνικών εκδηλώσεων, η διοργάνωση σεμιναρίων, ημερίδων κλπ.

Η διατύπωση του άρθρου 108 παρ.1  αποτελεί μια διακήρυξη αρχών, όπως και πολλές άλλες συνταγματικές διατάξεις, και άρα αφήνει στην διακριτική ευχέρεια του κοινού νομοθέτη να αναλάβει μια σειρά από πρωτοβουλίες προκειμένου να συνδράμει στην εξέλιξη του απόδημου Έλληνα με διάφορους τρόπους.

Σημαντικός προς αυτή την κατεύθυνση είναι ο ρόλος των κοινοτήτων του αποδήμου ελληνισμού. Διόλου τυχαία άλλωστε η δεύτερη παράγραφος του ίδιου άρθρου (αρθ. 108 παρ.2)  κατοχυρώνει τον θεσμικό ρόλο του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού όπως εξειδικεύεται με το Νόμο 3480/2006 που προβλέπει μεταξύ άλλων ότι το Σ.Α.Ε. ασκεί εισηγητική και γνωμοδοτική αρμοδιότητα σε μια σειρά από θέματα όπως η διατήρηση της ελληνικής γλώσσας και της πολιτιστικής ταυτότητας των απόδημων και ομογενών Ελλήνων.

Συνεπώς οι οργανωμένες κοινότητες των αποδήμων καλούνται να διαδραματίσουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην προώθηση και την προστασία της παιδείας του απόδημου ελληνισμού, πάντα με την αρωγή του ελληνικού κράτους, της τοπικής αυτοδιοίκησης αλλά και της κοινωνίας των πολιτών η οποία πολλές φορές δείχνει να είναι πιο μπροστά από τους τοπικούς φορείς όπως συμβαίνει και με τις εκδηλώσεις  Ξενιτεμένο μου πουλί που πραγματοποιούνται τα τελευταία χρόνια με πρωτοβουλία της μηνιαίας πολιτιστικής επιθεώρησης ΒΟΡΕΑΣ στο Δήμο Τριγώνου Έβρου οι οποίες κάθε χρόνο αγκαλιάζονται από όλο και περισσότερους απόδημους αλλά και ντόπιους Θρακιώτες.

...............................................................................................................................................,,

Η παραπάνω εισήγηση παρουσιάστηκε από τον Δημήτρη Αγανίδη στην ημερίδα με θέμα "Ελληνική κοινωνία και πολιτική απέναντι στο πρόβλημα της μετανάστευσης", που έγινε στις 16 Αυγούστου 2009 στο συνεδριακό κέντρο του Παραδοσιακού Μύλου Πετρωτών Τριγώνου Ορεστιάδας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων "Ξενιτεμένο μου πουλί..." και δημοσιεύτηκε στο "Βορέα"(τεύχος 52,Οκτώβριος 2009).