Θοδωρής Παπαθεοδώρου : « … Για να μην μας ξανασυμβεί ο Εμφύλιος»
=
 |
| Μια αφιέρωση για τη συγγραφέα Άννα Καμαργιαννάκη-Κορακιανίτη! |
 |
| Ο Θοδωρής Παπαθεοδώρου με τον Παρασκευά Πατσουρίδη και την Ουρανία Μαυρίδου! |
Ο Εβρίτης συγγραφέας με το νέο μυθιστόρημά του «Οι κόρες της λησμονιάς» διαπραγματεύεται ένα θέμα ταμπού που αποτελεί μια σκληρή τραυματική περίοδο της σύγχρονης ιστορίας μας.
- Θοδωρή, κυκλοφόρησε το νέο σου βιβλίο και πάλι ένα ιστορικό ερωτικό μυθιστόρημα …
- Αυτό δεν έχει έρωτες μέσα. Έχει σε ένα σημείο …
- Έχει και αυτή τη διάσταση αλλά κυρίως έχει μια ιστορική βιωματική καταγραφή και διαχειρίζεται πράγματα που είναι δύσκολο να τα διαχειριστούμε μέσα ακόμη και από τη λογοτεχνία, αφού έχουν να κάνουν με μια σκληρή, τραυματική εμπειρία όπως είναι ο Εμφύλιος πόλεμος. Ποιο ήταν το δικό σου κίνητρο για να φτάσεις στη συγγραφή αυτού του βιβλίου;
- Οι ιστορίες που άκουγα μικρούς, το κενό της ιστοριογραφίας, το οποίο στην Ελλάδα τουλάχιστον στα σχολικά εγχειρίδια τελειώνει το 1944 και ξεκινάει από την Ευρωπαϊκή Ένωση ως να μην υπήρξε η περίοδος του Εμφυλίου στη νεότερη ιστορία μας, εκτός από εκείνη την περίοδο της χούντας που προβαλλόταν το λεγόμενο εθνικό ιδεώδες, που ήταν καλοστημένο και κατευθυνόμενο και βέβαια οι ιστορίες των απλών ανθρώπων που έζησαν και βίωσαν τα γεγονότα και προκάλεσαν το έντονο ενδιαφέρον μου. Είναι δύσκολο το θέμα, όπως είπες, κι όταν το συζητήσαμε με τον εκδότη μου είπε ότι είναι μια καυτή πατάτα κι όχι μόνο καυτή πατάτα κι ένα καυτό μαγκάλι ολόκληρο το πράγμα, γιατί ακόμη πολλοί άνθρωποι από αυτούς ζουν και υπάρχουν και οι μνήμες και οι τραυματικές εμπειρίες είναι νωπές.
- Άλλωστε, το κλίμα αυτό το έχεις βιώσει ζώντας στην επαρχία όπου εκεί τα πράγματα είναι πολύ πιο συγκεκριμένα και τα βιώματα είναι πολύ σκληρά και οι τραυματικές εμπειρίες έχουν σημαδέψει τις ζωές όλων των ανθρώπων.
- Γιατί στην επαρχία ή στο οποιοδήποτε μικρό μέρος εμπλέκεται η ιστορία με το προσωπικό και ο καθένας ξέρει τι κάνει ο διπλανός του κι επίσης δεν υπάρχουν κάποιοι από τους απέναντι, από τους εχθρούς ανώνυμα, υπάρχουν συγκεκριμένοι άνθρωποι και γνωρίζονται μεταξύ τους. υπάρχουν χωριά των 500 κατοίκων που χωρίστηκαν στα δυο. Αυτοί ξέρουν ο καθένας τι έκανε ο άλλος. Εγώ ήμουνα μικρός και τα θυμάμαι, όταν το 1982 επανήλθαν κάποιοι άνθρωποι που ήταν στη πολιτική εξορία και αναβίωσαν αμέσως και τάχιστα όλες οι μνήμες που είχαν θαφτεί σαράντα χρόνια κάτω από το χαλί. Αυτό σημαίνει ότι υπήρχαν πολύ έντονα και αρνητικά βιώματα και από τις δυο πλευρές. Και υπάρχουν ακόμη πολύ έντονα τέτοια βιώματα.
- Τι σήμαινε αυτό πρακτικά για τη δική σου οικογένεια, ποια ήταν τα πρόσωπα που σημάδεψαν και τη δική σου ζωή και ποια τα γεγονότα που σφράγισαν τη ζωή τους; για να δούμε πως ήταν μέσα στη δίνη αυτών των σκληρών γεγονότων.
- Κοιτάξτε, τώρα ο ένας ο παππούς μου, όπως το ξέρεις την πρώτη περίοδο του ΠΑΣΟΚ πήρε και το μετάλλιο της Εθνικής Αντίστασης και σύνταξη, καθώς ήταν με το ΕΑΜ στην Κατοχή, ενώ ο άλλος από τους ανθρώπους της ίδιας οργάνωσης έχασε τη ζωή του λίγα χρόνια αργότερα την περίοδο του Εμφυλίου. Αυτό ακόμη και στην ίδια μου την οικογένεια, παρόλο που δεν μπορώ να ισχυριστώ ότι κυριαρχούσε η πολιτική, με την έννοια ότι επισκίαζε τις προσωπικές σχέσεις, παρά ταύτα υπήρχαν περίοδοι που το έβλεπες έντονα και δημιουργούσε ένα χάσμα ακόμη και σε μένα που δεν βίωσα έντονα τα γεγονότα. Κυρίως αυτό που σημάδεψε εμένα ήταν οι ιστορίες που έλεγε ο πατέρας μου για τον παππού μου τον Θοδωρή, ο οποίος έχασε τη ζωή του και στον οποίο είναι αφιερωμένο το βιβλίο σαν ένα ελάχιστο προσωπικό χρέος.
- Και ένα χρέος προς όλους τους Έλληνες που μπήκαν σ’ αυτή τη δίνη του Εμφυλίου που δημιούργησε τεράστια προβλήματα και είχε συνέπειες σε όλο το κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό εποικοδόμημα της Ελλάδας.
- Τα μεγαλύτερα προβλήματα εντοπίζονται στις διαπροσωπικές σχέσεις, όταν οι μισοί άνθρωποι ήταν κυνηγημένοι στην εξορία, οι άλλοι μισοί διαφέντευαν τον τόπο, κάποιοι ήταν στα ξερονήσια, από την άλλη πλευρά υπήρχαν παιδιά που είχαν αρπαχτεί με το παιδομάζωμα ή παιδοφίλεμα ή όπως διάολο θέλουμε να το ονομάζουμε, 25.000 περίπου, τα οποία δεν επανήλθαν ποτέ στον τόπο τους. αυτά ήταν αρπαγμένα από τους κομμουνιστές. Από την άλλη η βασίλισσα άρπαξε τα δικά της και στη μέση βρέθηκαν οι απλοί ανώνυμοι άνθρωποι που δεν ήξεραν από πού να κρατηθούν για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν σε όλες αυτές τις τραγικές εμπειρίες. Αυτά, δεν είμαι εγώ της άποψης, ότι πρέπει να βάλουμε μια λήθη στο παρελθόν και να τα ξεχάσουμε ως να μη συνέβη τίποτα. Αυτό που πρέπει να κάνουν ειδικά οι δικές μας οι γενιές που δεν έχουν άμεσα και τραυματικά βιώματα, είναι να κατανοήσουμε και να ερμηνεύσουμε για να μην επαναλάβουμε τα ίδια τα λάθη. Είναι κοινότοπο αλλά είναι αληθινό.
- Πως βιώνουν οι ήρωες σου όλα αυτά τα γεγονότα;
- Εντάξει, έκανε μια προσπάθεια να μπω στο μυαλό τους. οι βασικές ηρωίδες είναι τρεις στο μυθιστόρημα. Προσπάθησα να καλύψω και τις τρεις πλευρές και τις τρεις οπτικές. Η μια είναι μια αγρότισσα πάνω σε ένα χωριό της Καστοριάς, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την πολιτική και δεν ξέρει τι είναι ούτε ο Μαρξ ούτε ο βασιλιάς, προσπαθεί να επιβιώσει με τα ελάχιστα. Υπάρχει μια Μικρασιάτισσα στη Θεσσαλονίκη που είναι οργανωμένη στο ΚΚΕ, όπως οι περισσότεροι πρόσφυγες. Και υπάρχει μια αστή πολιτικά είναι βενιζελική στο φρόνημα, η οποία αγνοούσε όπως οι περισσότεροι τις πολιτικές εντάσεις. Αυτές οι τρεις μπαίνουν μέσα στις μυλόπετρες καις τη δίνη της ιστορίας και μέσα από τα μάτια τους βλέπουμε τις τρεις διαφορετικές οπτικές. Δεν λέω σε πολλά σημεία αυτό είναι σωστό ή εκείνη ή αυτή είχε άδικο. Αυτό ας το κρίνει ο αναγνώστης. Αυτό προσπάθησα να κάνω.
- Ωστόσο ο αναγνώστης θα κρίνει σύμφωνα με τις εμπειρίες που έχει και κουβαλάει. Ποια ήταν τα μηνύματα από τους αναγνώστες;
- Είναι πολλά και αμφιλεγόμενα. Είναι κάποιοι που συμφωνούν, είναι κάποιοι που διαφωνούν, είναι και κάποιοι που αντιδρούν και μάλιστα πολύ άσχημα έως πολύ άγρια. Θεωρούν ότι θίγονται μνήμες ή ο,τιδήποτε άλλο. Εγώ θεωρώ, είμαι της άποψης ότι δεν πρέπει να κρύβουμε κανέναν άνθρωπο, όποιο κομματικό οφίτσιο κι αν είχε ή όποιο εθνικό-στρατιωτικό –πατριωτικό πόστο, όταν διέπραξε μια ανοησία ή όταν διέπραξε ένα έγκλημα πολύ περισσότερο, δεν πρέπει να τον κρύβουμε και κανείς δεν έχει το αλάθητο. Και πρέπει να τα ξέρουμε όλα αυτά τα πράγματα, γιατί είναι σε καλό όλων μας, γιατί δεν βγήκαμε από παρθενογένεση αλλά προήλθαμε μέσα από μια ιστορική εξέλιξη και ότι όλα αυτά που σήμερα έχουμε τη χαρά να ζούμε και να απολαμβάνουμε δεν είναι αυτονόητα κι ούτε πρέπει να τα θεωρούμε αυτονόητα.
- Ο νομός μας πάντως είχε σκληρές εμπειρίες. Αναφέρομαι στα γεγονότα των Μεταξάδων, που μετά τον Γράμμο ήταν η φονικότερη μάχη του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου.
- Σε σχέση με τον αριθμό, τους νεκρούς και τους τραυματίες, ήταν η πιο φονική μάχη.
- Έκανες έρευνα πεδίου; Ιστορική έρευνα και καταγραφές;
- Πολύ έντονα. Επίσης ιστορική βιβλιογραφία, την οποία αναφέρω στο βιβλίο, για να μη θεωρείται ότι κάποιο το άκουσα, κάποιος μου το είπε κι εγώ δεν ξέρω τι. Αλλά αυτό όμως που δεν μπορεί να μεταφέρει η ιστορική έρευνα και η καταγραφή, τα γεγονότα και η βιβλιογραφία είναι η ψυχή των ανθρώπων, την οποία έζησα παίρνοντας ογδόντα (80) συνεντεύξεις από ανθρώπους που έζησαν τα γεγονότα και από τις δυο πλευρές και που δυσκολεύτηκαν να μιλήσουν. Θα σας φανεί παράξενο αλλά οι περισσότεροι δεν θέλουν ούτε να μιλάνε γι’ αυτά. Δηλαδή, και πολλοί απ’ αυτούς που μου μίλησαν, όταν ξαναμιλήσαμε, μου λέγανε ότι ζούσανε ξανά τον ίδιο τον εφιάλτη, 60 και πλέον χρόνια μετά τοα γεγονότα. Ήταν πάρα πολύ δύσκολο. Κι όπως είπες ο δικός μας ο νομός, όπως και όλοι οι νομοί της Βόρειας Ελλάδας, όσοι τουλάχιστον συνόρευαν με τα βόρεια κράτη, Αλβανία, Βουλγαρία και Γιουγκοσλαβία, πέρασαν μια παρόμοια κατάσταση. Τραγική, εν πολλοίς.
- Κι αυτό το τραύμα είναι προς επούλωση; Πως το εισέπραξες από τις συζητήσεις με όλους αυτούς τους τραγικούς μάρτυρες και πρωταγωνιστές;
- Μέχρι το 1990 δεν τολμούσε κανείς να μιλήσει, στις πέντε κουβέντες μπαίνανε τα πολιτικά πάθη και κατέληγε σε καβγά η ιστορία. Σήμερα νομίζω ότι τα πράγματα έχουν εξομαλυνθεί αρκετά, υπάρχει πιο ήσυχο και ήρεμο πνεύμα και μπορούμε να βάλουμε κάτω τα πράγματα για να τα αναλύσουμε. Αν και αυτό δεν ισχύει εκατό τοις εκατό. Πάλι ανάβουν τα αίματα, είμαστε μεσογειακός λαός αλλά τέλος. Πάντως έτσι εγώ πιστεύω ότι προχωράει η δημοκρατία κι έτσι ζυμώνονται τα πράγματα κι αλίμονο αν συμφωνούσαμε όλοι σε όλα.
- Βεβαίως ένα βιβλίο που είναι ιστορικό, βιωματικό και λογοτεχνικό θα πρέπει να απαντήσει καις το μεγάλο ερώτημα, αν αυτός ο Εμφύλιος θα έπρεπε να μας συμβεί ή θα έπρεπε να τον έχουμε αποφύγει ή αποτρέψει.
- Δεν πιστεύω στις ιστορικές αναγκαιότητες και στις ιστορικές αναγκαιότητες της θυσίας μ’ αυτή την έννοια. Επίσης δεν πιστεύω στα ιδεολογικά φληναφήματα πλέον και από τη μια πλευρά με την έπαρση των εθνικών και πατριωτικών παιάνων και από την άλλη πλευρά με τις ανοησίες και τις αρλούμπες τις ιδεολογικές. Εγώ πιστεύω καθαρά ότι δυο μικρές ηγεσίες και από τις δυο πλευρές έδωσαν μια τρομερή μάχη εξουσίας. Αυτό πιστεύω. Οι άλλοι, οι απλοί φαντάροι, οι απλοί αντάρτες είχαν την ιδέα και την ιδεολογία μέσα τους. αυτό δεν σημαίνει ότι την ιδεολογία τους θα έπρεπε να την πληρώσουν με τη ζωή τους και πολύ περισσότερο αυτή την ιδεολογία τους ή το πάθος για τις ιδέες τους δεν έπρεπε να το πληρώσουν 70.000 νεκροί και 1.000.000 πρόσφυγες και τα 50.000 παιδιά που χάθηκαν από το παιδομάζωμα ένθεν κακείθεν. Δεν πιστεύω σ’ αυτό το πράγμα. Θεωρώ ότι ήταν μια ξερή μάχη εξουσίας.
- Παρά τα ελάχιστα βήματα το θέμα του Εμφυλίου παραμένει ταμπού.
- Πρώτα απ’ όλα, κοιτάξτε, επειδή έχουν ήδη λερωμένη τη φωλιά τους στο θέμα του παιδομαζώματος ειδικά, όταν άνοιγαν τις πόρτες και αρπάζανε τα παιδιά χωρίς να ρωτάνε κανέναν, και το έκαναν και οι δυο. Αυτό είναι ένα θέμα ταμπού. Υπάρχει ένας κόσμος που δεν το γνωρίζει καν. Κι αυτή τη συζήτηση δεν την ανοίγει κανένας. Έχει τώρα μια επταετία με τους νέους ιστορικούς που βγήκαν από τα πανεπιστήμια και είναι απαλλαγμένοι από τις ιδεολογικές αυταπάτες, οι οποίοι άρχισαν να το θίγουν το θέμα, ελαφρά όμως. Και πρέπει κι εμείς να είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί, διότι όλοι αυτοί οι άνθρωποι, ζούνε ακόμη και κουβαλάνε αυτά τα τραύματα. Ελπίζω κάποια στιγμή να καταλήξουμε σε κάποια συμπεράσματα, να ομονοήσουμε σε κάποια πράγματα, απλώς και μόνο για να μην μας ξανασυμβεί. Αυτό πιστεύω.
.............................................................................................................................
Είχε δημοσιευτεί στον ¨Βορέα"(τεύχος 56) τον Φεβρουάριο 2010, πριν 15 χρόνια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου