ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΕΛΛΟΝ ΣΤΗ ΓΕΩΡΓΙΑ ΣΤΗ ΘΡΑΚΗ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΝΕΑ ΚΑΠ
του Κώστα Δούλια
Οι εκτιμήσεις για το μέλλον της γεωργίας διίστανται. Η νέα ΚΑΠ προβλέπει αποσύνδεση των επιδοτήσεων από τον όγκο της αγροτικής πολιτικής και την έκταση της εκμετάλλευσης. Πολλοί αγρότες θα σταματήσουν να παράγουν και σταδιακά θα εγκαταλείψουν την γεωργία. Η επιλογή προϊόντων που ζητά η αγορά και το κόστος παραγωγής θα καθορίσει τις επιλογές των αγροτών. Η Θράκη μια καθαρά αγροτική περιοχή θα πληγεί περισσότερο, όμως υπάρχουν προοπτικές και δυνατότητες ανάπτυξης της γεωργίας μέσα από νέα μοντέλα.
Οι εκτιμήσεις για το μέλλον της γεωργίας μέσα στα πλαίσια της διευρυμένης Ενωμένης Ευρώπης με αφορμή την εφαρμογή από το 2006 της νέας Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) πληθαίνουν και διίστανται. Οι νέες ανάγκες που δημιούργησε στο παραγωγικό τομέα η παγκοσμιοποίηση, όχι μόνο δεν άφησε έξω τον αγροτικό τομέα, αλλά αντίθετα τον επηρέασε και θα συνεχίζει να τον επηρεάζει σοβαρά και καθοριστικά για το μέλλον του. Οι εξελίξεις έθεσαν επί τάπητος την μορφή του αυξανόμενου ανταγωνισμού όχι μόνο στην διαδικασία της γεωργικής παραγωγής, αλλά και στην τυποποίηση, την μεταποίηση και την διάθεση των αγροτικών προϊόντων. Το μέχρι τώρα καθιερωμένο παραγωγικό μοντέλο αλλάζει και από τον ανταγωνισμό της ποσότητας πάμε σε αυτόν της ποιότητας.
Οι κινητοποιήσεις των αγροτών δεν είναι πλέον μόνο για οικονομικές διεκδικήσεις, για καλύτερες τιμές, για απορρόφηση της όποιας ποιότητας παραγωγής τους, εκφράζουν πολύ περισσότερο την ανησυχία τους και την αγωνία τους στα αναπάντητα ερωτήματα με τι καλλιέργεια να ασχοληθούν και πως θα παράγουν αυτό που θέλει πλέον η αγορά και όχι αυτό που προστάτευε η μέχρι τώρα ΚΑΠ.
Η επί τόσα χρόνια εθνική αγροτική πολιτική τώρα φαίνεται πόσο λαθεμένη ήταν, αφού από την μία πλευρά εγκαταλειφθήκαν πολλές παραδοσιακές καλλιέργειες, άριστα προσαρμοσμένες στην περιοχή από την άλλη οδηγήθηκαν οι αγρότες να παράγουν μόνο με τον γνώμονα την επιδότηση και όχι τις συνεχώς εξελισσόμενες ανάγκες της αγοράς. Τώρα βλέπουμε τα ελληνικά αγροτικά προϊόντα να εκτοπίζονται συνεχώς από την αγορά και μία κατά τα Ευρωπαϊκά πρότυπα καθαρά αγροτική χώρα να έχει εισαγωγές σε τρόφιμα πολλαπλάσιες από τις εξαγωγές της.
Όλοι οι φορείς που ασκούν την αγροτική πολιτική, από τα υψηλά ιστάμενα κλιμάκια του Υπουργείου Γεωργίας ή Αγροτικής Ανάπτυξης, την ΑΤΕ, την ΠΑΣΕΓΕΣ, μέχρι τις περιφερειακές Διευθύνσεις Γεωργίας, τις ΕΑΣ και τους Συνεταιρισμούς, την Νομαρχιακή και Δημοτική αυτοδιοίκηση αλλά γενικότερα και το αγροτικό κίνημα ακόμα κανείς δεν είπε στον αγρότη την αλήθεια. Οι Ευρωπαϊκές ενισχύσεις καθιερώθηκαν για ένα αναπτυξιακό σκοπό, δίδονται για την αναδιάρθρωση της αγροτικής παραγωγής, τον εκσυγχρονισμό της εκμετάλλευσης με στόχο την βελτίωση της ανταγωνιστικότητας. Δεν δίδονται για την παραγωγή προϊόντων απόσυρσης, την δήλωση ψευδών στοιχείων, την υπερχρέωση της εκμετάλλευσης με περιττό εξοπλισμό, τις τόσες άλλες παρατυπίες και παρανομίες με σκοπό να παραπλανήσουν τους ελέγχους, ή να ικανοποιήσουν την άκρατη κατανάλωση.
Από την επόμενη χρονιά με τις νέα αναθεώρηση της ΚΑΠ καταργούνται οι επιδοτήσεις κατά είδος και ύψος παραγωγής, αλλάζει τελείως η μέχρι τώρα ακολουθούμενη πολιτική και η φιλοσοφία στην γεωργία και οι αγρότες καλούνται να διαμορφώσουν το νέο περιβάλλον μέσα στο οποίο πρέπει να πορευθούν και επιβιώσουν. Οι νέες έννοιες, που εισάγει το σύστημα, όπως πολλαπλή συμμόρφωση, η δυναμική διαφοροποίηση, μερική ή ολική αποσύνδεση ενισχύσεων, είναι από την μία πλευρά δύσκολα καταληπτές και από την άλλη πρέπει να είναι αυστηρή η τήρηση και εφαρμογή τους.
Ο Γεωργικός Τομέας στην ΘΡΑΚΗ
Η περιοχή της Θράκης από την εποχή του Τρωικού πόλεμου, από τους ιστορικούς, ελληνιστικούς, ρωμαϊκούς χρόνους, μέχρι το Βυζάντιο, την Οθωμανική αυτοκρατορία, την απελευθέρωση αλλά και μέχρι σήμερα ήταν και παραμένει μία αγροτική περιοχή που διαχρονικά κατάφερε να παράγει όχι μόνο πολλά, αλλά και ποιοτικά γεωργικά προϊόντα και να τρέφει πολλαπλάσιους πληθυσμούς από αυτούς που κατοικούσαν την περιοχή.
Σήμερα, όπως και τότε ο κόσμος έχει ανάγκη τουλάχιστον στον ίδιο βαθμό τα αγροτικά προϊόντα, αφού αυτά αποτελούν την βάση της διατροφής, διαιώνισης και προκοπής του ανθρώπινου πολιτισμού, άλλωστε η όποια προχωρημένη τεχνολογία δεν κατάφερε να παράγει οργανική ουσία με άλλο τρόπο απ’ ότι το κάνει η φύση. Κάτω από τα νέα δεδομένα, τις συγκυρίες, τους συσχετισμούς και τις προοπτικές της διευρυμένης Ευρωπαϊκής Ένωσης, της Παγκοσμιοποίησης και τις νέες γεωπολιτικές τάσεις στον κόσμο αλλά και τη ευρύτερη περιοχή, η Θράκη καλείται να συνεχίσει να παράγει αγροτικά προϊόντα σε ποσότητα αρκετή και ποιότητα ανταγωνιστική στην διεθνή αγορά.
Το διατροφικό μοντέλο ασφαλώς με περισσότερες απαιτήσεις σε ποιότητα και υγιεινή ασφάλεια, αλλά με μικρές τροποποιήσεις παραμένει σε γενικές γραμμές το ίδιο και αναλλοίωτο. Η μάνα γη με τους πιο στενούς συνεργάτες της, τους αγρότες καλείται να γεμίζει το τραπέζι του καταναλωτή με φυτικής και ζωικής προέλευσης τροφές βασικές και συμπληρωματικές. Να το εφοδιάσει με ιδιαίτερες γεύσεις από τα χόρτα και τα λαχανικά, τα φρούτα και τα ποτά μέχρι και να το ομορφύνει με άνθη και φυτά. Ο αγροτικός τομέας είναι αυτός που καλύπτει τις περισσότερες ανάγκες του ανθρώπου για ένδυση και υπόδηση, αλλά και αποτελεί την πυγή για παραγωγή διάφορων μορφών ενέργειας. Μάλιστα τελευταία η επιστήμη και η ανθρωπότητα σε αυτόν τον τομέα εναποθέτει πολλές προσδοκίες για εξασφάλιση της αειφόρου ενέργειας. Έτσι οι ορίζοντες αγροτικής παραγωγής όχι μόνο δεν περιορίζονται, αλλά διευρύνονται σε ακόμα μεγαλύτερα πεδία δράσης.
Η Θρακική γη σήμερα εξακολουθεί να κυριαρχεί στην αγροτική παραγωγή. Με αδρά νούμερα ενώ καλύπτει σε έκταση μόνο το 11% της ελληνικής επικράτειας σε αυτήν οι 5 κυριότερες ελληνικές καλλιέργειες κατέχουν αξιόλογα ποσοστά. Τα ζαχαρότευτλα και το καλαμπόκι ξεπερνούν το 35%, τα χειμερινά σιτηρά φθάνουν το 16%, το βαμβάκι το 15%, ο δε καπνός το 13%. Μερικές από τις λιγότερο γνωστές αλλά ιδιαίτερα δυναμικές καλλιέργειες κατέχουν ακόμη πιο μεγαλύτερα ποσοστά, όπως ο ηλίανθος, που ξεπερνά το 60%, τα σκόρδα γύρω στο 50%, και τα σπαράγγια με πρωτοπόρο τον συνεταιρισμό της Βύσσας ξεπέρασαν το 11%. Τελευταία με γοργό ρυθμό, καλές προσδοκίες και υποσχέσεις για μία εναλλακτική λύση αναβιώνει στην περιοχή η καλλιέργεια των οσπρίων, μία καλλιέργεια με ιστορία και παράδοση, που οι αλλαγές στην τεχνική της γεωργίας στις10ετίες του ’70 και ’80 την υποβάθμισαν και την τελικά την έσβησαν από τις επιλογές του αγρότη. Μέσα σε μόλις 3 χρόνια μία καλά δομημένη ιδιωτική εταιρεία το ΑΓΡΟΚΗΠΙΟ πρωτοπορεί σε πανελλήνιο αλλά και Ευρωπαϊκό επίπεδο με μία πλήρως καθετοποιημένη διαδικασία καλλιεργώντας, παράγοντας και πουλώντας ξηρά όσπρια, φασόλια, φακές και ρεβίθια σε φακελάκι σε όλη την επικράτεια. Η ιδιωτική αυτή πρωτοβουλία έρχεται να προστεθεί στις δύο άλλες μονάδες, των Κυπρίνου και των Μεταξάδων, που δραστηριοποιούνται στα νωπά όσπρια, φασολάκια και αρακά. Τέλος οι δύο από της παραδοσιακά δεμένες με την περιοχή καλλιέργειες, το σκουπόχορτο και οι μεταξοσκώληκες ξεπερνούν μεν ακόμη και το 90% της πανελλήνιας παραγωγής, βρίσκονται όμως σε αδικαιολόγητη κάμψη. Βέβαια σε καμιά περίπτωση δεν υστερεί και ο κτηνοτροφικός τομέας. Τα προϊόντα κρέατος γίνονται ανάρπαστα στις αγορές της Αθήνας, ενώ στην περιοχή λειτουργούν 2 μεγάλες μεταποιητικές μονάδες, η ΘΡΑΚΗ και η ΥΦΑΝΤΗΣ. Το γάλα ιδιαίτερα των αιγοπροβάτων τυποιείται και μεταποιείται τόσο από την τοπική βιομηχανία ΕΒΡΟΦΑΡΜΑ όσο και από γαλακτοβιομηχανίες εκτός περιοχής. Τέλος μία σειρά από μικρές μεσαίες αλλά και μεγάλες μονάδες εκτρέφουν χοιρινά και πουλερικά.
Προοπτικές, ανάπτυξης του αγροτικού τομέα.
Με την νέα κατάσταση οι συνθήκες πλέον για να επιβιώσει ο αγροτικός τομέας πρέπει να γίνουν το δυνατόν γρηγορότερα ριζικές και μεγάλες διαρθρωτικές τομές τόσο ότι έχει να κάνει από την πλευρά της πολιτείας, όσο και με πρωτοβουλίες των ίδιων των αγροτών. Αυτές αναφέρονται στο ανθρώπινο δυναμικό, στην διαθέσιμη αγροτική γη, στον μηχανολογικό εξοπλισμό στους συντελεστές κόστους, στις καλλιεργητικές εργασίες, στην τυποποίηση και εμπορία.
1/. Κατοχύρωση και προστασία του γεωργικού επαγγέλματος. Είναι μία θεμελιώδη αρχή για την οποίαν η πολιτεία μέχρι τώρα δεν έχει κάνει τίποτα με αποτέλεσμα, οι οικονομικές ενισχύσεις, επιδοτήσεις και τόσες άλλες διευκολύνσεις από την ΕΟΚ και μετέπειτα ΕΕ που αφορούσαν την ΚΑΠ να πηγαίνουν σε κάθε άλλο παρά γεωργικά επαγγέλματα.
2/. Μείωση του αριθμού των αγροτών σε επίπεδα που θα μπορούν αποκλειστικά από την γεωργία να καλύψουν τις ανάγκες επιβίωσης αλλά και μίας αξιοπρεπούς διαβίωσης.
3/. Αύξηση του μεγέθους της εκμετάλλευσης και ιδιαίτερα συγκέντρωση αυτής στον ελάχιστο αριθμό αγροτεμαχίων σε μικρή απόσταση από την έδρα του γεωργού.
4/. Προμήθεια και διατήρηση του ελάχιστου μηχανολογικού εξοπλισμού, έτσι ώστε αυτός να αποσβένεται με βάση το μέγεθος και τις ανάγκες της εκμετάλλευσης. Συνεργασία μεταξύ γειτονικών εκμεταλλεύσεων για την από κοινού καλύτερη αξιοποίηση εξειδικευμένων εργαλείων και μηχανημάτων.
5/. Παρεμβάσεις για την συμπίεση του κόστους. Η αξία της γεωργικής γης είναι η πιο ακριβή στην Ευρώπη, είτε γιατί έναν αιώνα μετά την δήθεν διανομή δεν έφθασε ποτέ στα χέρια των πραγματικών αγροτών είτε γιατί ακόμη δεν έχει διαχωριστεί σε αγροτική και μη. Σήμερα μέχρι και το 30% του συνολικού κόστους παραγωγής οποιασδήποτε καλλιέργειας προέρχεται από το κόστος της γής, έναντι μόνο του 5-8% που ισχύσει σε όλη την Ευρώπη. Επίσης το κόστος όλων σχεδόν των εφοδίων είναι αρκετά υψηλό για τις ελληνικές συνθήκες. Οι οργανώσεις των αγροτών μπορούν και επιβάλλεται να κάνουν δυναμική παρέμβαση στον τομέα αυτό.
6/. Τήρηση λογιστικών βιβλίων από τον ίδιο τον αγρότη. Αποφυγή των περιττών εξόδων και επεμβάσεων έχοντας πάντα σαν βάση το νόμο των μη ανάλογων αποδόσεων.
7/. Η συμβασιακή γεωργία. Οι αγρότες πρέπει να επιλέγουν καλλιέργειες για τις οποίες υπάρχει υπεύθυνος φορέας με τον οποίον υπογράφεται σύμβαση για την διάθεση της παραγωγής σε προσυμφωνημένη τιμή.
8/. Συμμετοχή του αγρότη στην τυποποίηση, ακόμα και στην εμπορεία των προιόντων που ο ίδιος παράγει έτσι ώστε να έχει κάποιο κέρδος από την προστιθέμενη αξία, αλλά και να αποφεύγεται το μεγάλο άνοιγμα της τιμής παραγωγού από αυτήν του καταναλωτή.
9/. Τεχνική υποστήριξη στον αγρότη. Το μέχρι τώρα μοντέλο που θέσπισε το καθ’ ύλη αρμόδιο υπουργείο είναι ξεπερασμένο, αναχρονιστικό και αναποτελεσματικό. Ενώ σχεδόν το σύνολο της τεχνικής υποστήριξης ασκείται από τον ιδιωτικό τομέα, ο οποίος και έχει εισάγει κάθε καινοτομία σε μηχανήματα, καλλιεργητικές τεχνικές, φυτοπροστασία, ο ιδιώτης Γεωπόνος είναι έξω από κάθε σχεδιασμό του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης. Οι διευθύνσεις γεωργίας κάθε άλλο παρά τεχνικοί σύμβουλοι του αγρότη μπορούν να θεωρηθούν.
Ένα μοντέλο αγροτικής ανάπτυξης.
Η μεικτή μορφή εκμετάλλευσης που η φυτική παραγωγή θα χρησιμοποιείται σαν ζωοτροφή για την εκτροφή ζώων είναι ένα πετυχημένο μοντέλο, άκρως ανταγωνιστικό και με ικανοποιητική οικονομική πρόσοδο, που εφαρμόζεται σε όλη την Ευρώπη. Όμως σήμερα με τις ελάχιστες ποσοστώσεις σε προιόντα γάλακτος και κρέατος που διαθέτει η περιοχή μας ελάχιστοι είναι οι τυχεροί που μπορούν να ασχοληθούν σε αυτό τον τομέα.
Η διάρθρωση της γεωργίας στην Θράκη, με την γεωγραφική της θέση, τις εδαφικές δυνατότητες, τις κλιματολογικές συνθήκες, την δημογραφική σύνθεση, και τις αγρονομικές παραμέτρους, η γεωργία και με το νέο σχεδιασμό φαίνεται ότι βάση θα έχει τις μεγάλες αροτριαίες καλλιέργειες, βαμβάκι, καλαμπόκι, τεύτλα στα αρδευόμενα και στις ξερικές εκτάσεις μαζί με τα σιτηρά και τις δασώσεις εάν συνεχισθούν, μία μεγάλη έκταση αναμένεται να καλύψει η αγρανάπαυση ή πιο απλά η εγκατάλειψη της γης. Εδώ οι όποιες δράσεις, παρεμβάσεις αλλά και προσδοκίες είναι αμφίβολες. Οι καλλιέργειες αυτές θα δώσουν περισσότερο χρόνο απασχόλησης στον αγρότη αποδίδοντας μία αμοιβή εργασίας και λιγότερο επιχειρηματικό κέρδος. Το μέγεθος της εκμετάλλευσης, ο σωστός σχεδιασμός, ο περιορισμός των δαπανών και η συμπίεση του κόστους θα ενισχύσουν το συνολικό εισόδημα. Επίσης θα καλύψουν κάποια συμμετοχή στην απόσβεση του μηχανολογικού εξοπλισμού της εκμετάλλευσης και στις διατροφικές και ενεργειακές και λοιπές ανάγκες της οικογένειας.
Από εδώ και πέρα οι ορίζοντες είναι μεν περιορισμένοι σε έκταση όχι όμως σε αριθμούς, που μπορούν να δώσουν υλοποιήσιμες προτάσεις. Αυτές είναι δραστηριότητες σε καλλιέργειες ασφαλώς με ένταση εργασία, με παραγωγή προϊόντων ποιότητας, που ζητά η αγορά και που θα βελτιώσουν την οικονομία της εκμετάλλευσης.
1/.Ξηρά όσπρια. Η καλλιέργεια τους κυριαρχούσε στα μέσα του περασμένου αιώνα μέχρι και τις 10ετίες του ’70 με ’80. Τότε με την άνοδο του βιοτικού επιπέδου και τα διατροφικά πρότυπα εκείνης της περιόδου τις υποβάθμισαν μέχρι εξαφανισμού. Σήμερα πάλι τα διατροφικά πρότυπα τα καθιστούν ακόμη πιο απαραίτητα στο τραπέζι. Οι τεχνική γνώση, η δυνατότητα, αλλά το κυριότερο η εξασφάλιση της διάθεσης κάτω από την σκέπη της τοπικής μονάδας παραγωγής και μεταποίησης είναι προκλήσεις για αναθέρμανση του ενδιαφέροντος των αγροτών. Στις ξηρικές εκτάσεις οι φακές, τα ρεβίθια και μελλοντικά ίσως κάποια άλλα προϊόντα μπορούν να γίνουν οι πιο ανταγωνιστικές καλλιέργειες, ενώ στα αρδευόμενα τα φασόλια εξασφαλίζουν πολύ καλό εισόδημα.
2/. Σπαράγγια, θεωρείται η πιο δυναμική καλλιέργεια της περιοχής, πολύ ανταγωνιστική σε ευρωπαϊκό επίπεδο δοκιμασμένη και πετυχημένη χάρις στην πρωτοπορία του συνεταιρισμού της Βύσσας και των προσπαθειών για πιστοποίηση και τυποποίηση από αυτόν του Τυχερού. Όμως ενώ τα σπαράγγια της περιοχής ανταγωνίζονται δυναμικά αυτά των άλλων χωρών κινδυνεύουν από τον εσωτερικό ανταγωνισμό με την ίδρυση σχεδόν κάθε χρόνου και νέων συνεταιρισμών. Η ύπαρξη 4 συνεταιρισμών και διαλογητηρίων σε απόσταση μικρότερη από 10 χιλιόμετρα δεν προασπίζει τα συμφέροντα των αγροτών, απλώς ικανοποιεί τις φιλοδοξίες κάποιων που θέλουν να το παίξουν πρόεδροι. Το ακόμη λυπηρό είναι ότι αυτή την κατάσταση την υποθάλπουν οι αγροτικοί φορείς και το ανέχονται οι φορείς που εγκρίνουν της αναπτυξιακές επενδύσεις πέρα από όποια σκοπιμότητα.
3/. Σκόρδα και κρεμμύδια. Τα προϊόντα αυτά από τον τόπο μας έχουν καλό όνομα στις λαχαναγορές των μεγαλουπόλεων. Μία μικρή βελτίωση στην τεχνική καλλιέργειας με παρεμβάσεις στην εκμηχάνιση της συγκομιδής, τυποποίηση δυνατότητα συντήρησης και μεγαλύτερη προβολή θα βελτιώσει πολύ την κατάσταση.
4/. Νωπά όσπρια και λαχανικά. Η προσπάθεια από τις δύο μεταποιητικές μονάδες κλείνει μία 10ετία με πολύ καλά αποτελέσματα. Στις δύο καλλιέργειες στα φασολάκια και στον αρακά θα μπορούσαν να προστεθούν και κάποιες άλλες, όπως μπάμιες, καρώτα, πιπεριές, κλπ έτσι ώστε να διευρυνθεί η γκάμα των προϊόντων προς όφελος των μεταποιητών και για νέες δυνατότητες για τους αγρότες.
5/.Αρωματικά φυτά. Είναι μερικά φυτά, όπως η ρίγανη, η μέντα, το χαμομήλι, το δεντρολίβανο, κλπ, που ευδοκιμούν στην περιοχή, έχουν αγορά στην Ελλάδα αλλά και Ευρώπη και μπορούν να καλλιεργηθούν και σε κάποια σημαντική έκταση.
Αυτές είναι μερικές από τις καλλιέργειες με καλές προοπτικές παραγωγής και διάθεσης. Εδώ μπορούν να προστεθούν και πολλές άλλες αγροτικές δραστηριότητες μικρότερης εμβέλειας και έκτασης που όμως δίνουν συμπληρωματικό εισόδημα. Όπως βιομηχανική ντομάτα, καπνά αμερικανικού τύπου, τοπικός οίνος και τσίπουρο, τοπικά τυριά, μεταξοσκώληκες, μελισσοκομία, κλπ.
Γενικά και συμπερασματικά η γεωργία θα συνεχίσει να είναι απαραίτητη για κάθε χώρα, ακόμη και εάν παράγει προιόντα ακριβότερα από αυτά που μπορούν να εισαχθούν, γιατί η διατροφική αυτάρκεια και εξάρτηση δεν μπαίνει πάντα σε αυστηρά οικονομικά πλαίσια, αλλά είναι και πολιτική επιλογή για κάθε χώρα.
Δούλιας Κώστας Γεωπόνος
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου