Σήρες ήταν το όνομα που έδιναν στην Κίνα και στους κατοίκους της οι άνθρωποι της αρχαιότητας, χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη «σήρα», που σημαίνει «μετάξι».

 

ΤΣΕ ΜΟΥΤΣΙ

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΙΟΥ (ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ)

 

ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΝΑΧΩΡΗΣΗ ΜΟΥ, ΠΕΤΑΞΕ Η ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΜΟΥ

… εκείνες τις μακρινές και μεγαλόπρεπες εποχές, εκείνες τις μακρινές περιοχές, που, για μας, περιβάλλονται ακόμα από κάποιο μυστήριο.

 

«Το μυστηριώδες μετάξι»

 

Η Κίνα ανακάλυψε πολύ νωρίς την εκτροφή του μεταξοσκώληκα, το κουβάριασμα των κουκουλιών και την ύφανση των μεταξωτών. Έλεγαν πως η σύζυγος του αυτοκράτορα Χουανγκντί επιδιδόταν η ίδια στην εκτροφή μεταξοσκωλήκων. Φυσικά, πρόκειται για ένα θρύλο, αλλά οι έρευνες των αρχαιολόγων απόδειξαν, ότι η επεξεργασία του μεταξιού ήταν από πολύν καιρό γνωστή στην Κίνα. Λείψανα κουκουλιών, που βρέθηκαν σε μια νεολιθική τοποθεσία, στο χωριό Χσιγίν, δείχνουν, ότι οι κάτοικοι της περιοχής γνώριζαν κιόλας την τέχνη της μεταξοσκωληκοτροφίας. Γλυπτά από νεφρίτη, που παριστάνουν μεταξοσκώληκες και χελωνόστρακα, πάνω στα οποία είναι χαραγμένες οι λέξεις «μεταξοσκώληκας», «μουριά» και «μετάξι», χρονολογούνται από την εποχή των Σανγκ (περίπου 19^ος-16^ος π.Χ. αιώνας).  Από εκείνη την εποχή, κομμάτια υφάσματος, που έμεινα κρεμασμένα σε μπρούτζινα αντικείμενα και σε όπλα, θαμμένα σε τάφους, αποκαλύπτουν μια τεχνική ύφανσης πολύ πολύπλοκη.

Αυτά τα υφάσματα γοήτευαν τη Δύση, που φαινόταν να μη γνωρίζει πραγματικά την καταγωγή τους, αφού ο Πλίνιος ο Αρχαίος, ο διάσημος Ρωμαίος φυσιοδίφης (23-79 μ.Χ.), έγραφε στη «Φυσική Ιστορία» του: «Οι Σήρες είναι φημισμένοι για το μαλλί του δάσους τους. Βγάζουν το χνούδι των φύλλων με νερό και υφαίνουν υπέροχα μεταξωτά, που εισάγονται σ’ όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η μεταφορά των μεταξωτών είναι μια χρονοβόρα και επικίνδυνη επιχείρηση».

Σήρες ήταν το όνομα που έδιναν στην Κίνα και στους κατοίκους της οι άνθρωποι της αρχαιότητας, χρησιμοποιώντας την ελληνική λέξη «σήρα», που σημαίνει «μετάξι». Πρώτος χρησιμοποίησε αυτή τη λέξη ο Κτησίας, πράγμα που αποδεικνύει, ότι, από τον 3^ο π.Χ. αιώνα, οι Δυτικοί γνώριζαν το μετάξι και μιλούσαν γι’ αυτό με θαυμασμό. Ήταν σίγουρα γνωστό και στην Ινδία, όπου βρίσκουμε το όνομα Σίνα, που προσδιορίζει την Κίνα, στην «Αρθαζάρτα», που γράφτηκε κατά τα βασιλεία του Καντραγκούπτα (320-315 π.Χ.).

Η «Φυσική Ιστορία» του Πλίνιου του Αρχαίου δίνει λεπτομέρειες, για την εισαγωγή του κινεζικού μεταξιού στη Δύση: «Στην αρχαία Κίνα, που ονομαζόταν Σήρες στην αρχαιότητα, οι μεταξοσκώληκες ζούσαν στα δάση. Οι μεταξωτές κλωστές συλλέγονταν από τα φύλλα των δέντρων, ρίχνονταν στο νερό  και υφαίνονταν. Έκαναν έτσι υπέροχα μεταξωτά, που εξάγονταν στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Οι πλούσιες γυναίκες φορούν ρούχα από θαυμάσιο μετάξι. Η μεταφορά του μεταξιού από την Ανατολή στη Δύση είναι μια πολύ σκληρή προσπάθεια».

Εξάλλου, η λέξη «Κίνα» πηγάζει σίγουρα από τη λέξη «Τσιν», που ήταν το όνομα μιας από τις αρχαιότερες κινέζικες δυναστείες. Τα προϊόντα του μεταξιού, που η κατασκευή τους χρονολογείται από την εποχή των Μαχόμενων Βασιλείων ((4^ος και 3^ος π.Χ. αιώνας) άρχισαν να εξάγονται προς τη Δύση, αφ’ ότου οι επικοινωνίες μεταξύ της Ασίας και τα ης Ευρώπης έγιναν πιο άνετες και πιο ασφαλείς.

 

«Γνωστοί και άγνωστοι εξερευνητές»

 

Μπορεί στ’ αλήθεια ν’ αναρωτηθεί κανείς πως γεννήθηκε ο δρόμος του μεταξιού. Πραγματικά, σε μια περιοχή που οι δρόμοι δεν διαμορφώνονταν παρά με το αδιάκοπο πέρασμα των ανθρώπων και καραβανιών, πως μπόρεσε να δημιουργηθεί αυτός ο άξονας, που έχει μήκος 7.000 χιλιομέτρων, που διασχίζει ερήμους, στέπες, ψηλά βουνά και πολυάριθμες χώρες; Όλους αυτούς τους πρωτοπόρους που μας τους θυμίζουν πήλινα αγαλματάκια, καβαλάρηδες και καμηλιέρηδες, που τους βλέπουμε στα μουσεία, κανένα βιβλίο, κανένα κείμενο δεν τους αναφέρει ποτέ. Κι όμως, πρέπει να τους αποδώσουμε τιμές.

Άλλοι, αντίθετα, χάρη στον ιδιαίτερο ιστορικό ρόλο τους, βγήκαν από την ανωνυμία.

Μια αποστολή για λογαριασμό των Χαν της δύσης, στα 138 π.Χ., από τον Τσανγκ Τσιάν, ο οποίος έμαθε πολλά, πάνω σ’ όλους τους τομείς, για τις δυτικές χώρες κι ότι άκουσε για την Περσία, για την Αραβία και για τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία … επιχείρησε στα 119 π.Χ. ένα δεύτερο ταξίδι, αυτή τη φορά με συνοδεία τριακοσίων και πλέον ανδρών και με άλογα φορτωμένα με χρυσάφι και μεταξωτά, με διάφορα εμπορεύματα και μ’ ένα κοπάδι από 10.000 κεφάλια (πρόβατα και αγελάδες), για τη διατροφή αυτού του πελώριου καραβανιού.

Οι δυο αποστολές υποχρεώθηκαν ν’ ακολουθήσουν στ’ ανατολικά το πιο τραχύ και πιο επικίνδυνο τμήμα. Αλλά ο Τσανγκ Τσιάν χάραξε αυτό το δρόμο για τους Χαν, αποκαθιστώντας την επικοινωνία μεταξύ του λεκανοπεδίου του Κίτρινου Ποταμού και της Μεσογείου. Από τότε, έστελναν τακτικά αγγελιοφόρους στον έξω κόσμο, που τους έβρισκε κανείς στο Ιράν, στο Ιράκ, στην Ινδία και στο Πακιστάν. Τα μακρύτερα ταξίδια διαρκούσαν 8 ως 9 χρόνια και τα συντομότερα 3 ως 5 χρόνια. Λέγεται πως, όταν αυτοί οι αγγελιοφόροι έφτασαν στην Περσία, ο βασιλιάς τους έστειλε στα σύνορα 20.000 ιππείς, για να τους υποδεχτούν και να τους συνοδεύσουν ως την πρωτεύουσά τους. Στις πόλεις όπου περνούσαν, οι κάτοικοι συγκεντρώνονταν για να τους δουν. Εξάλλου, έμποροι και πρεσβευτές από τη Δύση συρρέανε στην Κίνα, δίνοντας ζωή σ’ αυτόν τον άξονα όσο ποτέ άλλοτε.

Στα 60 π.Χ., όταν οι Χαν νίκησαν τους Χσιονγκνού και ίδρυσαν την πρωτεύουσα του νέου προτεκτοράτου τους στο Βουλέϊ (το σημερινό Λουντάι του Χσιντζιάννγκ), ο δρόμος έγινε πιο ασφαλής. Και δεν μπορούσε παρά να θεωρηθεί σαν η μοναδική αρτηρία, που επέτρεπε τις ανταλλαγές μεταξύ της Ανατολής και της Δύσης.

 

 

ΧΣΙΑΝ, ΑΦΕΤΗΡΙΑ ΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΟΥ ΜΕΤΑΞΙΟΥ

«Το μετάξι, σύμβολο ενός πολιτισμού»

 

Στη Ρώμη έλεγαν πως μια μέρα ο αυτοκράτορας Καίσαρας εμφανίστηκε σε μια παράσταση, ντυμένος μ’ ένα πολυτελέστατο χιτώνα. Τράβηξε πάνω του όλες τις ματιές κι όταν οι άρχοντες κι οι πλούσιοι έμαθαν, ότι αυτό το θαυμάσιο ύφασμα προερχόταν από τη χώρα των Σήρων, θέλησαν όλοι να το προμηθευτούν. Το μετάξι πουλήθηκε τότε όσο και το χρυσάφι. «Το μετάξι είναι λεπτό σαν ιστός αράχνης και λάμπει σαν τα πέταλα πολύχρωμων λουλουδιών …» Από 2000 χρόνια και πλέον, αυτό το πολύτιμο ύφασμα γοητεύει τη Δύση κι έγινε το σύμβολο του εξευγενισμού του κινεζικού πολιτισμού.

…επικοινωνίες, οικονομικές και πνευματικές ανταλλαγές …

 

 

«Καμήλες και οδηγοί καραβανιών»

 

Όλοι γνωρίζουν τα χαρίσματα αυτού του ζώου, που είναι η πραότητα και η αντοχή. Ξέρουμε λιγότερο πόσο αφοσιωμένο είναι στα παιδιά του. Μου είπαν, παραδείγματος χάρη, αν μια καμήλα γεννήσει κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού,  πρέπει να την αφήσουν να κουβαλήσει το μικρό της στη ράχη της. Διαφορετικά, θ’ αρνηθεί να προχωρήσει. Κι αν το παιδί της πεθάνει, θα εξακολουθήσει να το κουβαλάει, ως τη στιγμή που θ’ αρχίσει η αποσύνθεση. Μόνο τότε θ’ αποφασίσει να το εγκαταλείψει στην έρημο.

Οι οδηγοί των καραβανιών γνωρίζουν καλά αυτές τις λεπτομέρειες.