η βιομηχανία του πολιτισμού που καταργεί τα σύνορα και η συνδιαλλαγή του τοπικού με το παγκόσμιο
«Παγκοσμιοποίηση σημαίνει την ορατή ήδη κατάργηση των συνόρων, σε καθημερινή βάση, στις διάφορες πλευρές της, δηλαδή την οικονομία, την πληροφόρηση, την οικολογία, την τεχνολογία, τις διαπολιτισμικές συγκρούσεις και την κοινωνία των πολιτών, και μέσω αυτής συμβαίνει κάτι που είναι την ίδια στιγμή οικείο και ασύλληπτο, δύσκολα αναγνωρίσιμο, το οποίο όμως αλλάζει με βίαιο τρόπο εκ βάθρων την καθημερινότητα και επιβάλλει τις δικές του ερμηνείες και απαντήσεις.
»Χρήματα, τεχνολογίες, προϊόντα, πληροφορίες, ακόμα και δηλητήρια «υπερπηδούν» τα σύνορα, σαν αυτά να μην υπήρχαν. Ακόμα και αντικείμενα, άνθρωποι και ιδέες που οι κυβερνήσεις θα προτιμούσαν να μείνουν εκτός χώρας (ναρκωτικά, παράνομοι μετανάστες, κριτική στην καταστρατήγηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων) βρίσκουν το δρόμο τους», υπογραμμίζει ο Ούλριχ Μπεκ στο βιβλίο του «Τι είναι παγκοσμιοποίηση».
Όπως επισημαίνει στο βιβλίο του «Η πολιτιστική αυτονομία στις παγκόσμιες επικοινωνίες» ο Cees J.Hamelink, «η προσπάθεια πολιτιστικού επηρεασμού αποτελεί τώρα κύριο γνώρισμα της στρατιωτικής, πολιτικής και οικονομικής επέκτασης των δυτικών βιομηχανικών κρατών. Η σύγχρονη τεχνολογία των επικοινωνιών προσφέρεται στον κόσμο με την υπόσχεση ότι η ύπαρξη και έκφραση της πολιτιστικής πολυμορφίας θα είναι πια οριστικά εξασφαλισμένη. Στην πραγματικότητα, όμως, όλες οι μαρτυρίες συνηγορούν για το ότι μια κεντρικά ελεγχόμενη τεχνολογία έχει γίνει το μέσο, με το οποίο μεθοδεύεται η καταστροφή της πολιτιστικής πολυμορφίας και η αντικατάστασή της από ένα και μοναδικό παγκόσμιο πολιτιστικό σύστημα».
Αιχμή της πολιτιστικής παγκοσμιοποίησης είναι η πολιτιστική βιομηχανία, η βιομηχανία του θεάματος, η οποία παρακάμπτει και καταργεί τα σύνορα, τα οποία αποκτούν διαρκώς έναν συμβολικό χαρακτήρα στο πλαίσιο ενός βαθμιαία ομογενοποιημένου πολιτιστικά κόσμου, με την προώθηση κοινών καταναλωτικών αξιών, προτύπων και συμπεριφορών.
Σε μια ενδιαφέρουσα προσέγγισή του ο συμπατριώτης μας από τη Νέα Ορεστιάδα καθηγητής στο Ohio State University κ. Γεώργιος Αναγνώστου με αφορμή τη μεγάλη επιτυχία της Νιας Βαρντάλος με την ταινία «Γάμος α λα Ελληνικά» αναφέρεται στο θέμα της νέας πολιτιστικής πραγματικότητας και πως μέσω αυτής της εθνοτικής εμπειρίας, που συνιστά το στόρι της ταινίας, μπορούμε να φτάσουμε σε μια «μετάφραση του ελληνικού στις νέες συνθήκες».
«Ο «Γάμος α λα ελληνικά» έμμεσα μας προκαλεί να θεωρήσουμε την ελληνοαμερικανική εμπειρία σαν μια πολυσχιδή ιστορική συνάντηση όπου ελληνικοί φορείς διαπραγματεύονται τη θέση τους στην κοινωνία με μια ηγεμονική πολιτιστική πλειοψηφία. Αυτή η διαπραγμάτευση είναι ιδιαίτερα δύσκολη και κοπιώδης αν αναλογιστούμε τα παρακάτω: ο αγώνας λαμβάνει χώρα στο γήπεδο της δεύτερης˙ μια μεγάλη μερίδα Ελλήνων θέλει να τοποθετηθεί, κοινωνικά, πολιτικά και οικονομικά, σαν ίση προς ίσον με τους Αμερικανούς και συγχρόνως να μην αποκοπεί με το συχνά μειοδοτικά προσδιορισμένο ελληνικό.
»Η απρόσμενη επιτυχία της ταινίας έχει ήδη φέρει στην επιφάνεια μια εθνοτική αυτοπεποίθηση ότι μια ως τώρα πολιτιστική μειονότητα μπορεί να εξελιχθεί σε ενεργό παράγοντα πολιτιστικής παραγωγής. Η υψηλά ιστάμενη ελίτ αφομοιωμένων Ελληνοαμερικανών ήδη έχει αρχίσει διεργασίες για τη συστηματική προώθηση πολιτιστικών προϊόντων με ελληνικό θέμα στην αμερικανική και επομένως στην παγκόσμια αγορά.
»… η μεγάλη σημασία της ταινίας είναι στο ότι στρέφει την προσοχή μας σε ένα παγκόσμιο πολιτιστικό γίγνεσθαι, όπου το ελληνικό λειτουργεί σαν ένας υπολογίσιμος παίκτης μέσα στη νέα τάξη πραγμάτων. Η ταινία, με λίγα λόγια, ανακοινώνει μια ιστορική στιγμή και έμμεσα μας προσκαλεί σε μια ανοιχτή προβληματική και πρακτική με κεντρικό άξονα την παγκόσμια εμβέλεια της ελληνικής (διασπορικής ή μη) πολιτιστικής παραγωγής. Είναι καιρός λοιπόν όλοι οι ενδιαφερόμενοι φορείς να ακονίσουν τα πολιτιστικά τους μαχαίρια ώστε να συμβάλουν σε μια πολλαπλότητα στρατηγικών παρεμβάσεων και διαδόσεων «μεταφράσεων» του ελληνικού αν δεν θέλουμε να μείνουμε απ’ έξω από τη νέα πολιτιστική πραγματικότητα που είναι κιόλας εδώ», τονίζει χαρακτηριστικά ο κ. Γεώργιος Αναγνώστου.
Σε μια παλαιότερη συνομιλία μας για το μεγάλο αυτό θέμα της παγκοσμιοποίησης και της ανάγκης διαλόγου γύρω από αυτό, είχε να μας καταθέσει ενδιαφέρουσες απόψεις, οι οποίες χρήζουν ιδιαίτερης ανάλυσης στο εσωτερικό ειδικά των μικρών τοπικών κοινωνιών και ίσως να αποτελούν ένα από τα κλειδιά ερμηνείας της νέας πραγματικότητας, στην οποία βιαίως ενσωματώνονται και βρίσκονται σε μια διαρκή σύγκρουση και διαπραγμάτευση με κύριο χαρακτηριστικό την τοπικότητα και γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο το τοπικό αποκτά μια νέα υπογράμμιση, αξία και επικαιρότητα.
Ο κ. Γεώργιος Αναγνώστου μας δίνει τη δική του ερμηνεία και άποψη υποστηρίζονται τα ακόλουθα:
«… Παρότι νομίζουμε ότι είναι ένα πρόσφατο θέμα, αυτό σαν μια διακίνηση ατόμων, ιδεών, πολιτιστικών μορφών, οικονομικών πρακτικών, λαμβάνει χώρα εδώ και πολλά χρόνια αλλά πλέον έχει πάρει τεράστιες διαστάσεις λόγω της μεγάλης ανάπτυξης των τεχνολογιών, οπότε η παγκοσμιοποίηση πλέον, σαν μια διακίνηση ιδεών και πολιτιστικών μορφών είναι μαζί μας. Κι επειδή η διακίνηση αυτή ξεκινά από κάποιες χώρες, οι οποίες είναι οικονομικά και πολιτιστικά πιο δυνατές από άλλες, υπάρχει μια αίσθηση ότι το τοπικό πάντοτε απειλείται μέσα από την εισροή διαφόρων ξένων προτύπων. Οπότε είναι πολύ βασικό πρόβλημα, πως δηλαδή, το τοπικό επιδρά, συνδιαλέγεται, προσπαθεί να επιβιώσει, όταν έρχεται αντιμέτωπο με την παγκοσμιοποίηση.
» … οι παραδοσιακές κοινωνίες αντιδρούν στην παγκοσμιοποίηση. Σε ένα επίπεδο και σε μια ακραία μορφή κάποια παραδοσιακή κοινωνία αισθάνεται ότι απειλείται απ’ αυτή τη μαζική εισροή ξένων προτύπων και στρέφεται προς τον εαυτό της. Έχουμε, δηλαδή έναν εσωστρεφή προσανατολισμό όπου κάθε ξένο απορρίπτεται λόγω κυρίως φόβου και, ίσως θα λέγαμε, μη κατανόησης. Οπότε η παραδοσιακή μορφή γίνεται πλέον ο άξονας γύρω από τον οποίο η παραδοσιακή κοινωνία ορίζει τον εαυτό της και προσπαθεί με κάθε τρόπο να αρπαχτεί. Να αρπαχτεί, τρόπος του λέγειν, απ’ αυτό τον τρόπο ζωής που ξέρει, να στηριχτεί και να βγάλει τα νοήματά της και να επιβιώσει μέσα σ’ αυτό το παγκόσμιο πλαίσιο.
»Αν το παραδοσιακό παλιά ήταν κάτι που το παίρναμε ως δεδομένο και το αναπαρήγαμε χωρίς να σκεφτούμε συνειδητά το τι αναπαράγουμε, το αναπαραγάγαμε επειδή έτσι το ήθελαν οι γονείς μας ή έτσι το ήθελε η κοινωνία μας, και το εσωτερικεύαμε πολύ μικροί και υπήρχε μια επανακυκλοφορία αυτών των μορφών, τώρα ερχόμαστε προς το παραδοσιακό και σκεφτόμαστε συνειδητά, ποια είναι η σχέση μας με το παραδοσιακό. Αρχίζουμε και σκεπτόμαστε. Αρχίζουμε, πλέον, να έχουμε μια συνειδητή αντιμετώπιση μαζί του. Σ’ αυτό το σημείο θα έλεγα ότι έχουμε μια επιλεκτική συνομιλία και αρχίζουμε να μπαίνουμε σε μια φάση και διαλέγουμε, επιλέγουμε το τι ακριβώς θα θέλαμε να απορροφήσουμε, το τι θα θέλαμε να κρατήσουμε και ίσως το τι θα θέλαμε να αφήσουμε στην άκρη, γιατί αυτό που αφήνουμε στην άκρη δεν είναι πλέον λειτουργικό στα σημερινά οικονομικά πλαίσια.
»Το τοπικό φυσικά είναι το δοκιμασμένο. Το τοπικό είναι κάτι το οποίο έχει δοκιμάσει ο χρόνος, είναι κάτι το οποίο αποτελεί τον πυρήνα στο πως ταυτίζεται μια τοπική κοινωνία, ποιες είναι οι αξίες της. Με άλλα λόγια το τοπικό είναι ένα οξυγόνο, πολιτιστικό – κοινωνικό – οικονομικό – διοικητικό, ένας τρόπος ζωής ενός είδους. Είναι ένα οξυγόνο για μια τοπική κοινωνία και οι άνθρωποι, οι πολίτες δεν δένονται με το τοπικό με ποικίλες, πολυδιάστατες μορφές και δεν είναι διατιθέμενοι και θα έλεγα δεν είναι, δεν θα ήθελαν να αποδεχθούν παθητικά το παγκόσμιο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου