Η ΝΙΟΒΗ ΘΡΗΝΟΥΣΕ ΓΙΑ ΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Pervin Erbil

Η Νιόβη θρηνούσε

για τη Μικρά Ασία

Όταν καταργήσαμε την οθωμανική δυναστεία και εγκαθιδρύσαμε τη Δημοκρατία, σχεδόν πριν από τρία τέταρτα του αιώνα, προσθέσαμε πολλά ψέματα στα θεμέλια του οικοδομήματος που λέγεται πολιτική. Έτσι, η πολιτική αναπτύχθηκε σε αυτή τη χώρα πάνω σε ψέματα.

Εκείνοι που κατέφυγαν στα ψεύδη γνώριζαν ότι δεν μπορούσαν να προχωρήσουν με την αλήθεια και την ωμή πραγματικότητα. Έτσι, προκειμένου να εξυψωθούν οι κοινωνίες και τα άτομα πρέπει να διαδοθεί η γνώση, η οποία εμπεριέχει την ακριβή αλήθεια και την αντικειμενική πραγματικότητα, καθώς, επίσης, να γίνει συνείδηση όλων η υπεροχή της αλήθειας και της αντικειμενικότητας. Ο βασικός προβληματισμός όμως των ιδρυτών δεν ήταν η ανάπτυξη των ατόμων και γενικά του κοινωνικού συνόλου, αλλά η ανόρθωση του κράτους με βασικό προσανατολισμό την προστασία συμφερόντων μιας χούφτας επίλεκτων ανθρώπων. Η ανάπτυξη του κράτους-ταμπού και η αφομοίωση αυτής της κατάστασης από το κοινωνικό σύνολο, εξαρτιόταν από τη διαστρέβλωση της πραγματικότητας και την απόκρυψη της αλήθειας. Γι’ αυτόν τον λόγο απαγόρευσαν την αλήθεια. Έκλεισαν για τους ερευνητές τόσο τα αρχεία της οθωμανικής περιόδου όσο και τα αρχεία του Υπουργείου Οικονομιών της Δημοκρατίας. Απειλήθηκαν και τιμωρήθηκαν εκείνοι που επιχείρησαν να προσεγγίσουν την αλήθεια από διαφορετικές πηγές και να μοιραστούν με το κοινωνικό σύνολο τις γνώσεις που αποκόμισαν. Θέλησαν να μονοπωλήσουν το δικαίωμα παραγωγής γνώσης, γιατί είχαν πλήρη συναίσθηση ότι η γνώση είναι μια πηγή δύναμης που αποδεσμεύει και απελευθερώνει αυτόν που την κατέχει. Οι στρεβλές γνώσεις που παρήγαγαν εμφυτεύτηκαν υποδόρια και με ωμότητα στον λαό με τη χρήση όλων των μέσων επικοινωνίας. Με τον τρόπο αυτό μετέδωσαν στον λαό γνώσεις μη ανταποκρινόμενες στην πραγματικότητα και κατάφεραν να δημιουργήσουν λανθασμένη και καταστροφική ιστορική συνείδηση στο κοινωνικό σύνολο.

Η κοινωνία βάδιζε σε μια τεχνητή κοίτη που κατασκεύασαν οι κυρίαρχες δυνάμεις. Στο τέλος όμως αναπόφευκτα η κοινωνία θα έμπαινε κάποτε στη φυσική της κοίτη. Γιατί θα ξεσκεπαζόταν η αλήθεια του παρελθόντος, που ήταν καλυμμένη με ψεύδη και φούμο. Δεν ήταν δυνατόν οι πολίτες μιας χώρας στην οποία τα κοινωνικά, ψυχολογικά, οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά προβλήματα είναι βουνό να μη στραφούν στο χθες για να κατανοήσουν το σήμερα. Η επίσημη ιστορία, που δεν ήταν αποκαλυπτική ούτε για το χθες ούτε για το σήμερα, ήταν μοιραίο να τοποθετηθεί στα σκονισμένα ράφια της ιστορίας, εκεί όπου ανήκει. Η κοινωνία διψούσε να μάθει την αλήθεια και ήταν υποχρεωμένη να την κατακτήσει, για να απελευθερωθεί. Άρχισε μια νέα περίοδος κατά την οποία οι άνθρωποι κυνηγούσαν την αλήθεια.

Η Μικρά Ασία δεν υπήρξε ποτέ, σε καμιά ιστορική περίοδο απομονωμένη και αποκομμένη από το περιβάλλον της. Αντίθετα, μάλιστα, βίωσε από τους αρχαιοτάτους χρόνους μέχρι σήμερα μια θεαματική πολιτική και πολιτιστική ανταλλαγή. Αυτό της προσέφερε τη δυνατότητα να δημιουργήσει κατά  διαστήματα ένα διαφορετικό και ανεπτυγμένο πολιτιστικό περιβάλλον. Επηρέασε το περιβάλλον της και επηρεάστηκε από αυτό. Τις επιρροές αυτές τις διαπιστώνουμε από τα ερείπια και τα αρχαιολογικά ευρήματα  που ανάγονται στην εποχή πριν από την ανακάλυψη της γραφής και από τις μετέπειτα γραπτές μαρτυρίες. Ένα μέρος αυτών των εγγράφων που διαφωτίζουν το κοντινό και μακρινό παρελθόν βρίσκεται κρυμμένο στα αρχεία, στις μη επίσημες τοπικές πηγές, ενώ ένα άλλο μέρος στο αρχείο των χωρών που τελούν σε σχέση αλληλεπίδρασης με τη Μικρά Ασία. Οι γνώσει που αποκτώνται από τα ιστορικά έγγραφα και τις πηγές που βρίσκονται πέρα από τα σύνορα της χώρας βρίσκουν τρόπο και εισέρχονται στο εσωτερικό, παρ’ όλες τις προσπάθειες για να τεθούν εμπόδια στη διακίνησή τους. Αυτές οι διαρροές αποτελούν τον βασικό τρόπο διακίνησης των μη επίσημων πηγών, που προσελκύουν καθημερινά μεγαλύτερο ενδιαφέρον.

Από τα ποτάμια των γνώσεων που σχηματίστηκαν σταλιά σταλιά από τις μη επίσημες πηγές και τις διαρροές από το εξωτερικό σχηματίστηκε με χιλιάδες πινελιές ένας πανοραμικός πίνακας, ο οποίος απεικονίζει την ιστορική εξέλιξη της Μικράς Ασίας.

Κατά τη διάρκεια της πορείας μας μας δόθηκε η ευκαιρία να παρακολουθήσουμε τις συνθήκες ίδρυσης του οθωμανικού καθεστώτος, που θέσπισε ως πολιτική πρακτική του, μετά το 1914, τον εκτοπισμό των μη μουσουλμάνων πολιτών.

Για να συλλάβει, λοιπόν, κανείς το ιστορικό υπόβαθρο του εκτοπισμού που συνέβη μετά το 1914 έπρεπε να συγκεντρώσει ένα προς ένα όλα τα κομμάτια αυτών των ιστορικών γεγονότων, όλους αυτούς τους παράγοντες και τις καταστάσεις. Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να συγκεντρώσει, μέσα στο πνεύμα της ιστορικής διάστασής τους, όλα τα γεγονότα, τα περιστατικά και τα φαινόμενα που προαναφέραμε, τα οποία αφορούν τον εκτοπισμό των Ελλήνων.

TO TEHCIR

(ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΣ, ΕΚΠΑΤΡΙΣΜΟΣ, ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΥΣΗ)

ΚΑΙ Η ΑΝΑΤΟΜΙΑ ΤΟΥ

Η λέξη tehcir σημαίνει εξαναγκασμός σε μετανάστευση, μετοικεσία. Βεβαία, σε ορισμένα λεξικά η λέξη αυτή αποδίδεται και ως γενοκτονία. Αναμφισβήτητα, αυτό που συνέβη στη Μικρά Ασία ήταν μια από τις χειρότερες γενοκτονίες που γνώρισε η ανθρωπότητα. Γιατί στην κοιτίδα αυτή του ελληνισμού διαπράχθηκε ένας μεθοδικός αφανισμός μιας εθνικής, θρησκευτικής ομάδας με μαζικές εκτοπίσεις, με την παρεμπόδιση αναπαραγωγής των μελών της, την εξασθένιση των κοινωνικών, πολιτικών, θρησκευτικών και πνευματικών θεσμών και την καταστροφή των αρχείων και μνημείων των καταδιωκόμενων Ελλήνων. Εμείς προτιμήσαμε να αποδίδουμε τον όρο «εκτοπισμό» ως «εξαναγκασμό σε μετανάστευση».

Οι Χετταίοι, οι Ασσύριοι, και οι Πέρσες ανακάλυψαν πολύ νωρίς ότι, αν αποκόψεις τους ανθρώπους από το παρελθόν τους, που διαμορφώνει την προσωπικότητα και την ταυτότητά τους, τους απομακρύνεις από την πατρίδα τους και τους εγκαταλείψεις νηστικούς και διψασμένους στη μέση μιας στέπας σαν πεντάρφανα παιδιά, μετά μάλιστα από ένα πολυήμερο, εξοντωτικό ταξίδι, τους προκαλείς ανεξίτηλο πόνο και ανοίγεις βαθιές πληγές στις ψυχές τους.

Ο εκπατρισμός ή εκτοπισμός είναι η βαρύτερη τιμωρία που μπορεί να επιβληθείς στους ανθρώπους.

… ο εκτοπισμός, δηλαδή η βίαιη, αναγκαστική μετανάστευση, δεν είναι μόνο πολιτική επιλογή που εφαρμόζεται έναντι των λαών και των κοινωνιών με σκοπό την τιμωρία. Είναι ταυτόχρονα και πολιτική εποικισμού που εφαρμόζεται για διάφορους πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους.

… ο εκτοπισμός ή εκπατρισμός – είτε για λόγους τιμωρίας, είτε για πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς- έχει μια αμετάβλητη ουσία. Και αυτή είναι απάνθρωπη πλευρά του. Γιατί ο εκτοπισμός «είναι η βίαιη απομάκρυνση του ανθρώπου από τα εδάφη που έζησε, από το συγκεκριμένο χρονικό διάστημα που βίωσε, από τους στόχους και τις επιθυμίες του, από τα αγαπημένα του χρώματα και αρώματα και η καταδίκη του να ζήσει σε έναν ξένον τόπο μια άγνωστη ζωή και επιπλέον κάτω από άθλιες συνθήκες».

Ο Πολωνός συγγραφέας Witold Gombrowitz, παρομοιάζοντας τον εκτοπισμό με νεκροταφείο, επισημαίνει με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την απάνθρωπη πλευρά αυτού του γεγονότος, αφού ταυτίζει την πράξη αυτή με τον θάνατο ή με τον σφετερισμό της ζωής ενός ατόμου από κάποιους άλλους.

Μια άλλη αντίσταση εναντίον του εκπατρισμού εκείνου που εξαναγκάστηκε να μεταναστεύσει είναι ο διαρκείς δεσμός και η νοσταλγία για το παρελθόν που βίαια αρπάχτηκε από τα χέρια του, το οποίο προσπαθεί με αποφασιστικό τρόπο να προστατεύσει και να το μεταλαμπαδεύσει στις επόμενες γενιές. Γι’ αυτόν τον λόγο περιστρέφεται με ερωτικό πάθος, χωρίς την παραμικρή κόπωση, γύρω από τη δίνη μιας ανείπωτης νοσταλγίας.

ΟΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟΥ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ

ΣΤΟΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΙΚΟ ΛΑΟ ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

Η Μικρά Ασία έχασε τον ελληνικό και τον αρμενικό πληθυσμό της. Αυτό αναμφισβήτητα σήμαινε ότι πολλοί θα αποκτούσαν μεγάλα κέρδη χτίζοντας την προσωπική τους ανέλιξη πάνω στις περιουσίες όσων εξαναγκάστηκαν να φύγουν, αφού οι περιουσίες θα άλλαζαν χέρια.

1.   Οι περιουσίες εκείνων που έφυγαν

2.   Ποιοι καρπώθηκαν τα αγαθά των Ελλήνων

… πόσο διαδεδομένη είναι σε όλη τη χώρα η τάση για καταστροφή παρά για δημιουργία.

Η επιθυμία να αρπάξουν με την πρώτη ευκαιρία και με εύκολο τρόπο όλα όσα οι άλλοι απέκτησαν με κόπο και ιδρώτα έχει χαραχτεί τόσο βαθιά και ανεξίτηλα στο πνεύμα της κοινωνίας, που λες και μεταβιβάζεται σιωπηρά μια γενετική ιδιότητα από γενιά σε γενιά.

3.      Οι απώλειες που προέκυψαν από τον εκπατρισμό

Στον οικολογικό τομέα

Ο ηλικιωμένος σοφός λέει ότι «το προϊόν είναι πολύτιμο δίπλα στον ιδιοκτήτη του. Ο ιδιοκτήτης φροντίζει το προϊόν του και το προϊόν του εκείνον. Το έτοιμο προϊόν δεν έχει αξία».

Στον πολιτικό τομέα

Η εμπειρία, η γνώση και η ικανότητα είναι αρετές που τις κερδίζει κανείς με την υπομονή, την αυτοθυσία και την εργασία. Εάν δεν έχετε τη συνήθεια της υπομονής, το πάθος για την εργασία και την αυτοθυσία και προσπαθείτε να φτάσετε κάπου με τη συναίνεση και τη φιλανθρωπία κάποιου, τότε θα μείνετε παντού ευνουχισμένοι, στερημένοι γνώσεων, εμπειρίας και ικανοτήτων και αναπόφευκτα θα συνθλίβεστε από το βάρος εκείνων που σας ευεργέτησαν.

*

*   *

… η βίαιη εκκαθάριση είχε για τους λαούς κυρίως της Μικράς Ασίας μια οδυνηρή συνέπεια: τραυμάτισε βαρύτατα το κλίμα ανοχής που είχε διαμορφωθεί σε ένα χρονικό διάστημα χιλιάδων ετών στον μικρασιατικό χώρο, το οποίο κληροδοτούνταν από γενιά σε γενιά. Αυτό το κλίμα ανοχής αποτελούσε τη βασική πηγή από την οποία αντλούνταν ο πολιτιστικός πλούτος της Μικράς Ασίας.

ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

ΤΩΝ ΛΑΩΝ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ ΠΡΙΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΤΟΠΙΣΜΟ

1.      Ελληνικά ίχνη στον πολιτισμό της Μικράς Ασίας

Ένα οθωμανικό ρητό διατυμπανίζει ότι στη Μικρά Ασία ζούσαν εβδομήντα δύο έθνη. Η ελληνική κοινότητα κατέχει μια από τις πρώτες θέσεις μεταξύ των δημιουργών των πιο παλιών και ανεπτυγμένων πολιτισμών αυτών των εβδομήντα δύο εθνών.

Παρά του ότι οι Έλληνες από δημογραφική άποψη είναι σήμερα ανύπαρκτοι στη Μικρά Ασία, η επιβίωση των ευρύτατα διαδεδομένων πολιτιστικών τους στοιχείων στον υφιστάμενο πολιτισμό αποκαλύπτει  αφενός μεν τη δύναμη και την επιρροή του ελληνικού πολιτισμού αφετέρου δε τον ρόλο που έπαιξε σε μια διαμορφωμένη ήδη δομή, έστω και αν καταβάλλονται τεράστιες προσπάθειες απόκρυψης του ρόλου αυτού. Οι περισσότερες από χίλιες λέξεις που χρησιμοποιούμε καθημερινά στη γλώσσα μας δεν αποτελούν μόνο ένα γλωσσικό δάνειο της τουρκικής γλώσσας από την ελληνική. Αποτελούν ταυτόχρονα και ένα αποδεικτικό στοιχείο  του δανεισμού των υλικών και πνευματικών πολιτιστικών αγαθών που σημαίνουν.