ΤΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΤΟΥ "ΒΟΡΕΑ" ΓΙΑ ΤΟΝ ΓΕΩΡΓΙΟ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟ-ΕΡΕΥΝΑ ,ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ ΠΑΠΑΘΑΝΑΚΗ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ  ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ / GUNARO

Ο ζωγράφος της χρωματικής μαγείας

Έρευνα –Επιμέλεια : Σταύρος Παπαθανάκης

«Ο ζωγράφος της χρωματικής μαγείας» ήταν ο τίτλος που υιοθετήσαμε και ανήκει στον τεχνοκριτικό Γ.Θ. Βαφόπουλο που τον χρησιμοποίησε τον Δεκέμβριο του 1979 σε ένα κριτικό σημείωμά του, το οποίο παραθέτουμε στη συνέχεια του αφιερώματός μας καθώς απηχεί «έναν ιδιότυπο τρόπο τόσο στη σύνθεση του χρωματικού φόντου και περιγραμμάτων μορφών ή στη σύνθεση απρόοπτων θεμάτων, όσο και στο φωτισμό των αντικειμένων του. «Είναι τα στοιχεία που θα σφραγίζουν το έργο του, κάνοντάς το αναγνωρίσιμο ως σήμερα και σε ευρύτερο, μη ειδικό κοινό», υπογραμμίζει η κριτικός τέχνης και αναπληρώτρια καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ματούλα Σκαλτσά.

Δεν είναι η πρώτη φορά που αναφερόμαστε σ’ αυτό τον μεγάλο Έλληνα, τον Θρακικής καταγωγής, από τη Σωζόπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας (Σωζόπολη Ανατολικής Ρωμυλίας, 1889 –Αθήνα, 1977) ζωγράφο. Το κάναμε από το πρώτο τεύχος μας με τον ευρηματικό τίτλο για το κεντρικό αφιέρωμά μας, «ΠΑΜΕ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ …ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗ ΘΡΑΚΗ!!!». Για να φτάσουμε σ’ αυτή την παρουσίαση είχε προηγηθεί πολυετής έρευνα και αλλεπάλληλες επισκέψεις στο Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου στο Δήμο Ζωγράφου. Οι φιγούρες του ήταν ωστόσο αναγνωρίσιμες πριν καν προσεγγίσω την προσωπικότητα του καλλιτέχνη και το έργο του. Πολύ περισσότερο οικεία για όλους μας είναι η φιγούρα του Έλληνα στρατιώτη που είναι υπό την προστασία της Παναγίας καθώς αυτή αποτελεί το εορταστικό ντεκόρ των σχολικών εκδηλώσεων για την 28^η Οκτωβρίου.

Η συμπλήρωση των τριάντα (30) χρόνων (1977-2007) από τον θάνατό του ήταν ένα από τα ορόσημα –σταθμός που μας οδήγησαν στην ανάληψη της πρωτοβουλίας του «Βορέα» για την ανακήρυξη του 2007 ΩΣ ΕΤΟΣ ΤΗΣ ΘΡΑΚΙΚΗΣ ΔΙΑΣΠΟΡΑΣ. Δυστυχώς δεν ευοδώθηκε μια σημαντική πρωτοβουλία του προέδρου της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ροδόπης –Έβρου κ. Γεωργίου Μηνόπουλου για την πραγματοποίηση μιας τιμητικής εκδήλωσης και μάλιστα στην παλιά αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Αθηναίων, την οποία φιλοτέχνησε με τοιχογραφίες συνολικής έκτασης 113 τετραγωνικών μέτρων όπου παρουσιάζονται οι μύθοι και τα ιστορικά γεγονότα που είναι ταυτισμένα με την πόλη των Αθηνών. Θα πρέπει όμως να επιμείνουμε σ’ αυτήν. Το 2009 συμπληρώνονται 70 χρόνια από την ολοκλήρωση του έργο υ. Με μια λαμπρή τελετή στην παλιά αίθουσα συνεδριάσεων, που τώρα έχει τη λειτουργία και την αξία ενός μουσειακού χώρου για το Δήμο Αθηναίων ενώ με εντολή του δημάρχου κ. Νικήτα Κακλαμάνη όλοι οι επίσημοι προσκεκλημένοι και επισκέπτες ξεναγούνται σ’ αυτήν και ενημερώνονται τόσο για τον δημιουργό όσο και για θέματα που διαπραγματεύεται, θα υπογραμμιστούν οι ιδιαίτεροι δεσμοί της Θράκης με την Αθήνα από τα μυθολογικά χρόνια και ταυτόχρονα να αποτελεί το κορυφαίο πολιτιστικό γεγονός για το Παγκόσμιο Συνέδριο Θρακών στην Κομοτηνή με την διοργάνωση μιας τιμητικής επετειακής έκθεσης. Προς αυτήν την κατεύθυνση μπορούν να συνεργαστούν με τρόπο εποικοδομητικό η Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ροδόπης -Έβρου, η Νομαρχία Ροδόπης, ο Δήμος Κομοτηναίων και ο Δήμος Αθηναίων.

Είμαι ευτυχής που διαχειρίστηκε ένα τόσο σπάνιο αρχειακό υλικό και έχουμε τη δυνατότητα να σας το παρουσιάσουμε για να προσεγγίσετε μέσα από τον έγκριτο λόγο διανοουμένων και κριτικών τέχνης το ζωγραφικό σύμπαν μια μεγάλης μορφής της νεοελληνικής τέχνης. Η χαρά όμως είναι μεγαλύτερη, γιατί ο Γεώργιος Γουναρόπουλος έλκει την καταγωγή του από την Σωζόπολη της Ανατολικής Ρωμυλίας που ως ένας κόσμος βιωμάτων και αναμνήσεων αποτελεί μια διαρκή εικαστική δημιουργική έμπνευση. Είναι δεμένος με το φυσικό και πολιτιστικό περιβάλλον της πατρίδας και με τους ανθρώπους της. Γι’  αυτό ακριβώς το πλούσιο και ξεχωριστό αρχειακό υλικό οφείλω να ευχαριστήσω δημόσια την οικογένεια του ζωγράφου, τον γιο του και τη νύφη του, τον κ. Ηλία Γουναρόπουλο και την κ. Καίτη Γουναροπούλου, η οποία μερίμνησε με αγάπη και φροντίδα να μας διαβιβάσει το πολύτιμο υλικό και ελπίζω στο μέλλον να υπάρξουν και άλλες ευκαιρίες για συνεργασίες που θα αφορούν στην ανάδειξη και προβολή ενός σημαντικού κεφαλαίου της Ελλάδας, της ιδιαίτερης πατρίδας μας της Θράκης αλλά και ολόκληρου του κόσμου, αφού ο  G. GUNARO   έγινε περίφημος και ονομαστός στα διεθνή καλλιτεχνικά σαλόνια και συνιστά για όλους μας μια πολιτιστική εικαστική παρακαταθήκη διεθνούς ακτινοβολίας και αναγνώρισης.

Ελπίζω με το αφιέρωμα αυτό να ανταποκριθήκαμε κατά το ελάχιστο στο βάρος αυτής της μεγάλης καλλιτεχνικής μορφής που αποτελεί ένα μοναδικό πετράδι στο διεθνές καλλιτεχνικό στερέωμα.

ΤΟ ΚΤΙΡΙΟ ΤΟΥ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΚΑΙ Η ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ

Για να έρθει κανείς πιο κοντά στο ζωγραφικό και συναισθηματικό σύμπαν του ζωγράφου της χρωματικής μαγείας Γεωργίου Γουναρόπουλου, θα πρέπει να επισκεφθεί το ομώνυμο μουσείο που βρίσκεται στο Δήμο Ζωγράφου στην οδό Γουναρόπουλου, που είναι κάθετη στη λεωφόρο Γρηγόρη Αυξεντίου και παράλληλη της Ούλαφ Πάλμε κοντά στην πανεπιστημιούπολη. Το κτίριο όπου στεγάζεται το Μουσείο Γ. Γουναρόπουλου και οι ζωγραφικοί πίνακες δωρήθηκαν στο Δήμο Ζωγράφου από τον γιό ταυ ζωγράφου κ. Ηλία Γουναρόπουλο. Το κτήριο αυτό είναι από τα μοναδικά που έγιναν στην Ελλάδα αλλά και την Ευρώπη προκειμένου να εξυπηρετήσει τις καθημερινές ανάγκες κατοικίας και δημιουργίας και είναι το δώρο της  μητέρας προς το γιό της δημιουργό που υποδηλώνει τον μεταξύ τους ισχυρό συναισθηματικό δεσμό.

Ο ΖΑΧΑΡΙΑΣ ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ,

Η ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΜΗΤΕΡΑΣ ΤΟΥ

ΚΑΙ Η ΒΑΘΙΑ ΓΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΛΑΣΙΚΩΝ ΚΑΝΟΝΩΝ ΤΗΣ ΖΩΓΡΑΦΙΚΗΣ

«Το 1929» -γράφει στην εισαγωγή μιας καλαίσθητης έκδοσης του Δήμου Ζωγράφου η κ. Καίτη Γουναροπούλου- «παρουσιάζει την πρώτη ατομική του έκθεση στην Ελλάδα, στη Galerie Στρατηγόπουλου, με έργα που φανερώνου μια τεχνοτροπία εντελώς πρωτοποριακή και προσωπική. Η έκθεση αυτή αποτελεί σταθμό στην ιστορία της νεοελληνικής ζωγραφικής και σημειώνει καταπληκτική επιτυχία. Σ’ αυτή την έκθεση ο Γουναρόπουλος επαινείται διθυραμβικά από τους νέους κριτικούς, αλλά κατηγορείται από τους οπαδούς της ακαδημαϊκής τεχνοτροπίας και ιδιαίτερα από το Ζαχαρία Παπαντωνίου, ότι αγνοεί τους κλασικούς κανόνες της ζωγραφικής. Ξεχνούσαν προφανώς όσοι τον ήθελαν συνεχιστή της δικής τους αντίληψης για τη ζωγραφική, ότι αυτοί οι ίδιοι τον τιμούσαν άλλοτε κάθε χρόνο με βραβεία, όταν ακόμα ήταν σπουδαστής στη Σχολή Καλών Τεχνών. Σαν απάντηση σ’ αυτή την πρόκληση, ο Γουναρόπουλος ζωγραφίζει μέσα σε μια νύχτα, το πορτρέτο της μητέρας του, με όλους τους κανόνες της κλασικής ζωγραφικής και το εκθέτει κι αυτό την επομένη ημέρα στην ίδια αίθουσα. Έτσι, προκαλώντας το γενικό θαυμασμό, αποδεικνύει θριαμβευτικά ότι είναι βαθύς γνώστης των κλασικών κανόνων της ζωγραφικής. Με την έκθεση αυτή του 1929 ο Γουναρόπουλος όχι μόνο φανερώνει το μέτρο της ανελικτικής του πορείας, αλλά και εκφράζει ένα είδος διαμαρτυρίας για την εμμονή σ’ ένα καθυστερημένο πια πνευματικό ακαδημαϊσμό και υποτονικό χρωματικά ιμπρεσιονισμό, που αποτελούσαν μια παραφωνία προς το πνεύμα των νέων καιρών».

Η ΜΟΥΣΙΚΟΣΥΝΘΕΤΡΙΑ ΜΑΡΙΑ ΠΡΩΙΟΥ, ΟΙ ΔΕΛΦΙΚΕΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΣΙΚΕΛΙΑΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΥΑΣ ΠΑΛΜΕΡ ΚΑΙ ΜΙΑ ΑΦΟΣΙΩΜΕΝΗ ΖΩΗ ΣΤΟ ΠΛΕΥΡΟ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥ

Αρκετοί στου Ζωγράφου μπορούν να υπερηφανεύονται ότι κατέχουν αυθεντικούς πίνακες και σχέδια του μεγάλου δημιουργού χωρίς να έχουν πληρώσει οι πρόγονοί τους ούτε μια δραχμή για την απόκτησή τους!!! Αυτό συνέβη για τον απλούστατο λόγο, γιατί ο μεγάλος δημιουργός αισθανόταν την εσωτερική ανάγκη να ευχαριστήσει, χαρίζοντας πίνακες και σχέδιά του, τις κυρίες που ήταν η καθημερινή συντροφιά της γυναίκας του, της Μαρίας Πρωίου, μιας φτασμένης μουσικοσυνθέτριας, η οποία θυσίασε τη δική της καριέρα για να είναι στο πλευρό του και στην οικογένειά της, η οποία αυξήθηκε κατά ένα μέλος με τη γέννηση του γιου τους Ηλία. Η Μαρία Πρωίου συμμετείχε στις Δελφικές Εορτές που διοργάνωσαν ο Άγγελος Σικελιανός και η Εύα Πάλμερ, στο πλαίσιο της Δελφικής Ιδέας που χαρακτηρίζει το ποιητικό έργο του σημαντικότερου ποιητή της Ελλάδας αλλά και ολόκληρης της Ευρώπης.

Οι Γεώργιος Γουναρόπουλος και Άγγελος Σικελιανός θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως αδελφικοί φίλοι. Είχαν μια στενή και θερμή φιλία. Κι ο μεταξύ τους αλληλοθαυμασμός, ο ένας για την τέχνη του άλλου, κι αυτό είναι σπάνιο αλλά επίσης και δηλωτικό του φιλικού και συναισθηματικού δεσμού, δυο ογκόλιθων της τέχνης και των γραμμάτων του νεότερου Ελληνισμού

ΦΩΤΟ : 9271 -9270

Η ΠΑΝΑΓΙΑ, Ο ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ ΚΑΙ ΤΟ ΠΝΕΥΜΑ ΤΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΛΑΟΥ

Πολλοί είναι εξοικειωμένοι με την αφίσα της Παναγίας που έχει θέσει υπό την προστασία της τον Έλληνα στρατιώτη και τις περισσότερες φορές είναι ένα κλασικό σκηνικό για τις σχολικές εορταστικές εκδηλώσεις για την 28^η Οκτωβρίου. Λίγοι γνωρίζουν ότι ο δημιουργός της είναι ο Γεώργιος Γουναρόπουλος. Την έφτιαξε κατά τη διάρκεια της Γερμανικής εισβολής και μέσα σε ελάχιστες ώρες είχε τοιχοκολληθεί σε όλες τις γειτονιές της Αθήνας για να συμβολίζει τη θέληση των Ελλήνων για αντίσταση κατά της ναζιστικής Γερμανίας.

Η ΘΡΑΚΙΩΤΙΚΗ ΠΑΡΕΑ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΣ –ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ –ΗΡΑΚΛΗΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ

Κατά τη διάρκεια της κατοχής το σπίτι του ζωγράφου ήταν ένα πνευματικό στέκι, ένας χώρος θαλπωρής και φιλοξενίας των δοκιμαζόμενων από τις σκληρές συνθήκες της κατοχής διανοούμενων. Αντί αμοιβής από έναν μαυραγορίτη πήρε σάκους με φασόλια που ήταν το βασικό πιάτο της εβδομάδας, στην υπόγεια κουζίνα, για πάρα πολλούς εκπροσώπους των γραμμάτων και των τεχνών, μεταξύ των οποίων και ο Θρακικής καταγωγής Κώστας Βάρναλης. Αυτοί οι παλιοί Θρακιώτες είχαν έναν δικό τους ιδιαίτερο κώδικα επικοινωνίας και δεσμό αλληλεγγύης. Συνδέονταν φιλικά από τα παιδικά τους χρόνια. Μέλος αυτής της παιδικής παρέας ήταν ο λόγιος, δημοσιογράφος, φιλόλογος και εγκυκλοπαιδιστής Ηρακλής Αποστολίδης, πατέρας του αιρετικού της νεοελληνικής λογοτεχνίας Ρένου Αποστολίδη, παππούς των Στάντη και Ηρακλή Αποστολίδη, που συνεχίζουν μια μακρά οικογενειακή φιλολογική παράδοση, η οποί άρχισε τον 19^ο αιώνα στην Ανατολική Ρωμυλία και συνεχίζεται σήμερα για τρεις αιώνες, στον 21^ο αιώνα. Κι όπως γράφαμε στο 1^ο τεύχος –Ιούνιος 2005 στο κεντρικό μας αφιέρωμα με θέμα «ΠΑΜΕ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ … ΓΙΑ ΝΑ ΓΝΩΡΙΣΟΥΜΕ ΤΗ ΘΡΑΚΗ!!!», «οι δεσμοί αλληλεγγύης μεταξύ των παλιών Θρακιωτών επιβεβαιώνονται και από το γεγονός ότι πάρα πολλοί συνυπάρχουν ως συντάκτες λημμάτων και συνεργάτες, όταν αναλαμβάνει Γενικός Γραμματέας στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια του «ΠΥΡΣΟΥ» (ΠΑΥΛΟΥ ΔΡΑΝΔΑΚΗ) ο Ηρακλής Αποστολίδης, Κώστας Βάρναλης, Κωνσταντίνος Καραθεοδωρή, Αχιλλέας Σαμοθράκης, Αύρα Θεοδωροπούλου, Στιλπνών Κυριακίδης, Κλέων Παράσχος, Νικόλαος Ανδριώτης.

ΤΑ ΕΞΙ ΣΧΕΔΙΑ ΤΟΥ ΓΟΥΝΑΡΟΠΟΥΛΟΥ

Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΣΥΛΛΟΓΗ «ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ»

ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ

Η σχέση του Γεωργίου Γουναρόπουλου με τον Κώστα Βάρναλη ήταν ισχυρή και χαρακτηριζόταν από διάρκεια. Η ποιητική συλλογή «ΤΟ ΦΩΣ ΠΟΥ ΚΑΙΕΙ», που πρωτοδημοσιεύτηκε στην Αλεξάνδρεια στα 1922, είναι από τα πρώτα έργα της αγωνιστικής μας λογοτεχνίας ενώ ο Γρηγόριος Ξενόπουλος το χαρακτήρισε ως «σταθμό στα νεοελληνικά γράμματα». Η 5^η έκδοση, που κυκλοφόρησε το 1975, με την ευκαιρία των 90 χρόνων του Κώστα Βάρναλη, περιλαμβάνει την προσωπογραφία του Βάρναλη και έξι σχέδια του Γ. Γουναρόπουλου.

«Στα όρια ενός εξιδανικευμένου ρεαλισμού»

Της Ματούλας Σκαλτσά

Ιστορικού τέχνης, αναπληρώτριας

καθηγήτριας Αριστοτέλειου

Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

Μέσα από μια μανική αναζήτηση ζωγραφικής έκφρασης, μακριά από την ελληνική ακαδημαϊκή παράδοση, αρκετά νωρίς μεταχειρίζεται στους πίνακές του έναν ιδιότυπο τρόπο τόσο στη σύνθεση του χρωματικού φόντου και περιγραμμάτων μορφών ή στη σύνθεση απρόοπτων θεμάτων, όσο και στο φωτισμό των αντικειμένων του. Είναι τα στοιχεία που θα σφραγίσουν το έργο του κάνοντας το αναγνωρίσιμο ως σήμερα και σε ευρύτερο, μη ειδικό κοινό.

Όσον αφορά στη σχέση της τεχνοτροπίας αυτής του ζωγράφου με το σουρεαλισμό, πρέπει να σημειωθεί ότι δίνει μεγαλύτερο βάρος στην εσωτερική ψυχολογική διαδικασία μετάπλασης των αντικειμένων της εξωτερικής πραγματικότητας, αλλά και στο μη πραγματικό περιβάλλον –χώρο, στον οποίο αυτά τοποθετούνται και τον οποίο ονομάζει «κοσμικό χώρο». Αυτό τον «κοσμικό χώρο» πλάθει με την επιστράτευση στοιχείων καθαρά εικαστικών και ειδικότερα μέσα από τη γνώση της επενέργειας του φωτός στα αντικείμενα, τα οποία αποκτούν έτσι τη δυνατότητα να αντανακλούν το φως και να εκπέμπουν φως, καθώς και με τη χρήση περισσότερων και ανεξάρτητων φωτιστικών εστιών, οι οποίες βρίσκονται έξω και πίσω από το επίπεδο του πίνακα. Έτσι μέσα σ’ έναν τρισδιάστατο χώρο που φαίνεται εξωπραγματικός, είτε εξαιτίας του τρόπου με τον οποίο εντάσσει τα αντικείμενα σ’ αυτών, ο ζωγράφος καλλιεργεί έναν ιδιότυπο σουρεαλισμό, που το περιεχόμενό του ορισμένες φορές τον οδηγεί στα όρια ενός εξιδανικευμένου ρεαλισμού.

«ΛΕΞΙΚΟ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΩΝ»

"ΜΕΛΙΣΣΑ"

«Ένας από τους σημαντικότερους της νεοελληνικής τέχνης»

Του Τώνη Σπητέρη

Τεχνοκριτικού

Ένας από τους σημαντικότερους της νεοελληνικής τέχνης.

Το έργο του Γουναρόπουλου δύσκολα κατατάσσεται μέσα στις γνωστές τάσεις και κατηγορίες. Η τέχνη του εκφράζεται με έναν τελείως προσωπικό τρόπο που μεταφέρει το θεατή σε ένα παράξενο φανταστικό κόσμο, ονειρικό, συμβολικό και ποιητικό. Στοιχείο καθοριστικό για τη διαμόρφωση του φυσικού κόσμου του καλλιτέχνη αποτελεί η θάλασσα.

Ο Γουναρόπουλος, που το έργο του στάθηκε ορόσημο στην πορεία της νεοελληνικής Τέχνης, έκανε πολλές ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό και πήρε μέρος σε πολλές ομαδικές και πανελλήνιες εκθέσεις. Το 1958 τιμήθηκε με το Βραβείο Γκούγκενχάϊμ για την Ελλάδα.