Η φιλόλογος Πηνελόπη Στράτη για την ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη!

Οίστρος εξομολογήσεων...

Όλα ξεκίνησαν στις 31 του Μάη του 2018 από ένα μέιλ που έστειλα στον ποιητή Κυριάκο Χαραλαμπίδη, με διερωτήσεις σχετικά με τη μυθική κατάληξη της σχέσης Πηνελόπης-Οδυσσέα (που ποτέ δεν μου άρεσε), διανθισμένες με βιωματικά στοιχεία και εξομολογητική διάθεση...

Το επόμενο πρωί, στη 1 του Ιούνη του 2018, έλαβα ένα μέιλ από τον ποιητή με τίτλο "Περί Πηνελόπης (ή Οδυσσέως)" που εμπεριείχε ένα θαυμάσιο ποίημά του για το οδυσσειακό ζεύγος, συνοδευόμενο από το εξής σημείωμα:

«Αντί σχολίου, στέλνω το συνημμένο ποίημα, που άλλωστε οφείλει την άμεση (τώρα το πρωί) γένεσή του στα ερωτήματα που εγείρεις. Ίσως με αυτό να δίνεται μια εικόνα ως προς το πώς λειτουργεί ο μύθος σε μένα: εννοώ οντολογικά, χωρίς να απομακρύνεται από τις συνθήκες της ζωής.

Επειδή το ποίημα είναι μόλις συνταχθέν, είναι προσώρας και ακέφαλο. Δεν ξέρω αν θα το ξαναδουλέψω. Για την ώρα μου φαίνεται πλήρες».

Ποτέ δεν μ’ άρεσε η κατάληξη να φύγω

από της Πηνελόπης μου τα μάτια.

Κανείς δεν ρώτησε τον Όμηρο –έστω κάποιον

που είχε τα όνομά του– ποιος ήταν ο Κανείς.

Εγώ ποτέ δεν έπαιξα (ψέματα λέω)

με κείνα εκεί τα φουσκωτά της Κίρκης.

Θέλω να πω, τα πελαγίσια στήθια

που παραφύλαγαν πίσω απ’ το φράκτη,

ποτέ δεν κυματούσαν, μα τον Ποσειδώνα,

τριγύρω απ’ τον δικό μου βράχο.

Γιατί εγώ, να πούμε την αλήθεια,

παρέμενα τυφλός, ωσάν τον Κύκλωπά μου,

καταραμένος απ’ τους Λαιστρυγόνες,

που ήταν κι αυτοί δικοί μου, με τη μοίρα μου ένα.

Καταλαβαίνεις, κύριε αναγνώστη,

ότι κανένας οίστρος εξομολογήσεων

δεν γέρασε μαζί μου. Όλο τον κόσμο γύρισα

ζητώντας να γνωρίσω αυτήν που με περίμενε

στα σωθικά μου μέσα.

Εκεί τον αργαλειό της είχε στήσει

κι ακαρτερούσε πλέκοντας τις φλέβες μου.

Ποιος οίκος θ’ αναλάμβανε καλύτερα

το νυφικό της μνήμης; Τη διαχρονική

κι άψογη τεχνική που επικεντρώνεται

στην διακριτική λαιμόκοψη που αφήνει

ακάλυπτο τον ώμο και τονίζει

τη μέση δακτυλίδι; Ποια λουλούδια

ραμμένα με το χέρι της από τριπλό

μετάξι και οργάντζα, κι από χάντρες

κομμένες απ’ του παλατιού τον κήπο

να της θυμίζουν το «Μη με λησμόνει»,

κρατούσαν ζωντανή την παρουσία;

Η Πηνελόπη κι αν ακόμα ξέχασε ή απώλεσε

τις λεπτομέρειες στα κρύφια του μυαλού της,

εγώ ποτέ, ποτέ μα τους ανέμους

που κάνουν την καρδιά φωτιά, το δάσος στάκτη,

δεν θα γυρίσω να κοιτάξω πίσω.

(1.6.2018)

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ

Στην άμεση, εμφανώς συγκινημένη -και μάλλον αδέξια- απάντησή μου, ο ποιητής έγραψε:

«...μην λησμονείς ότι ο ποιητής έχει και τεχνική πολυσημία, μπορεί να λέει άλλα και άλλα να εννοεί. Ο Ευριπίδης είναι το χαρακτηριστικό του πρόσημο. Η καβαφική επίσης μέθοδος της ειρωνείας. Ο "τυφλός" Οδυσσέας συνορεύει εδώ με τον μάντη και τον τυφλό αοιδό. Ο Κύκλωπας είναι βέβαια τυφλωμένος από αυτόν. Ο Κύκλωπας δεν έβλεπε έτσι κι αλλιώς, γιατί δεν καταλάβαινε: είχε μάτι, δεν είχε οφθαλμό. Ο Οδυσσέας επωμίζεται αυτά που στερείται - τα έχει ήδη μέσα του κατορθωμένα. Αυτός είναι ο Κανείς, ο πανταχού παρών, η ίδια η Πηνελόπη κι ο αργαλειός της και ο φορέας των πλήθιων βιωμάτων και μαρτυρίων του. Οι Λαιστρυγόνες και όλα τα θερία τον κατοικούν. Η μοίρα του είναι δεμένη με το είδος του. Είναι ταγμένος να προχωρεί, καταδικασμένος από αυτήν. Και όπως ο Ορφέας, δεν πρέπει να γυρίσει πίσω το κεφάλι, μην χάσει εκείνο που κέρδισε με τον αγώνα του - το άρρητο και ανείδωτο. Οντολογία κατά πρώτο λόγο. Η Πηνελόπη, ο Οδυσσέας κτλ. είναι ποιητικά (συνεπώς μυθικά) ενεργούμενα. Το ζητούμενο εκτείνεται πέρα από αυτούς».

Απροσδόκητη τιμή και άφατη χαρά! Δεν υπήρξε δεύτερη σκέψη: το ποίημα αυτό θα αποτελούσε τον κύριο άξονα αναφοράς μου στο επικείμενο τότε Διεθνές Συνέδριο "Κυριάκου Χαραλαμπίδη Επίσκεψις", που θα διοργάνωνε το Ανοικτό Πανεπιστήμιο Κύπρου στις 31 Ιανουαρίου με 2 Φεβρουαρίου 2019 στη Λευκωσία. [Άλλωστε, είχε προηγηθεί τον Φλεβάρη του 2018 συνάντηση στη Λευκωσία με τον ποιητή και τον επιβλέποντα Καθηγητή μου Α. Κ. Πετρίδη, κύριο εμπνευστή και ψυχή της διεξαγωγής του συνεδρίου - αλλά αυτά τα εξομολογήθηκα αλλού και υπόσχομαι να επανέλθω σύντομα...]

Έναν μήνα αργότερα, καθώς εξέπνεε η προθεσμία υποβολής των περιλήψεων για το συνέδριο, έστειλα ένα μέιλ στον ποιητή με τίτλο "Το νυφικό της μνήμης" (εμπνευσμένο από έναν στίχο του ποιήματος). Ζητούσα άδεια να χρησιμοποιήσω το ποίημα στην ανακοίνωσή μου στο συνέδριο, τον ρωτούσα να ήθελε να το ξαναδεί, αν κι εμένα μου φαινόταν τέλειο, και τον παρακαλούσα να τιτλοφορήσει το ποίημα που μου έστειλε, για να τον καταγράψω στην περίληψη. Χαριτολογώντας μάλιστα του έγραψα: "υπάρχει κίνδυνος να το τιτλοφορήσω εγώ, όπως βλέπετε κι από τον τίτλο του μέιλ μου!", με μια τελική σημείωση ότι ελπίζω να μη γίνομαι φορτική...

Σε λίγο μου απάντησε:

«...Ευρηματικός ο τίτλος που έδωσες στο ποίημα - είναι ακριβώς ένα φόρεμα στα μέτρα του! Μπορεί οι ποιητές να κόβουν και να ράβουν, αλλά και οι αναγνώστες είναι εξ ορισμού συνεργοί. Αυτοί αποτελούν άλλωστε τους αποδοχείς, τους ερμηνευτές και -γιατί όχι;- και τους μάντεις. Λοιπόν κρατάμε τον τίτλο και σε ευχαριστώ για την ανταπόκριση. Στο μεταξύ ξανακοίταξα το ποίημα και δεν χρειάστηκε να προσθέσω ή να αφαιρέσω κάτι. Συνεπώς ήταν τελειωμένο, αλλά δεν εξεβίαζε τον τίτλο. Θεώρησέ το πια ως τελικό, μαζί με τον υιοθετημένο τίτλο που του έδωσες. Τώρα μάλιστα κάνω και τη σκέψη μήπως η λέξη "συγγραφή" υπονοεί ότι γράφουμε κάτι με την μυστική παρουσία και συνέργεια του άλλου, ένα είδος αλληλοκάλυψης! Η εξήγηση μπορεί να είναι αυθαίρετη, αλλά το παιχνίδι με τις λέξεις είναι αναγκαίο για να τις λυτρώνει από την άγρια και αμετακίνητη σοβαρότητά τους».

"Κρατάμε τον τίτλο και σε ευχαριστώ για την ανταπόκριση»;

Ο ποιητής έχει μια ιδιαίτερα λεπτή αίσθηση του χιούμορ - αυτό το αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως, όχι μόνο με τη διά ζώσης συνομιλία, αλλά και με την πρώτη ανάγνωση της ποίησής του...

[Συνειδητοποίησα για μια ακόμη φορά ότι οι πραγματικοί ποιητές είναι οικείοι με τον αναγνώστη, απίστευτα γενναιόδωροι και απλοί, χωρίς ποτέ να γίνονται απλοϊκοί...]

Τη θεωρητική σκέψη του ποιητή για τη σχέση του δημιουργού με τον αναγνώστη τη μελέτησα πολύ στη συνέχεια, τόσο για ένα σχετικό κείμενό μου ("Ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, η διακειμενικότητα και ο αναγνώστης", «Νέα Ευθύνη», 56-57, 2022: 119-131) όσο και για τη διατριβή, την έζησα όμως και στις κατ' ιδίαν και ηλεκτρονικές συνομιλίες μας...

"Το νυφικό της μνήμης" ο ποιητής το συμπεριέλαβε στη συλλογή «Η Νύχτα των Κήπων», που εκδόθηκε το 2022 (αποτελεί ένα από τα πολλά διαμάντια της συλλογής). Το ποίημα όντως αποτέλεσε την πρώτη ύλη (μαζί με άλλα μεταμυθικά ποιήματα για την Πηνελόπη και τον Οδυσσέα) για την ανακοίνωσή μου στο εκπληκτικό εκείνο συνέδριο, στο οποίο γιορτάσαμε τα γενέθλια του ποιητή που μας τίμησε με τη συνεχή παρουσία του, παρακολουθήσαμε εξαιρετικές ανακοινώσεις, δεχθήκαμε την υπέροχη φιλοξενία του σωματείου των φοιτητών και αποφοίτων του ΑΠΚΥ, χαρήκαμε θεατρικά και μουσικά happenings, απολαύσαμε το επιλογικό ποίημα εκλεκτού συνέδρου για το ίδιο το συνέδριο (https://www.hartismag.gr/.../xaralampidh-deos-kai-desmos) και φυσικά μετείχαμε στο de profundis συγκινητικό και ηχηρά παρατεταμένο τελικό χειροκρότημα...

Τον Νοέμβρη του 2023 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ηρόδοτος ο τόμος «Γλώσσης Ίμερος: Η ποίηση του Κυριάκου Χαραλαμπίδη», με την εξαιρετική επιστημονική επιμέλεια του Αντώνη Κ. Πετρίδη και της Δήμητρας Δημητρίου, τα πλείστα κεφάλαια του οποίου πρωτοπαρουσιάστηκαν στο συνέδριο. Περιλαμβάνεται και η μελέτη μου (πάνω στη μνήμη και το νυφικό της) με τίτλο: "Η μνήμη ως μεταμυθική συντεταγμένη στον χαραλαμπίδειο μύθο Οδυσσέα-Πηνελόπης".

Ο καλαίσθητος τόμος, που περιλαμβάνει και ένα κατατοπιστικότατο χρονολόγιο για τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη από τους επιμελητές, έφτασε στα χέρια μου πριν λίγες μέρες και πυροδότησε τη μνήμη και τον οίστρο των εξομολογήσεων...