Στο νησί της Τενέδου, όπως και σε κάθε κατοικημένο κομμάτι γης από αρχαιοτάτων χρόνων λατρεύτηκαν διάφορες θεότητες για να καλύψουν την έμφυτη ανάγκη των περισσοτέρων για μια δύναμη πέρα από την ανθρώπινη λογική, ελπίδα για καλλίτερη μετά θάνατο ζωή , για εξήγηση στα πολλά ανεξήγητα που είχε η κάθε εποχή και καθημερινότητα μας , όπως και χρησιμοποιήθηκαν θεότητες , οι οποίες έγιναν θρησκείες από τις εκάστοτε εξουσίες, για την οργάνωση των κοινωνιών και την περιφρούρηση πολιτικών συμφερόντων με κοινωνική συνοχή.
Μπορεί γάμοι ,βαπτίσεις και κηδείες να γίνονταν πια στην εκκλησιά της Χριστιανοσύνης όμως στο νησί διάσπαρτα στο πέρασμα του χρόνου χτίστηκαν πολλά παρεκκλήσια και εξωκλήσια που σήμερα ερείπια από την εγκατάλειψη και τους βανδαλισμούς κείνται εκεί βαθιά χαραγμένα σημάδια της κάποτε ευημερούσης Ελληνο-ορθόδοξης παρουσίας .
1-Το πιο γνωστό και σε καλή σχετικά κατάσ
ταση
είναι το εξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής
με το Αγίασμα .Ένα κεραμoσκέπαστο πετρόχτιστο
κτίσμα με δύο μικρά παράθυρα και μια χαμηλή
πόρτα με τον σταυρό σκαλισμένο στον τοίχο στέκεται εκεί από πολύ παλιά . Οκτώ αιωνόβια
πλατάνια και μια βρύση με γάργαρο τρεχούμενο νερό και επιγραφή από το 1734 με το όνομα ΜΑΝΩΛΑΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ αμυδρά να
ξεχωρίζει , κάνουν την καλοκαιρινή ατμόσφαιρα, ιδιαίτερα στις 26 Ιουλίου όταν
εκεί γιορτάζεται το ΄΄παναίρ ΄΄ της Αγίας Παρασκευής , πολύ ευχάριστη και
δροσερή. Δεξιά και αριστερά υπάρχουν
γκρεμισμένα κτίσματα τα οποία κάποτε γνώρισαν δόξες και πλήθος κόσμου .Στο εσωτερικό
διακρίνουμε ένα απλό χώρισμα που λειτουργεί ως τέμπλο ,χωρίς εικόνες ή κανδήλια για λόγους προστασίας από βανδαλισμούς διότι παρόλο το καλό κλίμα στις σχέσεις με τους αλλόθρησκους τα μεμονωμένα
περιστατικά ποτέ δεν λείπουν. Το εξωκλήσι αλλάζει όψη την ημέρα της γιορτής της Αγίας όταν
μεταφέρονται και τοποθετούνται μέσα όλα όσα ένας ορθόδοξος ναός θα έπρεπε να
έχει μαζί με τις εικόνες της Αγίας Παρασκευής με την πιο παλιά να έχει
χαραγμένη την δέηση ΄΄ αφιέρωμα Σ. Π. Μιχαλίτση 1908 ΄΄
(Ο πατριάρχης στο ξωκλήσι της Αγίας Παρασκευής)
2-Στην άκρη της παραλίας της Αγίας Παρασκευής γνωστής πια ως ‘Αγιάσμα’ πάνω στο κομμάτι στεριάς απέναντι από το εστιατόριο Vahit είναι η Παναγιά η Φανερωμένη. Σε τίποτα δεν μοιάζει πια με εξωκλήσι μια και η στέγη έχει ισοπεδωθεί και βρίσκεται εκεί ως ερειπωμένο πρώην στρατιωτικό φυλάκιο νυν σκουπιδότοπος. Οι παλιοί βέβαια το θυμούνται αλλιώς…
3-Ένα άλλο εξωκλήσι που στέκεται όρθιο χωρίς σκεπή σε πείσμα του χρόνου και της ταλαιπωρίας που έχει υποστεί είναι το εξωκλήσι των Αγίων Θεοδώρων με χαρακτηριστικό σημάδι τα άστρα δεξιά και αριστερά στους τοίχους της πρόσοψης- ότι έχει απομείνει από αυτή και το άστρο στο Βορινό τοίχο πάνω από το σχήμα του ματιού. Ήταν ο Αντώνης Καλφαμήτρος κτίστης καλός , αυτός που διάλεξε τον τόπο και το έχτισε μου είπαν και κάποτε το φρόντιζαν οι ιδιοκτήτες του διπλανού κτήματος , η Ευθυμία και Ευάγγελος Κακμής και του κτήματος πίσω από το ξωκλήσι ο Παλαμάρης , μα πάνε χρόνια από τότε που όλοι τους πήραν το δρόμο της ξενιτιάς. Στην Μελβούρνη της Αυστραλίας έφτιαξαν το νέο σπιτικό τους.
4-Πάνω από την παραλία ΡΕΜΑΤΑ γνωστή τώρα ως Habbele Beach βρίσκονταν ο Άγιος Δημήτριος. Μόνο οι ξερολιθιές και η γνώση των παλιών δηλώνουν την ύπαρξη του χώρου λατρείας στο σημείο εκείνο. Πρέπει να περπατήσει κανείς μέσα από το χωράφι και να έχει υπομονή γιατί θα τον ανταμείψει η θέα στην άκρη μιας λωρίδας γης που κάποιος Τενέδιος χρόνια πριν διάλεξε για να χτίσει το εξωκλήσι του Αγίου. Είναι ένας περίπατος που δεν παραλείπουμε να κάνουμε σε κάθε ευκαιρία μαζί με τις χριστιανές γυναίκες της Τενέδου και την Sibel Guler την γνωστή ζωγράφο που διατηρεί το εργαστήρι της και το σπίτι της στο κτήμα που παλιά ήταν τα βοσκοτόπια και η κούλα του Ρήγα του Σάλτου ο οποίος με την γυναίκα του την κυρα Μαρία φρόντιζαν το ξωκλήσι.
5-Πάνω στην κορυφή του μοναδικού βουνού των 192 μέτρων ύψους ο προφήτης Ηλίας είχε κάποτε το ξωκλήσι του και αναφορά σ’ αυτό υπάρχει από τον περιηγητή Chandler ο οποίος σύμφωνα με τον Κυριάκο Σιμόπουλο στο βιβλίο του΄΄ Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα ΄΄ ξεκίνησε την περιοδεία του στην Ελλάδα από την Τένεδο. Τώρα το λένε Goztepe και είναι φορτωμένο κεραίες τον καινούργιο προφήτη της εποχής μας για άμεση μεταφορά ξεκάθαρων μηνυμάτων . Μια φορά ανέβηκα με το αυτοκίνητο εκεί επάνω και η 360 μοίρες θέα με τον κάμπο ,τα τσάμια, τα τσαΐρια και τη θάλασσα με την Ίμβρο στο βάθος ήταν εκπληκτική αλλά ο δρόμος με τις στροφές και τις απότομες ανεβασιές σίγουρα δεν είναι για τουρισμό. ΄΄ Κάποτε με τα πόδια ανεβαίναμε στο πανηγύρι ..΄΄ με διαβεβαίωναν οι Τενεδιοί περιγράφοντας ένα έθιμο -τις κοπέλες να φέρνουν ζωντανούς πετεινούς στον Άγιο να τους βλογήσουν και μετά την εκκλησία να πετούν τα κομμένα κεφάλια πάνω στις ΄΄κούλες΄΄. Τι να συμβολίζει αυτό και πόσο πίσω στο χρόνο να μας πηγαίνει άραγε . Τώρα ,δυστυχώς ,δεν υπάρχει κάτι που να θυμίζει την παρουσία εκκλησιάς εκεί πάνω παρά μόνο μνήμες άσβεστες και διηγήσεις των παλιών με μια λάμψη στα μάτια ανάμικτη με πίκρα!
6-Στο σπίτι που για χρόνια έμενε ο μακαριστός παπάς της Τενέδου ο Χρυσόστομος Κουτούφος είναι και το παρεκκλήσι της Παναγιάς. Το κανδήλι της το ανάβει η κυρα Στέλλα η Παπαδιά σχεδόν 40 χρόνια τώρα μα το όλο κτίσμα είναι ετοιμόρροπο πια και οι κάργες έχουν βρει τη χαρά τους πάνω και μέσα στα κεραμίδια.
7-Οδηγώντας δίπλα στην παραλία αφήνοντας πίσω το ακρωτήρι του αλατιού το γνωστό Tuzburnu και προσπερνώντας πανέμορφες παραλίες ,μικρούς κόλπους , το κάτεργο, τα μάρμαρα, συναντάμε την Αγια Άννα, στην ομώνυμη παραλία, το ξωκλήσι που αν δεν σου το δείξουν δεν είναι δυνατόν να το δεις ,να δεις δηλαδή τις πέτρες που κάποτε αποτελούσαν τα ντουβάρια στο ομώνυμο εξωκλήσι. Σε πείσμα του χρόνου και των ασεβών ανθρώπων όμως το όνομα έχει χαραχθεί σε όλη την παραλία . ΄΄Αγιάννα΄΄ λοιπόν και για τους τουρίστες κι ας μην ξέρουν το γιατί.
8- Τον Άγιο Γιάννη το Θεολόγο τον βρίσκει κανείς κοντά στην κούλα του Γκόγκου, στα πατρικά της κτήματα της κυρα Γιαννούλας της Ζβίγκου ,εκεί σε ένα ξέφωτο μακριά από τον δρόμο, όπου αφού αφήσαμε το αυτοκίνητο μέσα από χωράφια και αμπέλια περπατήσαμε προς ένα οικείο πια θέαμα. Έχει χάσει και αυτός την σκεπή του και τα τέσσαρα ντουβάρια στωικά αλλά με κόπο στέκονται όρθια στο χρόνο. Γνώρισε χαρές και πανηγύρια ( 8 Μαΐου είναι η γιορτή του) και είχε κάποτε κόσμο να τον φροντίζει μα οι καιροί άλλαξαν και ερήμωσε ο τόπος. Πέθανε και ο τελευταίος του γείτονας, ο Θεολόγος Αρβανίτης η ‘Κούλα’ με το πηγάδι και το ροδάνι του βρίσκεται λίγο πιο πέρα.
9-Στον Άγιο Γιάννη τον Πρόδρομο πήγαμε με την κυρα Σμαρώ την Τσολάκη μια και εκεί δίπλα ήταν τα δικά τους κτήματα και το θυμότανε όμορφο εξωκλήσι γεμάτο κόσμο στα πανηγύρια. Είναι εύκολο να τον ευρείς δίπλα στο δρόμο για το Buchus το ξενοδοχείο. Τι περίεργο! Κάποτε στο νησί ο προσανατολισμός γινότανε με ονόματα από τις κούλες και τα ντάμια των Τενεδιών τώρα από τα ξενοδοχεία που κι αυτά πληθαίνουν χρόνο με τον χρόνο. Κούλες και ντάμια ήταν βέβαια τα καλοκαιρινά καταλύματα των Τενέδιων εκεί όπου μετακόμιζε όλη η οικογένεια για τις καλοκαιρινές δουλειές στα κτήματα .
10-Πίσω από τον περιφραγμένο χώρο των φυλακών βρίσκεται το εκκλησάκι του Σωτήρος (η της Σωτήρας Παναγιάς) το οποίο γιόρταζε στις 6 Αυγούστου τότε που ο παπάς βλογούσε τα σταφύλια . Το εκκλησάκι το φρόντιζε ο Ηλίας Τενεδιός γιος του πάτερ Στέφανου ο οποίος υπήρξε για πολλά χρόνια ο παπάς της Τενέδου. Τενέδιος στην καταγωγή ο πατέρας του παπά τον οποίο οι Ίμβριοι στο νησί τους όπου πήγε και παντρεύτηκε τον ήξεραν σαν ΄΄ Τενεδιός ΄΄, έτσι το πραγματικό του επίθετο που ήταν Φανούδιας ξεχάστηκε και έμεινε γνωστός ως Τενεδιός τόσο ο ίδιος όσο και τα παιδιά του. Γνώρισε χαρές και καθαριότητα κάποτε μα τώρα είναι απερίγραπτη η θέα του εσωτερικού χώρου και προβληματική η τσιμεντένια πλάκα που έχει για επίπεδη στέγη.
11-Σε ένα κτήμα βρίσκεται το πιο περιποιημένο εξωκλήσι του Αι Στράτη. Η ιδιοκτήτης ελληνικής καταγωγής κυρία Βάσω Εμπουσουούζογλου κάτοικος της Πόλης το ξανάχτισε και το διατηρεί σε πολύ καλή κατάσταση και το λειτουργούν σε κάθε ευκαιρία.
12 -Μέσα στην Πόλη της Τενέδου βρίσκεται το εκκλησάκι της Αγίας Αικατερίνης που πρέπει να ψάξεις για να βρεις διάδρομο πρόσβασης μέσα από τις αυλές των σπιτιών που σιγά -σιγά μεγαλώνουν καταπατώντας το δρομάκι που οδηγεί στην είσοδο μια και σπάνια περνά κανείς για να ανάψει ένα καντήλι και να θυμιάσει στη χάρη της. Είναι βέβαια η κυρα Αθηνά η Γιαρινάκη που το νοιάζεται όταν αυτή βρίσκεται στο νησί. Μέσα έχει όλα τα τυπικά ενός τόπου λατρείας αλλά η υγρασία , η σκόνη , η εγκατάλειψη και ο χρόνος δεν δουλεύουν υπέρ της.
13 -Σε πιο εύκολο σημείο μέσα στη Τένεδο είναι ο Άγιος Γεώργιος, ταλαιπωρημένο κτίσμα και αυτό που μόνο εκκλησία δεν θυμίζει από έξω. Εκεί δίπλα κάποτε έμενε η κυρα Καληρώ με τον άνδρα της και το φρόντιζαν. Το μεγάλο μαγαζί που ανήκε στο εκκλησάκι έχει περάσει πια στο Τουρκικό δημόσιο και έτσι από όλη την περιουσία του εκεί γύρω έχει μείνει μόνο ένα κτίσμα και θα πρέπει κανείς να διαβεί το κατώφλι για να δει μέσα τα εικονίσματα , τα μανουάλια και τα κανδήλια να τον κοιτάνε πίσω από πολύ σκόνη και υγρασία καθώς περιμένουν κάποιον γνωστό να τα θυμιάσει , για να καταλάβει ότι είναι εκκλησία. Η κυρα Στέλλα, η κυρα Αθανασία η Ευστρατίου και η κυρα Παναγιώτα είναι οι γνωστές φυσιογνωμίες που το φροντίζουν όσο τους επιτρέπουν τα γεράματα και η παρουσία τους στο νησί.
14- Την Αγία Μαρίνα θα την βρούμε πίσω από το ξενοδοχείο ARAL CIFLIK δίπλα στο αλώνι του Σπύρου Καντάνη που τώρα θυμίζει σκουπιδότοπο. Έχει χάσει την σκεπή της χρόνια τώρα αλλά υπάρχουν τα βαθουλώματα στο ιερό , το κομμάτι μάρμαρο με το σταυρό χαραγμένο επάνω του και άλλα σημάδια που το μάτι αυτών που διαβαίνουν το κατώφλι εκκλησιάς έστω και σπάνια μπορεί να διακρίνει.
15- Η Αγία Βαρβάρα βρίσκεται ,μάλλον βρίσκονταν στην άκρη του δρόμου απέναντι από τα τσάμια κοντά στο κτήμα του Ζβίγκου και αν δεν μας το έλεγε ο Διογένης και δεν το θυμότανε από παλιά η Μαρίκα η Καναβούτσου με την οποία πήγαμε και αντικρίσαμε τις ξερολιθιές εκεί που στέκονταν πριν χρόνια, δίπλα σε δυο πηγάδια το εκκλησάκι της Αγίας δεν θα το έβρισκα κι ας το προσπερνάμε κάθε φορά που πάμε στην Αγία Παρασκευή. Κάποτε λέει χρειάστηκαν τις πέτρες για τους δρόμους και… τις πήραν! Κάποτε κάποιος τις χρησιμοποίησε σε καινούργιες οικοδομές που ξεφυτρώνουν παντού, με ή χωρίς γνώση της προέλευσης τους.
16- Ο Άγιος Σπυρίδων βρίσκεται στην περιοχή Tuzburnu που θα πει το ακρωτήρι του αλατιού, δίπλα στο κτήμα του Κώτσου του Μαλαματίνα που με τον γιο του τον Μανώλη πήραν χρόνια πριν το δρόμο της ξενιτιάς για την Αυστραλία και έτσι σήμερα βρέθηκε ο Άγιος μέσα σε κτήμα Τούρκου ιδιοκτήτη, με τον οποίο είχα την ευκαιρία να συνομιλήσω και να ανταποκριθεί στην παράκληση μας να το επισκεφτούμε με την κυρα Στέλλα την παπαδιά την κυρα Σμαρώ και την κυρα Μαρίκα ένα απόγευμα μετά το Πάσχα 2008. Στη μελέτη της κας Αντουανέττας Γ.Καλλέγια ΄΄ Τένεδος από την Αρχαιότητα μέχρι σήμερα΄΄ διαβάζουμε ότι το ξωκλήσι αυτό χτίστηκε το 1860 κάτι που το επιβεβαιώνει και το σκάλισμα στην πέτρα πάνω από την πόρτα ανάμεσα σε δύο μαρμάρινους σταυρούς. Μια παράδοση λέει ότι παλιά κρεμούσαν μέσα στο εκκλησάκι αφόρετα ΄΄τσερβούλια΄΄ δηλαδή υποδήματα που συνήθως φορούσαν οι άντρες στα αμπέλια, τα οποία μετά από ένα χρόνο έβρισκαν χρησιμοποιημένα ,σχεδόν λιωμένα. Πιστοί και δύσπιστοι έδιναν βέβαια ο καθένας τη δική του εξήγηση για το γεγονός.
17- Άγιος Νικόλαος βρίσκεται σε κτήμα Τούρκου ιδιοκτήτη από την Άγκυρα , κτήμα που πριν τον πρώτο ξεριζωμό του 1922 ανήκε στην οικογένεια Μιχαλίτση . Στην ΄΄Λήμνο την Φίλτατη ΄΄ όπου πήγε μαζί με σχεδόν 500 πρόσφυγες τότε ο Γιώργος Μιχαλίτσης δεν το ξέχασε το ξωκλήσι και στην κόρη του Αικατερίνη έλεγε και ξανάλεγε να πάει να το βρει στο κτήμα τους στην Τένεδο . Ήρθε λοιπόν τον Ιούλη του 2006 μαζί με τον σύζυγό της και την Τενέδια στην καταγωγή φίλη της Καίτη Σαπέρα Βρούντζου κι’ η χαρά της ήταν απερίγραπτη όταν η Τενεδιά μόνιμη κάτοικος η Πελαγία Λεονταρίδου μας πήγε στο κτήμα και πίσω από μουριές ,ελιές , αμυγδαλιές , αμπέλια και αγιοσυκιές ερειπωμένο ξεχωρίσαμε τον Αι Νικόλα τους , τους τέσσερις τοίχους του δηλαδή -όρθιους πεισματικά στο χρόνο.
Τις εντυπώσεις της και την απέραντη συγκίνηση της τα περιέγραψε η ίδια σε άρθρο της ΄΄ Προσκύνημα στη γη των πατέρων μας ΄΄ στην εφημερίδα ΄΄ΛΗΜΝΟΣ΄΄ τον Σεπτέμβρη του 2006.
18- Για την Αγία Κυριακή μου μιλούσε η Βάσω η Σταρένιου κάθε φορά που πηγαίναμε στα ΄΄καζάνια΄΄ την μικρή παραλία αριστερά από το ξενοδοχείο ΄΄Καικιάς΄΄ και μου έδειχνε τον βράχο δίπλα στη θάλασσα.
Αυτή τη φορά αποφάσισα να φτάσω μέχρι την Αγία Κυριακή ,εκεί όπου πήγαιναν για να προσκυνήσουν όταν τα νερά ήτανε τραβηγμένα. Έμαθα επίσης ότι στα τέλη της δεκαετίας του 60 παραμονή των Φώτων έπεσε ένα μεγάλο κομμάτι βράχου και καταπλάκωσε το ξωκλήσι κάτι που αναφέρει και στη μελέτη της η κα. Αντουαννέτα Καλλέγια η οποία συνεχίζει ΄΄οι εικόνες που υπήρχαν μέσα βρέθηκαν –ως εκ θαύματος – άθικτες και συγκεντρωμένες σε ένα μέρος ΄΄ . Φυσικά με το σωστό εξοπλισμό πέρασα το δύσκολο σημείο και βρέθηκα μπροστά στην Αγία Κυριακή , ότι δηλαδή απέμεινε από το ξωκλήσι. Βρίσκεται ακόμη και τώρα εκεί κάτω από τον βράχο δίπλα στη θάλασσα γκρεμισμένο ,γεμάτο από τα κομμάτια βράχο .Εντυπωσιακός είναι ο τοίχος που κρατάει ακόμη το βάρος από τις πέτρες του βράχου με τις οποίες έχει το ίδιο χρώμα! Εντυπωσιακό είναι επίσης το σημείο που διάλεξαν οι παλιοί Τενέδιοι για να χτίσουν το εκκλησάκι , εκεί στην άκρη του βράχου σχεδόν μέσα στη θάλασσα! Η θέα της πόλης και του κάστρου από εκεί είναι βέβαια μαγευτική.
19-Στην άκρη της κορυφογραμμής που τελειώνει πάνω από το σημείο που βρίσκονταν το παραπάνω ξωκλήσι ξεχωρίζουν τα ερείπια ενός ανεμόμυλου ο οποίος ήταν ιδιοκτησία του Χατζή Κωνσταντίνου Τζαφώτη που με το γιο του Χαράλαμπο δούλευαν τον ανεμόμυλο. Εκεί κοντά λοιπόν ήτανε και ο Άγιος Αθανάσιος από τον οποίο δεν έχει μείνει πια τίποτα που να θυμίζει ξωκλήσι.
20-Αγιο Γιάννη έχει πάνω στο ΄΄καστρέλι΄΄ η yenikale όπως το λένε σήμερα αλλά δυστυχώς λίγα είναι τα στοιχεία που προδίδουν την ύπαρξη του. Εμείς θυμόμαστε τον αέρα που φύσαγε ακούραστα εκεί πάνω και την εκπληκτική θέα της πόλης και του λιμανιού.
21- Απέναντι από το νέο Ελληνικό Νεκροταφείο , που βρίσκεται δίπλα στο στρατόπεδο καθώς βγαίνουμε από την πόλη με κατεύθυνση το ακρωτήρι του αλατιού ( Tuzburnu ), κοντά στο Τουρκικό Νεκροταφείο υπήρχε ο Άγιος Ελευθέριος. Σήμερα δείχνουμε το σημείο από μακριά και οι Χριστιανοί κάνουν το σταυρό τους .
22- Ο Άγιος Πέτρος ήταν για τα αυτιά μου είπε ο κυρ. Δημητρός ο Παπαμερής και βρίσκονταν πάνω στο ίσωμα στα δεξιά πηγαίνοντας για της Αφροδίτης της Μουκατά στο Tuzburnu. Εκεί είχαν κτήματα ο Κάλφας και ο Θεολόγος Αρβανίτης ο τελευταίος Έλληνας που πήρε μέρος στο διαγωνισμό σταφυλιού και κέρδισε 1ο βραβείο στις 18/8/1995.
Με τον Μιχάλη τον Κάλφα πήγαμε τον Αύγουστο 2008 και φωτογράφησα για άλλη μια φορά ξερολιθιές που ξεχωρίζουν και χαράσσουν τα θεμέλια αυτού που κάποτε ήταν τόπος ιερός.
23- Άγιος Γεώργιος ο καινούργιος στα καραγάτσια ( μαύρα δένδρα) μια περιοχή όπου είχαν τα κτήματα τους ο Αναστάσης ο Καζάκος και ο Μπαλτζής.
24- Ο Αγιος Γιώργης ο παλιός τον οποίο επισκεφτήκαμε την καθαρά Δευτέρα 2008 με την Βάσω την Σταρένιου και την κυρα Στέλλα την παπαδιά για να φωτογραφίσω ότι απέμεινε από το ξωκλήσι το οποίο βρίσκεται λίγο πιο πέρα από το Αμερικάν τσεσμέ . Πέτρες εκεί όπου πριν μερικά χρόνια στέκονταν και φαίνονταν από τον απέναντι δρόμο το κτίσμα-ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου.
25- Άγιος Γεώργιος πάνω σε ένα λόφο που έδωσε το όνομα του σ’ ολόκληρη την περιοχή πίσω από το γνωστό εστιατόριο Karadut εκεί όπου πήγαμε με τον Μιχάλη και την Δέσποινα Κάλφα και δεν θέλαμε να φύγουμε μια και η θέα με το ηλιοβασίλεμα στο βάθος ήταν ανεπανάληπτης ομορφιάς εικόνα. Ξερολιθιές βέβαια και εκεί μάρτυρες περασμένων χρόνων χαράς.
26- Άγιος Γεώργιος και στο Σουλού μπαχτσέ ( τόπος με τα πολλά νερά) χαμένος και αυτός στο χρόνο και στο πάθος.
27- Άγιο Γιάννη είχε μέσα στα ΄΄τσάμια΄΄ το δάσος της Τενέδου και γιόρταζε 29/8 μου είπε η Βάσω και για ώρες ψάξαμε χωρίς αποτέλεσμα και με έκδηλη την απογοήτευση στο πρόσωπο όταν πια αποφασίσαμε να σταματήσουμε. Ίσως κάποιος κάποια μέρα βρει τα σημάδια του σκέφτηκα και να που τον Αύγουστο 2008 με πήγε ο Μιχάλης ο Κάλφας που γνώριζε τόσο καλά τον τόπο αφού κάποτε είχαν εκεί αμπέλια και χωράφια. Σήμερα το γνωστό θέαμα τις ξερολιθιάς που κάποτε ήταν θεμέλια ναού.
28- Τον Άγιο Κωνσταντίνο τον σημειώσαμε στο χάρτη και τον Αύγουστο 2008 πήγαμε με τον Μιχάλη και την Δέσποινα Κάλφα αλλά δεν υπάρχουν πια τα σημάδια του εκεί πάνω από το Ataol Ciftligi όπου κάποτε ξεχώριζε και μάζευε τους πιστούς.
Για τα μπάνια τους οι Τενέδιοι προτιμούσαν τα ΄΄Τσαγίρια ΄΄ και εκεί έχουμε την Αγια Φωτιά (29)που όχι δεν είναι ξωκλήσι αλλά η παράδοση μιλάει για μια ανεξήγητη φωτιά σε εκείνο το σημείο ,για μια ΄΄Αγια Φωτιά΄΄ Κάποιοι πάλι μου λένε ότι εκεί ήταν η Αγία Φωτεινή. Τόσο ο Αργύρης ο Ποντικάκης όσο και ο Δημήτρης ο Παπαμερής με διαβεβαιώνουν για του λόγου τούτου το αληθές.
Να μην ξεχάσω την Παναγιά στο βράχο (30) μου είπαν ,είναι μέσα σε μια σπηλιά δίπλα στη θάλασσα και πηγαίνει κανείς εκεί μόνο με βάρκα. Σίγουρα θα πάμε κάποια στιγμή.
31- Σε ένα από τα τέσσαρα νησιά που στους αρχαίους ήταν γνωστά ως Κάλυνδαι και στους Ρωμαίους ως Λαγούσσες , τα σημερινά μας Μαυριά υπήρχε και σίγουρα θα υπάρχουν ερείπια του ναού του Αγίου Νικολάου. Εκεί πήγε εξόριστος και δίδαξε ο Λεσβίος Άγιος Συμεών ο στυλίτης κάνοντας τον τόπο γνωστό σε όλη την χριστιανοσύνη. Σήμερα αποτελεί ιδιωτική περιουσία και είναι απαγορευτική η πρόσβαση στα νησιά τα οποία ποτέ δεν κατοικήθηκαν μόνιμα αλλά υπήρξαν πάντα τόπος για αλιεία και κυνήγι κουνελιών κατά κύριο λόγο. Οι Τούρκοι τιμούν τον Άγιο Νικόλαο και υπάρχει μια σχετική ιστορία που μου διηγήθηκε ο Γιώργος ο Σταρένιος . Κάποτε, λέει, τούρκοι ψαράδες βρέθηκαν στο νησάκι χωρίς λάδι για το φαγητό τους και θεώρησαν καλό να χρησιμοποιήσουν το λάδι για τα κανδήλια πράγμα που έκαναν αλλά στη συνέχεια δεν μπορούσαν να απομακρυνθούν με την βάρκα τους όσο και αν προσπαθούσαν . Τελικά επέστρεψαν το λάδι και από τότε πιστεύουν στον Αγιο Νικόλα και τον γιορτάζουν απέχοντας από τις δουλειές τους.
32- Κοντά στου Έκτορα του Γιαρινάκη το ντάμι υπήρχε κάποτε η Αγια Κάρα. Εκεί πήγαμε με την κυρα Στέλλα, την Βάσω και την κυρα Μαρίκα την αδελφή του αλλά δυστυχώς δεν υπάρχει πια κάτι που να μαρτυρά την ύπαρξη ενός ναού.
33- Άλλος ένας Αγιος Γιάννης στον κάμπο αυτή τη φορά ,δίπλα στο ντάμι του Μαγκούτα του Γιάννη όπου με οδηγό τον κυρ. Φώτη βρεθήκαμε για άλλη μια φορά μπροστά σε πέτρες που χάραζαν τα θεμέλια μιας εκκλησιάς με θέα στο βάθος την θάλασσα και σε 5 μίλια τα Μαυριά .Γνώρισε και αυτός δόξες και χαρές κάποτε…
Τα τρία τελευταία δεν τα εντόπισα ακόμη αλλά αισιοδοξούμε κάποια μέρα…
34- Άγιος Σίδωρος ή Ισίδωρος.
35- Αγιος Μούστος στα Αλματζίκια ή στου Καναβούτς τα γιάρια (γκρεμός)
36-Αγιος Λευτέρης στον Πύργο.
Η περιήγηση και καταγραφή αυτή έγινε για να μείνουν στο χαρτί έστω, αυτά που δεν είναι πια όρθια εκεί όπου κάποτε θεμελιώθηκαν. Ξένη ήταν η διοίκηση του νησιού τον περισσότερο καιρό μα η Ελληνική παρουσία παρέμενε δυναμικά ενεργή συμβιώνοντας με τον κάθε νέο κατακτητή, κρατώντας τρομερές ισορροπίες , άνθρωποι πραγματικά δεμένοι με τον τόπο τους για όσο άντεξαν...Τώρα για τους παλιούς είναι τόπος αναπόλησης των νεανικών χρόνων μα για τους απογόνους είναι η ΄΄ρίζα΄΄ τους για να ξέρουν από που κατάγονται για να μην είναι δυο φορές ξένοι.
Μαρία Μουτάφη
Τενέδια στην καταγωγή
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου