Πως εξελίξεις των τελευταίων χρόνων ανέδειξαν ως ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της περιοχής το στοιχείο της διασυνοριακότητας Οι πτυχές, οι διαστάσεις και οι προεκτάσεις ενός πολυσύνθετου φαινόμενου που αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά τη φυσιογνωμία του κατεξοχήν διασυνοριακού νομού της χώρας

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Διασυνοριακότητα:

Πρόκληση – Ευκαιρία ή Απειλή;

 

Πως εξελίξεις των τελευταίων χρόνων ανέδειξαν ως ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της περιοχής το στοιχείο της διασυνοριακότητας

Οι πτυχές, οι διαστάσεις και οι

προεκτάσεις ενός πολυσύνθετου φαινόμενου που αναμένεται να επηρεάσει καθοριστικά τη φυσιογνωμία του κατεξοχήν διασυνοριακού νομού της χώρας

 

Του Σταύρου Παπαθανάκη

 

 

Διασυνοριακότητα: Πρόκληση – Ευκαιρία ή Απειλή;

 

Οι εξελίξεις των τελευταίων χρόνων ανέδειξαν ως ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά της περιοχής το στοιχείο της διασυνοριακότητας.

Ούτως ή άλλως τα σύνορα σ’ αυτή την περιοχή είχαν μια άλλη διάσταση στη φυσιογνωμία και τις προοπτικές της.

Η περιοχή ήταν πάντα στο επίκεντρο διεθνών εξελίξεων με οικουμενικό, παγκόσμιο αντίκτυπο. Η κατοχή της κοιλάδας του Έβρου ήταν στρατηγικής σημασίας για την τύχη της πρωτεύουσας αλλά και την ίδια τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία στη χιλιόχρονη διαδρομή και ιστορία της. Η διαμόρφωση των συνόρων είναι η πλέον πρόσφατη και σχετικώς ολιγόχρονη ιστορική εμπειρία για τους πληθυσμούς και τους λαούς της περιοχής.

Οι συνέπειες του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και της μεταπολεμικής – ψυχροπολεμικής περιόδου έβαλαν τη σφραγίδα τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτισμική πραγματικότητα της περιοχής. Για πρώτη φορά βρέθηκε υπό ασφυκτικές συνθήκες λόγω του ιδιότυπου καθεστώτος των κλειστών συνόρων. Ο Έβρος για δεκαετίες ήταν η φυσική και η νοητή γραμμή της σύγκρουσης των δυο στρατοπέδων και τα μοναδικά χερσαία σύνορα με την Τουρκία, η οποία με την επεκτατική πολιτική της συνιστούσε μια μόνιμη απειλή για την περιοχή και το σύνολο της χώρας μας.

Η φυγή του ανθρώπινου δυναμικού και η συνεχής εκροή του κοινωνικού πλεονάσματος επί δεκαετίες ήταν ένα κυρίαρχο χαρακτηριστικό της τοπικής πραγματικότητας και ταυτότητας. Κανείς δεν μπορεί να εκτιμήσει ως κοινωνικό, οικονομικό, πληθυσμιακό και πολιτισμικό μέγεθος.

Οι ραγδαίες εξελίξεις της τελευταίας 15ετίας δημιούργησαν ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον. Χωρίς ουσιαστικές άμυνες και σχεδιασμό είμαστε εκτιθέμενοι στο διεθνές ανταγωνιστικό περιβάλλον και υφιστάμεθα τις συνέπειες ως τοπική κοινωνία και οικονομία στο πλαίσιο ενός διαπεριφερειακού ανταγωνισμού με αγορές χαμηλού κόστους σε προϊόντα και υπηρεσίες. Είναι μια εντελώς πρωτόγνωρη κατάσταση, η οποία ακόμη κι αν εξελιχθεί ερήμην μας κι αυτό είναι ό,τι χειρότερο, σίγουρα θα επιφέρει τις δικές της αλλαγές στην τοπικής κλίμακας καταναλωτική και οικονομική δραστηριότητα.

Το θέμα έχει διαπιστωθεί και επισημανθεί από τους άμεσα ενδιαφερόμενους που είναι οι άνθρωποι της τοπικής αγοράς, οι επαγγελματίες, οι καταστηματάρχες, οι βιοτέχνες, οι επιχειρηματίες. Πέρα όμως από τις διαπιστώσεις και τις επισημάνσεις δεν έχει καταγραφεί καμία ουσιαστική προσέγγιση αυτής της νέας πραγματικότητας και η αναζήτηση μιας στρατηγικής απάντησης με ανάλογο σχεδιασμό από τους εκπροσώπους της τοπικής κοινωνίας, τους αυτοδιοικητικούς, τους πολιτικούς, τους κοινωνικούς, συλλογικούς φορείς και παράγοντες

Εάν οι εξελίξεις κινηθούν δυναμικά προς την ίδια κατεύθυνση και τα αμέσως επόμενα χρόνια τα ανοιχτά οικονομικά και πολιτισμικά σύνορα θα προσλάβουν το χαρακτήρα μιας ενδιαφέρουσας πρόκλησης, ευκαιρίας και απειλής με διαφοροποιημένα ποιοτικά χαρακτηριστικά κι εδώ σ’ αυτή την περίπτωση και την προοπτική οι εύκολες απαντήσεις και απλουστεύεις μπορεί να λειτουργούν ως ένα συγκυριακό αγχολυτικό με αρκετή δόση δημαγωγικής ρητορείας, σε καμία περίπτωση όμως δεν θα συνιστούν εκδήλωση σωστών αντανακλαστικών και προϋπόθεση μιας νηφάλιας, ψύχραιμη και εμπνευσμένης διορατικής ερμηνείας, ανάλυσης και στρατηγικής.

Η διασυνοριακότητα και ο περιφερειακός ανταγωνισμός είναι πλέον μια αδιαμφισβήτητη πραγματικότητα, την οποία ουδείς μπορεί να παρακάμψει και πολύ περισσότερο να αγνοήσει. Προωθείται, ενισχύεται και εδραιώνεται με πολύ συγκεκριμένες διακρατικές συμφωνίες και συνεργασίες. Ενθαρρύνεται με την ύπαρξη και υλοποίηση κοινοτικών προγραμμάτων με ανάλογα κοινοτικά χρηματοδοτικά μέσα. Αυτοδιοικητικοί, επιχειρηματικοί και κοινωνικοί φορείς βρίσκονται σε μια διαρκή επικοινωνία και αναζητούν πεδία και τομείς συνεργασίας. Προϊόντα, αγαθά, υπηρεσίες και άνθρωποι είναι σε μια πρωτοφανή και συνεχή κυκλοφορία.

Όλα αυτά συνθέτουν το οικονομικό περιβάλλον της νέας εποχής. Είμαστε στην εισαγωγή της νέας περιόδου και υπολείπονται τα σημαντικότερα κεφάλαια και στάδιά της. Είναι σίγουρο ότι η δυναμική των πραγμάτων θα μας ωθήσει στις αναγκαίες προσαρμογές και αλλαγές. Είναι επίσης σαφές ότι κάποιοι είναι στην πλευρά και ωφελημένων και κάποιοι στην πλευρά των χαμένων.

Η τοπική αγορά δοκιμάζει της αντοχές της υπό την πίεση των γειτονικών αγορών με προϊόντα και υπηρεσίες χαμηλού κόστους ενώ η αγορά εργασίας και κυρίως στις επιχειρήσεις ένταση εργασίας τελεί υπό κατάρρευση. Την πίεση αυτή την εισπράττουν και εκείνα τα στρώματα του τοπικού πληθυσμού που βρίσκονται στις παρυφές του κοινωνικού – οικονομικού μας συστήματος από τα εξευτελιστικά μεροκάματα. Μπορεί κανείς να το διαπιστώσει εύκολα με μια βόλτα στα αγροκτήματα του νομού μας. Μπορεί να δει επισκεπτόμενος τη γειτονική Βουλγαρία όπου θα συναντήσει επιχειρήσεις, που διέκοψαν τις δραστηριότητές τους στην Περιφέρεια Ανατολικής Μακεδονίας – Θράκης και στην Βόρεια Ελλάδα, να συνεχίζουν να λειτουργούν και να εκμεταλλεύονται τη φθηνή και εξαθλιωμένη εργατική δύναμη έχοντας αφήσει πίσω τους δεκάδες χιλιάδες άνεργους.

Οι ελληνικές επιχειρήσεις στη Βουλγαρία και σε όλες τις χώρες της Βαλκανικής αποτελούν ένα μεγάλο μέρος των ξένων κεφαλαίων και επενδύσεων και σε κάποιους τομείς ο ρόλος τους είναι ηγεμονικός. Σε μια προ μηνών συνάντηση στελεχών ευρωπαϊκών τραπεζών στο Άμστερνταμ της Ολλανδίας καταγράφηκε η ισχυρή παρουσία των ελληνικών πιστωτικών ιδρυμάτων στις βαλκανικές αγορές. Μεταξύ των δέκα  (10) πρώτων τραπεζών οι έξι (6) ισχυρές της Νοτιοανατολικής Ευρώπης είναι ελληνικές τράπεζες με πρώτη όλων την Εθνική Τράπεζα Ελλάδας. Συνεχίζεται μια μακρά παράδοση που είχε δημιουργηθεί μέχρι και την κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με τους Έλληνες τραπεζίτες όπως οι Συγγρός, Ζαρίφης, Σκουλούδης να διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο.

Και στην περίπτωσή μας και την κατάστασή μας ο κανόνας παραμένει ο ίδιος. Δεν υπάρχει δίκαιη κατανομή ούτε του πλούτου ούτε της φτώχειας. Για τους μεν υπάρχουν ευκαιρίες για τους δε προκύπτουν προβλήματα, αβεβαιότητες και ανασφάλειες. Για την περιοχή μας με τη δεδομένη κοινωνική – οικονομική διαστρωμάτωση και τα χαρακτηριστικά της τοπικής μας κοινωνίας και οικονομίας σ’ αυτή τη φάση καταγράφονται οξύτατα προβλήματα και έντονος προβληματισμός και πολύ δικαιολογημένη ανησυχία. Μια πρώτη γραμμή άμυνας θα ήταν η εκδήλωση μιας τοπικής καταναλωτικής συμπεριφοράς ως ένα στοιχείο μιας τοπικότητας και με πλήρη επίγνωση του μεγέθους και της κλίμακας και στην περιφερειακή, εθνική και διεθνή πραγματικότητα. Όπως εργαζόμαστε εδώ, να αγοράζουμε και να καταναλώνουμε σε τοπικό επίπεδο στο μεγαλύτερο βαθμό ή εν πάση περιπτώσει στο μέτρο του δυνατού. Στηρίζοντας την τοπική αγορά και κατανάλωση ενισχύουμε τις δυνατότητες και τις προοπτικές της τοπικής κοινωνίας και οικονομίας στο νέο διεθνές και περιφερειακό οικονομικό περιβάλλον.

Η επίκληση στα αισθήματα αλληλεγγύης και πατριωτισμού δεν φτάνει, δεν είναι αρκετή για να αναχαιτίσει τη δυναμική εξελίξεων που έρχονται υπό τη μορφή χιονοστιβάδας. Δε συνδυασμό όμως με το αίτημα και τη διεκδίκηση για περισσότερη ανάπτυξη και την ενίσχυση του κατά κεφαλήν εισοδήματος του τοπικού εισοδήματος θα μπορούσε να αποτελέσει μια απάντηση.

Με την παρουσίαση αυτή επιδιώκουμε να ενθαρρύνουμε και να εμπλουτίσουμε τον τοπικό δημόσιο διάλογο για ένα μείζονος σημασίας θέμα για την τοπική μας κοινωνία και οικονομία. Θελήσαμε να προσπαθήσουμε να περιγράψουμε τη νέα πραγματικότητα της. Είναι προφανές ότι δεν ανήκουμε στην πλευρά των απαισιόδοξων. Υπάρχουν αποθέματα αισιοδοξίας για να ανταποκριθούμε στις προκλήσεις. Αυτό είναι ένας κανόνας είτε για τα μεμονωμένα άτομα είτε για τις συλλογικές οντότητες. Άλλωστε εμείς ως Θρακιώτες μέσα στη μακραίωνη ιστορία και διαδρομή μας κινηθήκαμε μέσα σε ευρύτερα γεωγραφικά, οικονομικά και πολιτισμικά πλαίσια. Αυτός ο τρόπος μας είναι καταγεγραμμένος στην τράπεζα πληροφοριών της σκληρής μνήμης του βιωματικού μας κυττάρου και θα βρει τις πλέον γόνιμες συνθήκες εκδήλωσής του.

Ο ασφαλής όμως τρόπος για να αποκτήσουμε πυξίδα και προσανατολισμό είναι να αναδείξουμε τη ΔΙΑΣΥΝΟΡΙΑΚΟΤΗΤΑ ΩΣ ΕΝΑ ΜΕΙΖΟΝ ΘΕΜΑ ΤΟΠΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ. Είναι η απαραίτητη προϋπόθεση για την ανάδειξη και προσέγγιση, άρα και αντιμετώπιση αυτού του τόσου σοβαρού ζητήματος με τις πολύ συγκεκριμένες ιστορικές εθνικές, θρησκευτικές, πληθυσμιακές, κοινωνικές και οικονομικώς πτυχές, διαστάσεις και προεκτάσεις στον παρόντα όσο και στον μέλλοντα χρόνο όπου και θα κριθούμε για τη δυνατότητα πρόγνωσης και τη διορατικότητά μας να ανοίγουμε νέους δρόμους.

Κοντολογίς και βάζοντας ένα επίλογο στην παρουσίασή μας οι προκλήσεις του παρόντος μπορεί ανάλογα με τον τρόπο διαχείρισής τους να είναι όχι οι αβέβαιες ή οι πιθανές απειλές αλλά οι χαμένες ευκαιρίες με τις αρνητικές συνέπειες του μέλλοντος. ΔΕΝ ΖΗΤΕΙΤΑΙ, ΛΟΙΠΟΝ ΕΛΠΙΣ; ΓΙΑΤΙ ΑΥΤΗ ΠΕΘΑΙΝΕΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΑΛΛΑ ΔΙΑΘΕΣΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΛΟΓΟΥ ΓΙΑ ΤΑ ΑΥΤΟΝΟΗΤΑ.

Η νέα πραγματικότητα μοιάζει να έρχεται από το παρελθόν. Τα εθνικά σύνορα είναι η πλέον πρόσφατη ιστορική εμπειρία για τους λαούς της περιοχής, οι οποίοι για πολλούς αιώνες από την περίοδο της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και κατά τη διάρκεια της Βυζαντινής όσο και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας κινούνταν στο ευρύτερο εθνικό, πολιτισμικό και γεωγραφικό στο πλαίσιο μιας ενιαίας έως αχανούς αυτοκρατορίας. Στο βιωματικό κύτταρο των κατοίκων της περιοχής έχουν συσσωρευθεί ιστορικές και πολιτισμικές πληροφορίες και εμπειρίες που επιτρέπουν στις σημερινές συνθήκες τη συνάντηση και τη συνύπαρξη με το διαφορετικό.

Από τον τρόπο αντιμετώπισης της νέας αυτής και ενδιαφέρουσας πραγματικότητας θα κριθεί η δυνατότητα όλων των επιπέδων διοίκησης, κοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής να εξασφαλίσουν προϋποθέσεις και συνθήκες ασφαλούς πλοήγησης σε ένα πολυσύνθετο και ταραγμένο περιβάλλον.

 

 

Διασυνοριακότητα: Πρόκληση ή Ευκαιρία;

 

Είναι ένα Θέμα Τοπικού Διαλόγου Μείζονος Σημασίας, το οποίο γίνεται μέρος της καθημερινότητας και ίσως αύριο η διασυνοριακότητα, εφόσον η κατάσταση θα εξομαλύνεται και θα βελτιώνεται, να επηρεάσει από καταλυτικά έως συγκλονιστικά τη δυναμική των εξελίξεων.

Είναι μια ομολογουμένως μεγάλης πρόκληση, η οποία έχει αφήσει οριστικά πίσω στο παρελθόν το δίλημμα του κόσμου των κλειστών συνόρων. Σε ένα ανοιχτό χωρίς σύνορα κόσμο έχει ενδιαφέρον να βρούμε νέους τρόπους, μέσα και εργαλεία για να υπερασπίσουμε την διαφορετικότητα της ιδιοσυστασίας μας και μέσω αυτής να ανιχνεύσουμε διαύλους συνεργασίας και συνύπαρξης και ίσως το modus vivendi της Βαλκανικής και της Ανατολίας.

Στην εποχή της παγκοσμιοποίησης που προωθείται με ταχύτατους ρυθμούς και με αιχμή τις νέες τεχνολογίες, οι έννοιες του τοπικού, του περιφερειακού, του εθνικού και του οικουμενικού αποκτούν μια εντελώς νέα δυναμική που επηρεάζει καταλυτικά τη ζωή των πολιτών και κρατών αλλά ακόμη των πιο απομακρυσμένων, απομονωμένων και κλειστών κοινωνιών. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα της νέας διεθνούς πραγματικότητας το χαώδες διαδίκτυο και το καταπληκτικό μωσαϊκό των δυνατοτήτων, των επιλογών και των χρηστών του.

Υπό την έννοια αυτή Η ΝΕΑ ΥΠΟΓΡΑΜΜΙΣΗ ΤΟΥ ΤΟΠΙΚΟΥ ΣΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΗΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ θα μπορούσε να αποτελέσει το θέμα ενός συνεδρίου προκειμένου να προσεγγίσουμε και να κατανοήσουμε τις νέες εξελίξεις, τις οποίες οφείλουμε να υποδεχθούμε με την μέγιστη δυνατή εξωστρέφεια, όχι γιατί αυτό θα μπορούσε να είναι εκ προοιμίου σωστή απάντηση αλλά γιατί ταιριάζει στον ελληνικό μας τρόπο και δρόμο.

................................................................................................................................................

Είχε δημοσιευτεί στον Βορέα(τεύχος 2) τον Ιούνιο 2005, πριν 29 χρόνια!