1925-2005
80 ΧΡΟΝΙΑ ΜΙΑΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΠΟΡΕΙΑΣ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΛΗΝΟΧΩΡΙ ΣΤΗ ΦΤΕΛΙΑ
Δημοσιογραφική έρευνα-επιμέλεια
Σταύρος Παπαθανάκης
ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΤΟΥ ΧΩΡΙΟΥ ΦΤΕΛΙΑ
Η Φτελιά οφείλει το όνομά της δέντρο, στα πολλά καραγάτσια που φύτρωναν στην περιοχή καθώς η ανάπτυξή τους ευνοούνταν από τα πολλά νερά του ποταμού Έβρου και του βιότοπου που είναι στη θέση που σήμερα έχει γίνει το κυνηγετικό περίπτερο.
Αυτά ακριβώς τα χαρακτηριστικά ήταν που τράβηξαν την προσοχή των ξεριζωμένων κατοίκων του Κόζουλτζι και του Ορούμ-κιοΐ, όταν πριν 80 χρόνια εγκατέλειπαν τις πανάρχαιες εστίες τους στην Ανατολική Ρωμυλία και ξεκινούσαν την πορεία για το νέο τόπο εγκατάστασής τους. Αρχικά ήταν προγραμματισμένο να εγκατασταθούν σε περιοχή της Ροδόπης, κοντά στην Κομοτηνή, αλλά δεν το δέχθηκαν οι κάτοικοι που αποφάσισαν να επιστρέψουν στο χωριό, στην τοποθεσία που τους προσέλκυσε από την πρώτη στιγμή λόγω των πλούσιων νερών που ήταν το μόνιμο βάσανο και η αγωνία τους την παλιά πατρίδα.
Ο ξεριζωμός τους ήταν προϊόν βίας και καταναγκασμού. Δεν μπορούσαν να υποφέρουν και να αντέξουν άλλο τις πρακτικές και της μεθόδους βιαιοπραγιών των Βούλγαρων κομιτατζήδων που είχαν δράσει στην περιοχή της Μακεδονίας από την οποία υποχρεώθηκαν να αποσυρθούν μη αποδεχόμενοι ότι ένα εθνικιστικό όραμά τους έσβηνε για πάντα.
Ήταν 15 Αυγούστου 1925, όταν 1.000 άτομα ξεσηκώνονταν για τη μεγάλη πορεία προς τη νέα πατρίδα. Επικεφαλής τους ήταν οι Τσώκος, Ζησίδης και Χρηστίδης. Αρχηγός της πορείας ήταν ένας Γάλλος αξιωματικός που είχε σταλεί με τη σύμφωνη γνώμη τόσο της γαλλικής όσο και της ελληνικής κυβέρνησης.
Ποια ήταν η εικόνα που παρουσίαζε το χωριό τότε στην ταραγμένη περιοχή των Βαλκανίων από τις αλλεπάλληλες πολεμικές αναμετρήσεις;
Μέχρι το 1912 κατοικούνταν κυρίως από Τούρκους και Βούλγαρους.
Το 1913 θα φύγουν οι Βούλγαροι για να επιστρέψουν το 1915 και να φύγουν οριστικά το 1920. στη θέση τους α έρθουν Καυκάσιοι από τους οποίους θα μείνουν μόνο 25 οικογένειες που θα φύγουν για την Τουρκία το 1947.
1925 - 1940
Πριν 80 χρόνια, τον Αύγουστο του 1925, άνοιγε ο πρώτος κύκλος της ιστορίας της Φτελιάς και των κατοίκων της. Αυτός θα διαρκέσει μέχρι το 1940 με τον πόλεμο να σηματοδοτεί μια δραματική περίοδο της ιστορίας του νεότερου ελληνισμού με τις γνωστές εθνικές συνέπειες, τις δύσκολες κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες που δημιουργούν τις προϋποθέσεις για τη μεγάλη φυγή εκατοντάδων χιλιάδων από την ελληνική ύπαιθρο με προορισμό τις στοές του Βελγίου και τις φάμπρικες της Γερμανίας.
Αυτά τα πρώτα 15 χρόνια είναι καθοριστικά για την κατοπινή μετεξέλιξη του χωριού. Οι κάτοικοι παρά τα προβλήματα και τις δυσκολίες της εποχής αρχίζουν με αισιοδοξία να βάζουν τα γερά θεμέλια της νέας ζωής τους. Ο ένας δίπλα στον άλλο. Τον βοηθάει και του συμπαραστέκεται.
Κληρονομιά αυτής της δύσκολης αλλά ταυτόχρονα όμορφης και δημιουργικής περιόδου είναι ο «μιντζές», αυτός ο κορυφαίος θεσμός αλληλοβοήθειας, ο ιδιαίτερος μηχανισμός αλληλοϋποστήριξης και εσωτερικής συνοχής της αγροτικής κοινωνίας. Το χτίσιμο των σπιτιών είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα. Το ίδιο και ο θερισμός, το αλώνισμα, η σπορά. Όπως και όλες οι αγροτικές εργασίες. Όταν τα χέρια της οικογένειας ήταν λιγοστά, ερχόταν η ομάδα να δώσει τη λύση. Ο συλλογικός τρόπος είναι ένα καθημερινό βίωμα κι αυτή είναι μια πολύτιμη παρακαταθήκη για τις γενεές που ακολουθούν.
Στην ξενιτιά, στη Γερμανία
Ο δεύτερος κύκλος σηματοδοτείται
με τη μετανάστευση στη Γερμανία
Όπως ισχύει για το κάθε χωριό του Τριγώνου έτσι και οι κάτοικοι της Φτελιάς θα ακολουθήσουν το παράδειγμα των συμπατριωτών και των κοντοχωριανών τους για να στήσουν μικρά «Καραγατσούδια» στην ξενιτιά, στη Γερμανία, στην περιοχή της Στουτγάρδης, στο ομοσπονδιακό κρατίδιο της Βάδης-Βυρτεμβέργης και πιο συγκεκριμένα στις πόλεις Reutlingen (Ρόϊτλινγκεν), Kirchheim (Κίρχ-χαϊμ) και Gemmrigheim (Γκέμριχ-Χαϊμ).
Την περίοδο 1961 – 2001 από τη Φτελιά εκατοντάδες κάτοικοι θα πάρουν το δρόμο της ξενιτιάς. Ο πόνος της φωνής του Στέλιου Καζαντζίδη θα χαρακτηρίζει τη γενιά των πρώτων ξενιτεμένων, των παιδιών και των εγγονιών τους.
Σε σαράντα χρόνια το χωριό χάνει το 45 τοις εκατό του πληθυσμού του. Από τους 867 το 1961 σήμερα έχει 477 κατοίκους, το 55 τοις εκατό. Συνεχής είναι η φθίνουσα πορεία. Το 1971 είχε 546. Το 1981 660. Το 1991 569 για να φτάσουμε στους 477 κατοίκους το 2001. Τίποτε δεν δείχνει να ανατρέπει αυτή την αρνητική πληθυσμιακή και δημογραφική εξέλιξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της πορείας είναι το Δημοτικό Σχολείο που άλλοτε πλημμύριζε από την παρουσία δεκάδων παιδιών που οι φωνές τους ακούγονταν σε όλο το χωριό και σήμερα φιλοξενεί τη συλλογή αντικειμένων του Λαογραφικού Μουσείου Τριγώνου, τους σιωπηλούς μάρτυρες μιας μη αναστρέψιμης πραγματικότητας που χαρακτηρίζει τη Φτελιά και τα άλλα γειτονικά χωριά.
Παρόλα αυτά η Φτελιά είναι από τα λίγα χωριά του Τριγώνου που κρατάει ένα σημαντικό ποσοστό νέων ανθρώπων. Αυτό οφείλεται, όπως υποστηρίζουν οι ίδιοι οι κάτοικοι, στη σχέση και το δεσμό που έχουν με το χωριό τους.
Άλλοτε το Δημοτικό Σχολείο έσφυζε από ζωή
Τώρα στο Λαογραφικό Μουσείο φιλοξενούνται
οι σιωπηλοί μάρτυρες του χωριού
Η μετατροπή του Δημοτικού Σχολείου σε Λαογραφικό Μουσείο υπογραμμίζει το συλλογικό ενδιαφέρον για επιστροφή στις ρίζες. Σηματοδοτεί μια ενδιαφέρουσα διαδικασία ιστορικής και πολιτιστικής αυτογνωσίας. Η ιστορία του χωριού είναι μέρος της τοπιογραφίας του Τριγώνου, της τοπικής ιστορίας του.
Η συγκέντρωση των αντικειμένων της συλλογής του Λαογραφικού Μουσείου γίνεται υπόθεση όλου του χωριού. Ο κάθε κάτοικος καταθέτει κι από ένα κειμήλιο –μαρτυρία της οικογενειακής κληρονομιάς. Οι διαρκώς βελτιούμενες σχέσεις μεταξύ της Ελλάδας και της Βουλγαρίας επιτρέπουν την ελευθερία στις διασυνοριακές πληθυσμιακές μετακινήσεις. Έτσι, η επίσκεψη του 2003 στο Όρεσιτς αποκτά3ει χαρακτήρα προσκυνήματος και συμβολικής επιστροφής στις πατρογονικές εστίες.
*
Τα παιδιά που γεννήθηκαν στη ξενιτιά
Τα παιδιά του χορευτικού συγκροτήματος του Συλλόγου Εβριτών Ρόϊτλινγκεν ήταν μια ευχάριστη έκπληξη το 2003, όταν κέρδισαν τις εντυπώσεις με τις χορευτικές επιδόσεις και τις φιγούρες τους όσους τα παρακολούθησαν για πρώτη φορά.
Για τα ίδια, αν και γεννήθηκαν στο Ρόϊτλινγκεν και στη Γερμανία, η συμμετοχή στο σύλλογο και η εκμάθηση των Θρακιώτικων παραδοσιακών χορών είναι ένα καθημερινό βίωμά τους, ένας τρόπος ζωής.
*
Έχουν το «Καραγατσούδι» στην καρδιά και στην ψυχή τους
Είτε εδώ είτε στην ξενιτιά οι Καραγατσιώτες και οι Καραγατσιώτισσες έχουν στην καρδιά και στην ψυχή τους το χωριό τους και συνεχίζουν να κρατάνε το νήμα της παράδοσης. Η διάθεση προσφοράς, άλλωστε, όπως και η ομαδικότητα είναι από τα βασικότερα χαρακτηριστικά της ταυτότητάς τους. Κι αυτή την όμορφη παράδοση την κρατάνε και σε κάθε συνάντηση στο Καραγατσούδι θα φουντώνουν τα συναισθήματα αγάπης για την αγαπημένη γενέτειρά τους. Κι αυτή η σχέση αγάπης και δεσίματος περνάει από τη μια γενιά στην άλλη.
*
Το σάλπισμα της επιστροφής
Ο ήχος της γκάϊντας θα σημαίνει γι’ αυτούς πάντα το σάλπισμα της επιστροφής στο χωριό για όσες γενιές κι αν ακολουθήσουν.
Η φωνή του Χρόνη Αηδονίδη η πρόσκληση για το αντάμωμα τους στ’ αλώνι το φαρδύ, στα αλώνι της μνήμης, σε ένα οικείο πολιτισμικό περιβάλλον, για να στηθούν και πάλι οι κύκλιοι τελετουργικοί χοροί της κοινότητας και να διατηρηθούν οι κρίκοι της συνέχειας και της παράδοσης ενός όμορφου χωριού.
............................................................................................................................................
Είχε δημοσιευτεί στον Βορέα(τεύχος 4) τον Σεπτέμβριο 2005, πριν 20 χρόνια!
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου