Η μοναδική εκκλησία στον κόσμο που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Ιωάννου Γ΄Δούκα Βατάτζη του Ελεήμονος και βρίσκεται στο Διδυμότειχο!

ΙΩΑΝΝΗΣ Γ΄ ΔΟΥΚΑΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑΣ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ

ΕΝΑ ΠΡΟΤΥΠΟ ΦΩΤΙΣΜΕΝΟΥ ΗΓΕΤΗ

ΣΕ ΔΥΣΚΟΛΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ

Τελέστηκαν στο Διδυμότειχο τα θυρανοίξια της μοναδικής στον κόσμο εκκλησίας που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Βατάτζη Ιωάννου του Ελεήμονος

Του Σταύρου Παπαθανάκη

 

 

Εδώ και λίγες μέρες στο Διδυμότειχο μπορούν να υπερηφανεύονται για την ξύλινη εκκλησία τους που συνιστά μια παγκόσμια πρωτοτυπία, αφού είναι η μοναδική που είναι αφιερωμένη στη μνήμη του Βυζαντινού αυτοκράτορα της Νίκαιας Ιωάννου Γ΄ Δούκα Βατάτζη, ο οποίος είναι ένα πρότυπο φωτισμένου ηγέτη η κοινωνική και οικονομική πολιτική του οποίου θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας, μελέτης και έμπνευσης στους δύσκολους καιρούς μας. Η εκκλησία μας θα τον αγιοποιήσει στη συνέχεια αλλά μέχρι σήμερα δεν υπήρξε καμία πρωτοβουλία ίδρυσης ενός αφιερωματικού εκκλησιαστικού ιδρύματος στη μνήμη του Ιωάννου του Ελεήμονος. Την πήρε ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Διδυμοτείχου –Ορεστιάδας - Σουφλίου κ.κ. Δαμασκηνός, ο οποίος έχει κερδίσει την τοπική κοινωνία με τη βαθιά γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού της μητρόπολης και της περιοχής. Μέσα σε ελάχιστο χρόνο με την αρμονική συνεργασία μητρόπολης και Δήμου Διδυμοτείχου υλοποιήθηκε το έργο της κατασκευής για να αποκτήσει η πόλη των κάστρων και των παραδόσεων ένα εκκλησιαστικό ίδρυμα που έρχεται να υπογραμμίσει την πλούσια και πολυκύμαντη ιστορία της με μια πράξη υψηλού ιστορικού, πολιτιστικού και θρησκευτικού συμβολισμού.

..............................................................................................................................................................

                           Είχε δημοσιευθεί στον Βορέα το 2010, πριν 15 χρόνια!

Ο αρχιδιάκονος Δαμασκηνός Αλαρζάϊ με τον εφημέριο του ναού π.Νικόδημο Σκλέπα

Με τα θυρανοίξια της αφιερωμένης στη μνήμη του Βυζαντινού αυτοκράτορα των θρύλων και των δοξασιών εκκλησίας ο σεβασμιότατος μητροπολίτης Διδυμοτείχου-Ορεστιάδας-Σουφλίου Δαμασκηνός σηματοδότησε μια ενδιαφέρουσα θρησκευτική πολιτιστική στρατηγική υψηλού και πολλαπλού ιστορικού συμβολισμού!

Ο ΕΚ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ ΙΩΑΝΝΗΣ Γ΄ ΔΟΥΚΑΣ ΒΑΤΑΤΖΗΣ ΜΕ ΤΟΝ ΧΡΩΣΤΗΡΑ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΑΛΜΠΑΝΤΗ

 

Το σημαντικότερο μέλος της μεγάλης βυζαντινής οικογένειας, που πολλά μέλη της διέπρεψαν στην πολιτική ζωή του Βυζαντίου ενώ αρκετά άλλα διακρίθηκαν στο στρατό, ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης.

Η οικογένεια ων Βατάτζηδων ήταν ήδη από το 1000 μΧ. εγκατεστημένη στην Αδριανούπολη της Θράκης, και οι πηγές παραδίδουν ότι ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Γ΄ (13^ος αιώνας) καταγόταν από το Διδυμότειχο… Την εποχή εκείνη η οικογένεια Βατάτζη είχε κάπως ξεπέσει. Ο πατέρας του Βασίλειος Βατάτζης ήταν ταπεινής καταγωγής, αλλά διακρίθηκε στον πόλεμο εναντίον του Βουλγάρων (1193), ονομάστηκε «Δομέστικος της Ανατολής» και παντρεύτηκε με μια εξαδέρφη του αυτοκράτορα Ισαάκιου Β΄ Αγγέλου. Εξάλλου, ένας γάμος ανάμεσα σε δυο μακρινούς κλάδους της οικογένειας Βατάτζη δημιούργησε την οικογένεια των Διπλοβατάτζηδων, που πολλά μέλη του, κυρίως λόγιοι, απαντούν από το 13^ο έως το 16^ο αιώνα στην Κωνσταντινούπολη. Για την ετυμολογία του επωνύμου Βατάτζης, έχει υποστηριχτεί ότι προέρχεται από τη λέξη «βάτος» ή από τη λέξη «βατάκι» (ένας είδος ψαριού).

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΛΕΞΙΚΟ

ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ

.....................................................................................................................................................................................

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΤΟΥ ΕΚ ΔΙΔΥΜΟΤΕΙΧΟΥ

ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΑ ΤΗΣ ΝΙΚΑΙΑΣ

ΙΩΑΝΝΗ Γ΄ ΔΟΥΚΑ ΒΑΤΑΤΖΗ (1198 -1254)

 

 

Πλέκει δε και ο Γρηγοράς εγκώμιον του τε Βατάτζη και της Ειρήνης, γράφων ότι διείπον τα της Βασιλείας πάνυ σεμνώς και κοσμίως, πλείστην ποιούμενοι πρόνοιαν όπως ανθή η δικαιοσύνη και η ευνομία εις το κράτος των, και πάσαν λαμβάνοντες φροντίδα προς καταδίωξιν παντός σφετεριστού. Έκτισαν δε αμφότεροι δια πολλών αναλωμάτων περικαλλείς ναούς, ο μεν βασιλεύς τον ναόν τον περί την Μαγνησίαν επ’ ονόματι της Θεομήτορος, καλούμενον Σώσανδρα, και τον εντός της Νίκαιας του Αγίου Αντωνίου του Μεγάλου, η δε βασιλίς τον εν τη Προύση ναόν της μητροπόλεως επ’ ονόματι του Βαπτιστού Ιωάννου. Κατέστησαν δε τους ναούς τούτους δια της χορηγίας κτημάτων πολλών και προσόδων ετησίων ενδιαιτήματα μοναζόντων «πλήρη χάριτος και θυμηδίας πνευματικής». Ίδρυσαν δε και νοσοκομεία, και πτωχοκομεία, εμφορούμενοι υπό φιλανθρώπων και θεοσεβών αισθημάτων.

Καθόλου δ’ ειπείν, ο Βατάτζης μεγάλως συνετέλεσεν εις την ανάπτυξιν της κοινωνικής ευημερίας του κράτους του, και της απονομής δικαιοσύνης. Επί της βασιλείας αυτού κατέπαυσε το επικρατήσαν πρότερον επί των αυτοκρατόρων του Βυζαντίου ολέθριον σύστημα νοσφίσεως κτημάτων υπό των κατά τόπους τοπαρχών. Η γη εν τω κράτει αυτού ήτο διανεμημένη εν δικαιοσύνη· αυτός δ’ ούτος εκέκτητο τόσον μέρον γης αροσίμου και προς φυτείαν όσον ήρκει προς ιδίαν του χρήσιν, και προς τας δαπάνας του βασιλικού ταμείου, δι’ αγαθοεργά έργα και χορηγίας εις οίκους ευαγείς. Είχε δε κτήματα ικανά και βόας και ίππους, ποίμνια προβάτων και χοίρων και παντοίων ειδών πτηνά.

Υπό τοιαύτην δε πατρικήν διοίκησιν και συνετήν οι πολίται μετείχον αληθούς ευδαιμονίας. Αι αποθήκαι έβριθον παντοειδών καρπών, εστενοχωρούντο δι’ αι αγυιαί και οδοί, και πάσα μάνδρα και σηκός εκ της πληθύος των κτηνών και των πτηνών. Συνέπεσε δε τότε προς ευτυχίαν των Ρωμαίων να ενσκήψη εις τους ομόρους Μουσουλμάνους λιμός ισχυρός και σπάνις μεγίστη τροφίμων, ώστε προσήρχοντο σωρηδόν εις το κράτος της Νικαίας αγορασταί τούτων, δίδοντες χρήματα ή εις είδος υφάσματα πολύτιμα και άλλα ποικίλα κομψοτεχνήματα, αντικείμενα τριφής και τέρψεως.

Η κατάσταση αύτη και η αύξησις της καταναλώσεως των εγχωρίων προϊόντων του βασιλείου της Νίκαιας επήνεγκεν, ως εικός, την υπερτίμησιν αυτών, ώστε και ο βους, και ο έριφος, και η όρνις αυτή ετιμώντο αντί πολλού. Ο πλούτος εισέρρευσεν εις πάσας τας τάξεις των πολιτών, έβριθον δε χρημάτων τα βασιλικά ταμεία. Ίνα δε παραστήση ο Γρηγοράς δια παραδείγματος την δαψίλειαν των βασιλικών προσόδων, αναφέρει ότι εκ χρημάτων εισπραχθέντων αποκλειστικών εκ πωλήσεως των ωών μόνον του βασιλικού πτηνοτροφείου, ο Βατάτζης κατεσκεύασε στέφανον, ον έδωκε δώρον τη βασιλίδι Ειρήνη, κεκοσμημένον και διηνθισμένον δια μαργάρων και άλλων πολυτίμων λίθων, ον ωνόμασεν ωάτων.

Ο πλούτος ούτος, ο συσσωρευθείς εν τη αυτοκρατορία της Νικαίας, μικρόν κατά μικρόν, εγέννησε την ευμάρειαν περί τον βίον, και διέδωκε την τρυφήν εις τον λαόν τέως διάγοντα εν αυταρκεία. Εύρε δε τότε στάδιον ευρύ το εμπόριον των δυτικών και των ανατολικών λαών, κομίζον εις Νίκαιαν ποικίλα είδη πολυτελείας, ιδίως υφασμάτων. Τα πολυτελή υφάσματα των Σινών, των Βαβυλωνίων, των Ασσυρίων, και τα των βιομηχανικών πόλεων της Ιταλίας επωλούντο εις Νίκαιαν ευωνότερον ή εν άλλαις χώραις, ένεκα των εμπορικών συνθηκών, ας ο Λάσκαρις και ο Βατάτζης είχον συνάψει μετά των Ενετών και Γενουηνσίων. Υπήρχον δ’ εν Αδραμυττίω προ πολλού ιδρυμένοι δυο εμπορικοί οίκοι εξ Ιταλίας, ο του Αλδεμβραντίνου εκ της εν Ιταλία πόλεως Λούκας, φημιζομένης δια τα πολύτιμα υφάσματα, άτινα υφαίνοντο εν αυτή.

Ο Βατάτζης ιδών ότι η κατάστασις αύτη ήθελεν εξαγάγει πάντα τον εισρεύσαντα νομισματικόν πλούτον εις την χώραν του, απηγόρευσε δια διατάγματος εις τους υπηκόους του πασών των κοινωνικών τάξεων να μεταχειρίζωνται ενδύματα, ή τρώγωσι τροφάς κομιζομένας έξωθεν υπό του ξενικού εμπορίου. Ρητώς δε παρηγγέλλει δια νεαράς να μεταχειρίζονται προς ενδυμασίαν και τροφήν μόνον τα είδη εκείνα, άτινα παρήγεν η ελληνική γη και ύφαινον ελληνικαί χείρες, κηρύξας τον παραβάτην άτιμον αυτόν τε και το γένος του. Ο ιστορών τα περί τούτου Γρηγοράς πιθανώς αναγράφει και αυτάς τας λέξεις του διατάγματος επιλέγων ότι ο άρχων δεν δύναται μεν να διατάξη αλλαγήν των αναγκαίων και χρησίμων περί τον βίον εις τους πολίτας, δύναται όμως να απαγορεύση τα περιττά· είνε δε νόμος και τιμή εις τους αρχομένους να ακολουθώσι τας διαταγάς των αρχόντων.

Μετά την έκδοσιν της νεαράς ταύτης έπαυσε πάσα αγορά ξένων υφασμάτων, ευεδύοντο πάντες, και οι ευγενείς έτι εξ εγχωρίων. Ορθώς δε παρατηρεί ο Χάϋδ, ο ιστορίαν γράψας του κατά τον Μέσον αιώνα εμπορίου εν τη Ανατολή, ότι τοιαύτα ο Βατάτζης διατάξας σκοπόν προέθετο να ζημιώσει το εμπόριον των Ενετών, Γενουηνσίων και λοιπών, μη δυνάμενος άλλως να βλάνη αυτούς, οίτινες, ενώ διέκειντο προς αυτό εχθρικώς.

..........................................................................................................................................................

 

 

 

 

 

 

 

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

 

Με δέος, παραθέτουμε το βίο του λαμπρού αυτοκράτορα, Ιωάννη Γ΄ Δούκα Βατάτζη, που έλκει την καταγωγή του από την ιστορική πόλη του Διδυμοτείχου. Ο Ιωάννης Βατάτζης υπήρξε κατά κοινή ομολογία όλων των ιστορικών, ένας από τους μεγαλύτερους αυτοκράτορες του Βυζαντίου. Στην περίπτωσή του επαληθεύεται η ρήση του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου, του τελευταίου αυτοκράτορα, ο οποίος απευθυνόμενος προς τον αδελφό του Ιωάννη Η΄  Παλαιολόγο, είπε τα εξής: «Από την ιστορία μας έχουμε το δίδαγμα πως όσο κυβερνούσαν βασιλιάδες στρατιώτες, το Βυζάντιο δοξαζόταν, ενώ μόλις έπαιρναν την αρχή οι θεολόγοι και οι ευνούχοι, το κράτος διαλυόταν». Ο Ιωάννης Βατάτζης ανήκει στην πρώτη κατηγορία, μόνο που δεν ήταν ο στυγνός στρατιωτικός αυτοκράτορας που τον ενδιέφερε μόνο να επεκτείνει τα σύνορα του κράτους αποκομίζοντας δόξα κα πλούτη. Πρώτο μέλημα του Ιωάννη ήταν ο λαός του· γι’ αυτό έμεινε στην ιστορία ως πατέρα των Ρωμαίων (Ρωμιών). Και όσον αφορά τις στρατιωτικές του ενέργειες, συνετέλεσαν τα μέγιστα στην ανόρθωση της αυτοκρατορίας και την μετά το θάνατό του ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης.

 

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

Η εσωτερική του πολιτική αποτελεί παράδειγμα προς μίμηση. Κατόρθωσε να ανεβάσει το βιοτικό επίπεδο του απλού λαού, χτυπώντας ανελέητα την αδικία και την ασυδοσία των αρχόντων, εξυγιαίνοντας έτσι τη δημόσια διοίκηση. Αποτέλεσμα της σύγκρουσής του με τις μεγάλες τάξεις, ήταν οι συνωμοσίες που εκδηλώθηκαν εναντίον του στη διάρκεια της βασιλείας του. Επί των ημερών του ο λαός ευημερούσε, η οικονομία σε όλους τους τομείς βρισκόταν σε μεγάλη άνθηση. Ήξερε να λαμβάνει δραστικά μέτρα προς όφελος των χαμηλών λεγομένων τάξεων, καθώς γνώριζε πως η ανάπτυξη του κράτους οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στον λαό. Μείωσε τη φορολογία, και με νόμους βοήθησε την ανάπτυξη του εμπορίου, της βιοτεχνίας, της κτηνοτροφίας και της γεωργίας. Τα αυτοκρατορικά κτήματα υπήρξαν παράδειγμα δείχνοντας τα αποτελέσματα της σωστής γεωργίας. Ο ίδιος κατείχε τόση περιουσία όση του χρειαζόταν για να συντηρείται. Βοήθησε το εμπόριο και τη βιοτεχνία απαγορεύοντας την εισαγωγή ειδών πολυτελείας, με αποτέλεσμα να ενισχυθεί η εντόπια παραγωγή. Φρόντισε την παιδεία ανεγείροντας σχολεία και βιβλιοθήκες, ίδρυσε νοσοκομεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα, οικοδόμησε μεγαλόπρεπους ναούς και ενίσχυσε οικονομικά πολλά μοναστήρια. Όσον αφορά την άμυνα του κράτους του, την ενίσχυσε με οχυρωματικά έργα ασφαλίζοντας τα σύνορά του, και δίνοντας δουλειά σε πολλούς ανθρώπους. Στα σύνορα τοποθέτησε ακρίτες, έδωσε δηλαδή γη να καλλιεργούν για να ζουν τις οικογένειές τους, εξασφαλίζοντας έτσι ισχυρή φύλαξη των συνόρων του. Όλα αυτά δικαιολογούν το γεγονός ότι μετά το θάνατό του ανακηρύχθηκε από το λαό άγιος της εκκλησίας. Πολλά θαύματα συνδέθηκαν με το όνομά του, υπήρξε δηλαδή και μετά θάνατο η ελπίδα του λαού.