"Ο Τζων Απντάικ είναι ουσιαστικά ένας μυθιστοριογράφος της λευκής μεσαίας τάξης", έγραφε η φιλόλογος και ιστορικός της λογοτεχνίας Μαρία Ράλλη-Υδραίου!

Ο ΤΖΩΝ ΑΠΝΤΑΙΚ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΕΡΓΑ ΤΟΥ (1932 … )

ΑΠΟΔΟΣΗ : Μαρία Ράλλη –Υδραίου

 

 

Ο Τζων Απντάικ είναι ένας από τους πιο παραγωγικούς και ευχάριστους μυθιστοριογράφους που εμφανίστηκαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’50. Γεννήθηκε το 1932  στο Σίλλιγκτον στην Πενσυλβάνια. Φοίτησε στο Χάρβαρντ. Σπούδασε Σχέδιο στη Σχολή Ράσκιν και Καλές Τέχνες στην Οξφόρδη, στην Αγγλία. Εργάστηκε για δυο χρόνια στο περιοδικό “New Yorker”(1955-1957) όπου παρουσιάστηκαν πολλά από τα ποιήματα και τα διηγήματά του. Βρίσκοντας τη δουλειά στο “New Yorker” πληκτική, έγινε καθ’ ολοκληρίαν συγγραφέας και μετακόμισε στη Μασαχουσέτη όπου και ζει στα βορειοανατολικά της Βοστόνης από το 1957.

Τα περισσότερα από τα μυθιστορήματά του έχουν προέλθει από την εμπειρία και την πολύ προσεκτική παρατήρησή του, είτε σαν αγόρι στην Πενσυλβάνια είτε σαν ενήλικος στη Μασαχουσέτη. Ο Απντάικ ήρθε στο προσκήνιο το 1959 με το μυθιστόρημα «Το Πανηγύρι στο Πτωχοκομείο» και τη συλλογή διηγημάτων «Η Ίδια Πόρτα». Το έργο του «Ο Κένταυρος» (1963) δίνει το πορτραίτο ενός καθηγητή Γυμνασίου βασισμένο στον πατέρα του Απντάικ. Είναι αυτοβιογραφικό και στηρίζεται σε Ελληνικό μύθο γύρω από τη σχέση πατέρα –γιού στο σύγχρονο κόσμο. Ο Χάρρυ Ανγκστρομ της σειράς των βιβλίων ‘Κουνέλι’ κατοικεί σε μια μικρή πόλη της Πενσυλβάνιας όχι μακριά από εκεί που ζούσε ο Απντάικ στην παιδική του ηλικία και αντιμετωπίζει, δίχως κολεγιακό επίδομα, μια ζωή ενήλικα που έχει τη γεύση μιας απραγματοποίητης υπόσχεσης. Το έργο ‘Ζευγάρια’ (1968) εξερευνά τη συζυγική απιστία στα προάστια της Μασαχουσέτης, στην άλλοτε περιοχή Κέννεντυ και περιγράφει ένα ταραγμένο κόσμο όπου, παρά την δημιουργία μιας ιστορικής αναταραχής, η μοιχεία μετατρέπεται σε πολύπλοκη βλασφημία, ένα υποκατάστατο για χαμένες πίστεις. Οι ιστορίες του Απνάικ μεταφέρονται στο Κοννέκτικατ και στην παραλιακή γραμμή της Μασαχουσέτης, όπου τα σπίτια είναι παλιά αποικιακά, όπου οι γάμοι γίνονται εύθραυστοι και οι μοιχείες και τα διαζύγια αυξάνουν. ‘Ο Χωρισμός’ είναι μια από τις πιο λεπτές ιστορίες του έγγαμου βίου, μια γεμάτη ευαισθησία απεικόνιση ενός γάμου με πολλές λεπτομέρειες όπως εκείνου του Απντάικ με την πρώτη γυναίκα του. Η επικέντρωση του Απντάικ στην ατομικότητα και στο ενδιαφέρον γύρω από την οικιακή ζωή, εν τούτοις, μειώνεται αισθητά στο έργο ‘Το Επιτυχημένο Πραξικόπημα’ (1978), ένα μυθιστόρημα που εκτιμήθηκε πολύ και που εστιάζεται στην καριέρα ενός μαύρου δικτάτορα καθώς εξετάζει πολιτικά και κοινωνικά θέματα σ’ ένα αναδυόμενο Αφρικανικό έθνος, το Kush. Ο αντι-αμερικανός δικτάτορας φέρνει στο νου Αμερικανικές τρέλες, όπως κάνει πάντοτε κι ο ίδιος ο Απντάικ, ένας συγγραφέας μεγάλης ειρωνείας και λεπτής κριτικής. Στις ‘Μάγισσες του Ιιστγουίκ’ (1984), ο συγγραφέας μεταφέρει το σκηνικό του από τη Νέα Αγγλία νότια στο Νησί του Ρόδου, δημιουργώντας ένα κομψό, μερικές φορές πνευματώδη μύθο μοντέρνας μαγείας. Είναι μια ειρωνική όψη του μοντέρνου φεμινισμού καθώς οι διαζευγμένες ‘μάγισσες’ ξαναφέρνουν τον σατανά πίσω στο πουριτανό νησί ‘Ρόδο’ και απελευθερώνει το κακό που ποτέ δεν βρίσκεται μακριά. Στο μυθιστόρημα ‘Roger’s Version’(1986) κάνει υπαινιγμούς στο ‘Άλικο Γράμμα’ για να αναφέρει μια ιστορία σύγχρονης συζυγικής απιστίας από την μεριά του αδικημένου συζύγου. Το στυλ του γραψίματος του Απντάικ, γενικά, αποτελεί ένα σημαντικό αρχείο της κοινωνικής και ηθικής ιστορίας της μεταπολεμικής Αμερικής. Οι ‘Τάιμς’ γράφουν ότι ο Απντάικ έχει το μάτι ενός καλλιτέχνη. Η λεπτομερής εξέτασή του, σκληρή και καθαρή σαν ένα μεγεθυντικός φακός, φέρνει κάθε λεπτομέρεια σε φωτεινή εστίαση και καίει τις εικόνες που πάνω στο μυαλό του αναγνώστη. Ο ‘Κυριακάτικος Ταχυδρόμος’ αναφέρει ότι ο Απντάικ μπορεί να μας φέρει πιο κοντά από οποιονδήποτε άλλο στην αίσθηση ότι είμαστε ζωντανοί. Η Margaret Atwood γράφει στην Επιθεώρηση του “the new York Times”: Σαν συγγραφέας ο Απντάικ μπορεί να κάνει ο,τιδήποτε θέλει. Η εφημερίδα “Guardian” τονίζει ο Τζων Απντάικ γράφει με μια σταθερή λαμπρότητα για τον κόσμο έξω εκεί. Οι κριτικές αυτές δείχνουν την αμεσότητα που έχει το γράψιμο του Απντάικ στους καθημερινούς ανθρώπους με την καταγραφή αληθινών γεγονότων που ανταποκρίνονται στα προσωπικά τους βιώματα και στις σχέσεις μεταξύ των ζευγαριών. Είναι ένας αναλυτής των ενδοοικογενειακών προβλημάτων και καταστάσεων που προκύπτουν από τις εσωτερικές τριβές μιας οικογένειας λόγω των απαιτήσεων της κοινωνικής ζωής και του “status” που θέλουν να αποκτήσουν. Η τυραννία του χρόνου ως θέμα είναι το κύριο σημείο για το μεγαλύτερο μέρος του έργου του Απντάικ.

Το αδιαφιλονίκητο αριστούργημα του Τζων Απντάικ «Κουνέλι, Τρέξε» (1960), ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της δεκαετίας του, δημοσιεύτηκε όταν ο Απντάικ ήταν είκοσι οκτώ ετών. Ο ήρωάς του ήταν ένας από τους πλέον ενδιαφέροντες φανταστικούς χαρακτήρες του καιρού του, ένα μέσος άνθρωπος με αισθήσεις, αυθόρμητος, ένας παλιός παίκτης του μπάσκετ, που τώρα είναι εγκλωβισμένος στην κοινοτυπία του κόσμου των παντρεμένων. Το ‘Κουνέλι’ πράγματι έτρεξε και τα τέσσερα βιβλία της σειράς αποτελούν ένα επαρκές και ζωντανό αρχείο των τριάντα χρόνων κατά τη διάρκεια των οποίων ο Απντάικ γράφει. Το δεύτερο, ‘Κουνέλι με χαμηλό Status’ εμφανίστηκε το 1971, το τρίτο, ‘Το Κουνέλι Πλούσιο’, το 1981, και το ‘Το Κουνέλι Αναπαύεται’ το 1990. στο πρώτο βιβλίο της σειράς, ο ήρωας βρίσκεται αντιμέτωπος με μια αλκοολική σύζυγο, μια απαιτητική ερωμένη και μια ασήμαντη δουλειά σε μια κοινή πόλη, με τις δυνάμεις του απεριόριστες από αναποφασιστικότητα, και μόνον αυτός μπορεί να δει που θα καταλήξει. Δέκα χρόνια μετά, ο Angstrom έχει αλλάξει όπως έχει αλλάξει κι η ίδια η Αμερική –κάπως προς το χειρότερο. Ο γάμος του διαλύεται, μένει άνεργος και η πίεση της φυλετικής έντασης και σύγκρουσης ανάμεσα στις γενεές παρουσιάζει μια πρόκληση που ούτε η συνείδησή του ούτε και η σεξουαλικότητά του μπορούν να αντισταθούν. Στο τέλος, αντιμετωπίζοντας την απελπισία, την προδοσία και την καταστροφή, το ‘Κουνέλι’ πετυχαίνει ένα είδος ειρήνης, εκείνης της εξάντλησης, ίσως. Στο τρίτο βιβλίο, το ‘Κουνέλι’ απολαμβάνει τους καρπούς της ευημερίας της μέσης ηλικίας. Με μια εξασφαλισμένη άνεση στη χώρα των θαυμάτων της Μέσης Αμερικής, τα έχει όλα τακτοποιημένα καλά εκτός μόνον της αργής, έρπουσας έναρξης της παρακμής. Επιπλέοντας μέσα σ’ ένα σύννεφο απληστίας και απάτης, το ‘Κουνέλι’ είναι το συννεφιασμένο βαρόμετρο της Αμερικής (η βελόνα πάντοτε να δείχνει προς το άσχημο) και ο Τζων Απντάικ ο υψηλός βροχοποιός της.

Κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 τα θέματα του Απντάικ έγιναν σταδιακά μητροπολιτικά και αυτός ο παραδειγματικός συγγραφέας ιστοριών της ‘δίχως ενοχές’ δεκαετίας του ’50 και της εποχής της διαφθοράς, εξερευνώντας νέους γάμους της μεσαίας τάξης και μοιχείες, καθώς και ερωτικά μπερδέματα στη δουλειά.

Τα περισσότερα από τριάντα βιβλία του Τζων Απντάικ τον παρουσιάζουν ως συγγραφέα και ισχυρών μεταφυσικών εμμονών και σοβαρού ρεαλισμού, μεγάλης ιστορικής περιέργειας και μιας πίστης στη λύτρωση της φόρμας και της τέχνης. Ο Απντάικ αντιπροσωπεύει την παράδοση στο μοντέρνο Αμερικανικό μυθιστόρημα το οποίο έχει επιχειρήσει να συγκρατήσει μια τέχνη τοπικής κομψότητας και πραγματικότητας, ηθικής κρίσης και συγκρατημένου οράματος, σε καιρό υπολογίσιμης μυθιστορηματικής αλλαγής και που έγινε με αξιοσημείωτη επιτυχία. Ο Απντάικ κατάφερε να επιτύχει μια πολύπλευρη συγγραφική δραστηριότητα η οποία κυμαίνεται από το παράλογο που είναι σε χρήση μέχρι την ειρωνεία που οξύνεται και εκλεπτύζεται με την οξεία παρατήρηση. Όντας ένας συγγραφέας με μάτι που παρατηρεί με ακρίβεια τα μικρά θαύματα που γίνονται σε κοινότυπο πλαίσιο, ο Απντάικ μπορεί να επενδύσει ένα διεθνές επεισόδιο, όπως στο έργο ‘Η Βουλγάρα Ποιήτρια’, με έντονη δηκτικότητα. Έχει το χάρισμα να χρησιμοποιεί τετριμμένες φράσεις για τη χαρά και την ασυμφωνία μαζί της σπιτικής ζωής για να δώσει διάσταση στις οικογενειακές καταστάσεις τις οποίες φαίνεται να απορροφάει από τις θύελλες και τις μικρές στιγμές ηρεμίας στη μοντέρνα ζωή. Είναι καταγραφές μιας γενικής κοινωνικής αγωνίας και μιας ανησυχίας του εικοστού αιώνα που ο ίδιος ο συγγραφέας αποκάλεσε ‘ενστικτώδη ρεαλισμό’.

Όμως, στη δεκαετία του ’80, το έργο του Απντάικ αποκάλυψε ότι πίσω από τον  ρεαλισμό υπάρχει ένα βαθύ χρέος προς την παράδοση του Αμερικανικού ρομαντισμού και κυρίως στον Nathaniel Hawthorn. Προσάρμοσε τα θέματα του έργου του Χώθορν ‘Άλικο Γράμμα’, με την πίστη να δοκιμάζεται, με τη μοιχεία και την ανάγκη για ανεξαρτησία, στον σύγχρονο, άθεο κόσμο της επιστήμης και των υπολογιστών. (‘Ένας Μήνας Κυριακών’, 1976). Με το έργο ‘Παντρέψου με’ (1976), το νέο εθιμοτυπικό της εποχής, στο λυκόφως της παλιάς ηθικής, είναι το διαζύγιο, καθώς τα τώρα μεγαλύτερα ζευγάρια προσπαθούν να ανακάμψουν το παλιό μυστήριο δια του σεξ ως μέσου καθαγιασμού.

Ο Απντάικ είναι ουσιαστικά ένας μυθιστοριογράφος της λευκής μεσαίας τάξης, και δημιούργησε ένα καθαρά οριοθετημένο κόσμο από μοντέρνα ζευγάρια, σοβαρά, σέξι και κουλτουριάρικα, που ζουν στις σοφίτες καις τα πατάρια της Νέας Υόρκης, που επισκέπτονται Μουσεία, που φέρνουν σπίτι μπουκάλια με κρασί μετά τη δουλειά. Συχνά οι ίδιοι καλλιτέχνες ή συγγραφείς συμμερίζονται την ιδέα του συγγραφέα για όραμα και επιτυχία, για λαμπρές αμοιβές που τις κέρδισαν από τη σπιτική ζωή και τη διατάραξη της οικογενειακής γαλήνης. Βλέπουν το άδειασμα της ζωής σε μια εποχή θρησκευτικής απώλειας μέσω οικογενειακών και κοινωνικών εθιμοτυπιών. Το μυθιστόρημα του Απντάικ, ένα μαγνητόφωνο που καταγράφει την κοινωνική και ιστορική αλλαγή, άρχισε κι αυτό να αλλάζει καθώς η δεκαετία του ’60 εξελισσόταν. Η σκηνή της σπιτικής ζωής αρχίζει σταδιακά να διαλύεται και αποκαλυπτικά αισθήματα ενισχύονται στην εποχή που ο Άνθρωπος φτάνει στο Φεγγάρι και αρχίζει ο μακροχρόνιος πόλεμος στο Βιετνάμ με τις τόσες οδυνηρές επιπτώσεις.

 

 

 

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ

Γεννήθηκε στην πόλη της Ξάνθης, στη Θράκη. Η μητέρα της κατάγεται από την Κιουτάχεια, την ιστορική πόλη της Φρυγίας και ο πατέρας της από το Διδυμότειχο και τη Βόρεια Θράκη. Σπούδασε με υποτροφία του Ι.Κ.Υ. Αγγλική Φιλολογία και στη συνέχεια Ιταλική και Γαλλική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Ιστορία και Αρχαιολογία. Με εξετάσεις μπήκε στη Νομική Σχολή Αθηνών, και παρακολούθησε το Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοίκησης. Στο Ίδρυμα Μελετών Χερσονήσου του Αίμου (Ι.Μ.Χ.Α.) στη Θεσσαλονίκης, παρακολούθησε  Βαλκανικές Γλώσσες, ήτοι, Ρωσική, Ρουμανική, Βουλγαρική και Τουρκική, Παλαιά και Νέα. Παρακολούθησε ακόμη στη Θεσσαλονίκη Ισπανικά, Γερμανικά και Εσπεράντο. Στο Νιούκασλ της Βόρειας Αγγλίας έκανε Σπουδές Εικοστού Αιώνα (Αγγλική και Αμερικανική Λογοτεχνία και απόκτησε το πτυχία MASTER OF ARTS στην Κριτική Θεωρία, Φιλοσοφία 20^ου αιώνα. Παρακολούθησε στην Αρχαιολογική Εταιρεία Αθηνών μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης επί επτά συνεχή έτη. Παρακολουθεί Παλαιογραφία Ελληνική και Λατινική τα τελευταία χρόνια. Συνεχίζει την εκμάθηση της Κινεζικής Γλώσσας για όγδοη χρονιά. Επί είκοσι και πλέον χρόνια ασχολείται με τη Λογοτεχνική Μετάφραση, το Δοκίμιο και την Κριτική. Συμμετέχει σε Ανθολογίες στην Ελλάδα καις το Εξωτερικό (Ιταλία, Αγγλία, Ιδία, κ.α.). Δίνει Διαλέξεις επί είκοσι χρόνια σε διάφορους χώρους στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Έχει εκδώσει τις ποιητικές Συλλογές ΑΝΑΛΩΣΙΜΑ, ΥΠΕΡΒΑΣΗ ΖΩΗΣ, ΑΝΑΜΦΙΛΕΚΤΑ, ΑΝΕΣΠΕΡΑ καθώς και το ιστορικό-Λαογραφικό Η ΠΑΤΡΙΔΑ ΜΟΥ Η ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ. Έχει δώσει σε ετήσιου Τόμους (ΠΟΛΥΠΤΥΧΟ) με δέκα συμμετοχές ανέκδοτο υλικό της από μικρά διηγήματα, δοκίμια, επιστημονικής φαντασίας και ποίηση. Υπηρέτησε σαν καθηγήτρια στα Αρσάκεια Σχολεία Θεσσαλονίκης, Ψυχικού και Εκάλης.

..........................................................................................................................................

Είχε δημοσιευτεί στον "Βορέα"(τεύχος 44) τον Φεβρουάριο 2009, πριν 15 χρόνια.