Φώτος Λαμπρινός, σκηνοθέτης: «Η Ελλάδα επιμένει να ζει με φαντασιώσεις»

 

 

 

 

 

Ο  Φώτος Λαμπρινός  σπούδασε σκηνοθεσία κινηματογράφου στη Μόσχα (1965-1970). Εργάστηκε ως σκηνοθέτης στο ραδιόφωνο (ΕΙΡ, 1961-1963) και στο θέατρο (θίασος Δημήτρη Χορν, 1962-1964). Ερεύνησε διεξοδικά τα διεθνή κινηματογραφικά αρχεία παλαιών επικαίρων (1971-1973), γεγονός που βοήθησε στην παραγωγή της σειράς «Πανόραμα του αιώνα» (ΕΡΤ, 1982-1987), αλλά και στη δημιουργία του πρώτου στην Ελλάδα χρηστικού αρχείου κινηματογραφικών τεκμηρίων (Επίκαιρα) στο Υπουργείο Εξωτερικών (1997-2000). Σκηνοθέτησε δεκάδες ντοκιμαντέρ, μεταξύ των οποίων το «100 ώρες του Μάη» (1963-1964, μαζί με το Δήμο Θέο) γύρω από τη δολοφονία του βουλευτή της αριστεράς Γρηγόρη Λαμπράκη, το «Επισκεφθείτε την Ελλάδα» (Μόσχα, 1969), και για την ΕΡΤ το «Μουσικό Οδοιπορικό με τη Δόμνα Σαμίου» (1976-1977), «Ο Πειραιάς του Γιάννη Τσαρούχη» (1980), «Πανόραμα του αιώνα» (1982-1987), μαζί με τον Λέοντα Λοϊσιο, «Σεργκέι Παρατζάνωφ» (1990), «Η ομορφιά θα σώσει τον κόσμο» (1992), «Αναζητώντας τη Βερενίκη» (1999) κ.ά. Σκηνοθέτησε επίσης τις μεγάλου μήκους ταινίες: «Άρης Βελουχιώτης - Το δίλημμα» (1981), «Δοξόμπους» (1987) και «Γλέντι γενεθλίων ή Μια βουβή βαλκανική ιστορία» (1995).  Έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (1993-1997), στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (2000-2002) και στο Πάντειο Πανεπιστήμιο (2003) τις «Σχέσεις ιστορίας και κινηματογράφου». Τελευταία του ταινία,  το ντοκιμαντέρ «Καπετάν Κεμάλ»,με ιδιαίτερες αναφορές στην ιστορία της Θράκης.

 

Φώτος Λαμπρινός, σκηνοθέτης:

«Η Ελλάδα επιμένει να ζει με φαντασιώσεις» 

 

 

Είχατε χρωστούμενα με την περίοδο του Εμφυλίου Πολέμου;

Ναι, αφενός μεν ως παιδί οικογένειας κομμουνιστών που πλήρωσε πολύ ακριβά αυτή την υπόθεση. Για την οποία οικογένεια και για την ιδεολογίά της  είμαι πολύ περήφανος, να μην το ξεχνάμε αυτό και να μην το παραβλέπουμε, δεν βάζω τίποτε πιο ψηλά από τους γονείς μου. Αφετέρου, όλη μου τη ζωή, ως σκηνοθέτης, εμμέσως ή αμέσως έχω σχέση με την ιστορία, κάνω δουλειές που άπτονται ιστορικών θεμάτων. Θεωρώ ότι ο Εμφύλιος συνειδητά και από τα πολιτικά κόμματα, συνιστά στην πρόσφατη ιστορία μια μαύρη τρύπα, ένα κενό που κανείς δεν θέλει να τον αγγίξει. Οι μεν μιλάνε μόνο για θυσίες, χωρίς να εξετάζουν το γιατί, οι δε μιλάνε για αδελφοκτόνο πόλεμο και τέρμα με κάποιους έτσι «χριστιανικούς» όρους και εν πάση περιπτώσει το τραύμα αυτό μένει ανέγγιχτο, μένει στο σκοτάδι.

 

Πώς κινηθήκατε για την εξεύρεση αυτών  των στοιχείων;

Στην έρευνα που είχα κάνει έξω, βρήκα πάρα πολύ υλικό, παλιά επίκαιρα για την Ελλάδα, κυρίως στην Αμερική, είχα ερεθίσματα πολύ σοβαρά, απλώς δεν είχα βρει το στόρι, πώς θα το πω γιατί θα το πω. Όταν έφτασε το πλήρωμα του χρόνου βρήκα πώς θα το πω και γιατί θα το πω, γιατί για να κάνεις μια ταινία δεν είναι απλό πράγμα, είναι κάτι άλλο, έχει εικόνες, ανθρώπους, χαρακτήρες, μυθοπλασίες κ.α. .Βέβαια είχα και προσωπικά βιώματα, προσωπικές αφετηρίες.

 

Στις ταινίες σας, επιλέγετε να περάσετε την δική σας άποψη ή την άποψη των επιστημόνων – ιστορικών; 

Όταν έκανα τις ταινίές μου, ποτέ δεν έλεγα την άποψή μου, πάντοτε είχα ιστορικούς συμβούλους. Στο Πανόραμα είχα 17 ιστορικούς συμβούλους γιατί ήθελα αυτά που λέω να είναι έγκυρα ή τουλάχιστον από επιστήμονες ειπωμένα και όχι από μένα. Δεν είναι κουβέντα καφενείου. Η γνώση που παράγεται από τις συζητήσεις των ιστορικών είναι πάρα πολύ χρήσιμη γιατί είναι γνωστό ότι όποιος λαός δεν ξέρει την ιστορίά του είναι καταδικασμένος να την επαναλαμβάνει.

 

Γιατί επιμένετε τόσο με την ιστορία, θεωρείτε ότι έχουμε στην χώρα μας κάποιο κενό, κάποιο έλλειμμα ίσως;

Η Ελλάδα πάσχει σοβαρά σ’ αυτό το επίπεδο γιατί επιμένει να ζει με φαντασιώσεις. Εξακολουθεί να πιστεύει ότι είναι κάτι ή ότι έγινε κάτι, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει καμία σχέση αυτό που πιστεύει με την αλήθεια. Δεν εννοεί να μάθει ποια είναι η αλήθεια, το αποφεύγει, σε μεγάλο βαθμό και συνειδητά και καθοδηγούμενη από κέντρα εξουσίας είτε είναι η εκκλησία, είτε είναι η κυβέρνηση, είτε το εκπαιδευτικό κατεστημένο κ.α. Είναι συνειδητή η παραχάραξη του τι συνέβη. Είναι επίσης αναγκαίο, για τους ανθρώπους που προβληματίζονται, να μάθουν τι έχει συμβεί, να βρούμε τι στο διάολο έγινε επιτέλους, να μην συνεχίζουμε  ζούμε δια της φαντασίας που λέει και ο Αλέξης Πολίτης. Οι Έλληνες συνεχίζουν να  ζουν με την φαντασίά τους.

 

Πώς θεωρείτε ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται  το ιστορικό παρελθόν;

Η ιστορία είναι πάντοτε σύγχρονη, την εξετάζουμε και την συζητάμε από την εκάστοτε φορά. Πρόκειται για επινόηση, θέλουμε να επινοούμε  μονίμως το παρελθόν μας; Εγώ δεν θέλω. Θέλω να το εξετάζω και να μαθαίνω. Προτιμώ την γνώση από την βαυκαλία.                      

 

Η σχέση του κινηματογράφου με την σύγχρονη τεχνολογία ποια είναι;

 Η ουσία του κινηματογράφου ήταν και παραμένει ως σήμερα ο συνδυασμός εικόνας και κίνησης στο χρόνο. Η φωτογραφία ήταν η εικόνα, η  απαθανάτιση ενός στιγμιότυπου, ο κινηματογράφος πρόσθεσε την κίνηση αυτή η πεμπτουσία του κινηματογράφου δεν έχει αλλάξει. Οι νέες τεχνολογίες είναι ο τρόπος που καταγράφουμε αυτή την εικόνα και την κίνηση διαφορετικός από   ό,τι το κάνουμε μέχρι σήμερα. Όπως δεν αλλάζει η ουσία της ζωγραφικής. Εμένα δεν με ενδιαφέρουν οι νέες τεχνολογίες, αλλά  με ενδιαφέρει τι θέλεις να πεις.

 

Αυτό που λένε περιεχόμενο της τέχνης υπάρχει;   

Στην τέχνη αυτό δεν υπάρχει Αυτό ήταν παλιά διαμάχη της αριστεράς, το περιεχόμενο και η μορφή, ταλαιπώρησε πολύ κόσμο, χύθηκε πολύ μελάνι, κατάντησε ψευτό-δίλημμα. Δεν υπάρχει περιεχόμενο έξω από την μορφή, η μορφή καθορίζει το περιεχόμενο, ο τρόπος που λες κάτι καθορίζει αυτό που λες. Όλα έχουν ειπωθεί από την εποχή του Ομήρου. Όλα έχουν ειπωθεί. Σχεδόν δεν έχει αλλάξει τίποτα στην ανθρώπινη συμπεριφορά. Ο τρόπος που προσεγγίζουμε τα πράγματα είναι διαφορετικός.    

 

Συνεργάζεστε με  νέους  δημιουργούς…

Ναι, πάντα. Δεν είμαι από τους ανθρώπους που ισχυρίζονται ότι η δημιουργία, ο κινηματογράφος είναι υπόθεση βρεφοκομείου ή γηροκομείου. Εκείνο που ξέρω είναι ότι η γνώση, η ικανότητα, η διάθεση και η έφεση – προτιμώ την έφεση από το πάθος-  είναι αυτό που μετράει. Εκείνο που μετράει πάνω από  όλα είναι η γνώση, αν έχουμε σπουδάσει αυτό  το πράγμα. Γιατί να ξυπνάει ένας άνθρωπος σήμερα και να λέει: «Βαριέμαι, τι να κάνω; Εεε ας γίνω σκηνοθέτης» μπορεί να ξυπνάει και να λέει: «ας γίνω χειρουργός» θα τον χάσουμε τον ασθενή. Έτσι δεν είναι; Έτσι χάνουμε και τις ταινίες.

 

Υπάρχει μυστικό δημιουργίας  στην τέχνη του κινηματογράφου;

Εκείνο που εγώ υποστηρίζω είναι οι σπουδές. Είμαι φανατικός οπαδός των σπουδών του κινηματογράφου και είμαι πολύ ευτυχής που συνέβαλα έστω και λίγο ώστε να διαμορφωθεί το πρόγραμμα σπουδών  και να ιδρυθεί το Τμήμα Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.             

 

Είναι θετικός ο απολογισμός στο χώρο του ελληνικού κινηματογράφου;

Ναι, είναι λάθος όλη αυτή η χλεύη εναντίον του ελληνικού σινεμά. Θεωρώ ότι είναι εξωπραγματική, εσκεμμένη, άδικη και ύποπτη γιατί πολλές φορές καθοδηγείται και από  ανθρώπους που εξυπηρετούν τα συμφέροντα των ελλήνων εισαγωγέων ξένων ταινιών  με αμοιβή, όπως  και αυτών  που αυτοδιορίζονται κριτικοί κινηματογράφου. Έχουν οικονομικά  συμφέροντα να προωθούν τις ξένες ταινίες και να θάβουν τις ελληνικές. Μέσα στην ετήσια παραγωγή ταινιών  έχουμε ένα ποσοστό  15 με 20%  που μπορούν να σταθούν στις ξένες αίθουσες, είναι ένα πολύ αισιόδοξο και πολύ καλό ποσοστό, δεν συμβαίνει πουθενά αλλού, με εξαίρεση την Γαλλία, όπου οι Γάλλοι επιλέγουν και κόβουν εισιτήριο και βλέπουν τις ταινίες που δημιουργούνται στην χώρα τους.

 

Μαρία Νικολάου    

Είχε δημοσιευτεί στον "Βορέα"(τεύχος 48) τον Ιούνιο 2009, πριν 15 χρόνια!